Ακόμη και οι προσκείμενες στην κυβέρνηση εφημερίδες το αναγνωρίζουν: αν (λέμε αν) κάποιος στοιχημάτιζε ότι ο ΣΥΡΙΖΑ θα ερχόταν σε ρήξη με την Εκκλησία για το θέμα του διαχωρισμού της από το κράτος, θα έχανε. Υπάρχουν μερικά πράγματα στην Ελλάδα που δεν αλλάζουν ποτέ, όποια κυβέρνηση κι αν είναι στα πράγματα, δεξιά, αριστερή ή – όπως σήμερα – αριστεροδεξιά.

Το καλοκαίρι κυκλοφόρησε η φήμη ότι ο Πρωθυπουργός θα έπαιρνε σαφή θέση για το θέμα αυτό ή, εναλλακτικά, ότι θα προχωρούσε σε δημοψήφισμα με στόχο να συσπειρώσει το εκλογικό του ακροατήριο και να σπρώξει (ακόμη) πιο δεξιά τη Νέα Δημοκρατία. Επικράτησαν όμως ωριμότερες σκέψεις. Στις προτάσεις για τη συνταγματική αναθεώρηση που παρουσιάστηκαν αυτή την εβδομάδα περιλαμβάνονται τόσο η κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους όσο και η διατήρηση του άρθρου 3 που ορίζει ότι «επικρατούσα θρησκεία στην Ελλάδα είναι η θρησκεία της Ανατολικής Ορθόδοξης Εκκλησίας του Χριστού». Ο Αλέξης Τσίπρας μιλά για εξορθολογισμό. Ο Νίκος Φίλης, πάλι, για αντίφαση.

Είναι αλήθεια ότι ο πρώην υπουργός Παιδείας μετράει ήττες. Εχασε από τον Αρχιεπίσκοπο, ο οποίος απαίτησε και πέτυχε την αποπομπή του από την κυβέρνηση (στη συνέχεια μάλιστα θα τον χαρακτήριζε «προβληματικό»). Εχασε από τον υπουργό Αμυνας, ο οποίος δεν του έκανε το χατίρι να παραιτηθεί για το Μακεδονικό. Εχασε από τους δικαστές του Συμβουλίου Επικρατείας, που έκριναν αντισυνταγματικές τις αλλαγές στη διδασκαλία των Θρησκευτικών που πραγματοποιήθηκαν επί υπουργίας του. Εχασε κι από τον Πρωθυπουργό, που όχι μόνο απέρριψε την πρότασή του να διαγραφεί από το Σύνταγμα η διατύπωση «Εις το όνομα της Αγίας και Ομοουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος», αλλά τον τρόλαρε και στους δημοσιογράφους επισημαίνοντας την «αφωνία» του.

Αντί όμως όλες αυτές οι ήττες να αποδυναμώνουν το προφίλ του παλιού γραμματέα της ΕΚΟΝ Ρήγας Φεραίος, στην πραγματικότητα το ενισχύουν. Γιατί όσο κι αν διαφωνεί κανείς μαζί του, η όλη του στάση ήδη από εκείνα τα χρόνια χαρακτηρίζεται από εκείνο ακριβώς το στοιχείο που απουσιάζει επιδεικτικά από τα περισσότερα στελέχη των κυβερνήσεων των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ: συνέπεια.

Δεν είναι μόνο οι θέσεις του για την Εκκλησία. Είναι και η διαφοροποίησή του από την κρατούσα άποψη στο ζήτημα της Γενοκτονίας των Ποντίων (για την οποία εισέπραξε έναν άλλο χαρακτηρισμό: «ανιστόρητος»). Είναι και η πρόσφατη τοποθέτησή του για την ΕΡΤ («θυμίζει όλο και πιο πολύ την ΕΡΤ πριν το μαύρο»), που έφερε στην επιφάνεια τη σοβούσα εδώ και καιρό σύγκρουσή του με τον Νίκο Παππά.

Αν η υποκρισία οδηγεί συχνά στην εξουσία, η συνέπεια πού οδηγεί; Θα μπορούσε ο Νίκος Φίλης να περιληφθεί σε ένα άνοιγμα του επόμενου πρωθυπουργού προς τα αριστερά; Δύσκολο. Ο ρόλος του θα ήταν ίσως πολυτιμότερος σε μια εκστρατεία εθνικής συμφιλίωσης. Αλλά γι’ αυτά είναι ακόμη νωρίς.