«Μέγα πλήθος και μέγα πάθος» στην κηδεία του Γεωργίου Παπανδρέου στις 3 Νοεμβρίου 1968. Το «μέγα πλήθος» με το «μέγα πάθος» που τον υποδέχθηκε στο Σύνταγμα στις 18 Οκτωβρίου 1944, πρωθυπουργό της Απελευθέρωσης από τη γερμανική κατοχή. Το «μέγα πλήθος» με το «μέγα πάθος» που τον αποθέωνε στην πορεία του Ανένδοτου Αγώνα και στον θρίαμβο του 53% του 1964.
Γαλήνιος μέσα στο φέρετρο, «μιλούσε και ξεσήκωνε» τα πλήθη, που αψήφησαν τις προειδοποιήσεις της χούντας και κατέκλυσαν την Πλατεία Μητροπόλεως και τους δρόμους ώς το Α’ Νεκροταφείο. Η κηδεία μετατράπηκε σε «γιορτή της Δημοκρατίας», σε ανοικτή λαϊκή καταδίκη της δικτατορίας. Ηταν το ηχηρό «Οχι» στο «Ναι» που με βία και νοθεία είχε αποσπάσει η χούντα για το «Σύνταγμά» της στις 29 Σεπτεμβρίου 1968. Τα συνθήματα συγκλόνιζαν, συγκινούσαν: «Δημοκρατία!», «Ελευθερία!», «Κάτω η Χούντα!», «Ο Λαός θα νικήσει», «Παπανδρέου!», «Είσαι ο Πρωθυπουργός!»…
ΣΥΓΚΙΝΗΣΗ. Τα πλήθη δεν μπορούσαν να συγκρατήσουν τα δάκρυά τους. Κήδευαν τον εθνικό ηγέτη, που ενσάρκωνε τα ακατάλυτα ιδανικά της δημοκρατίας. Δάκρυα λύπης, αλλά και ελπίδας. Δάκρυα ευγνωμοσύνης και τιμής προς τον Γέρο της Δημοκρατίας, αλλά και αγωνιστικού πάθους.
Τριακόσιες είκοσι ημέρες, τους τελευταίους 17 μήνες της ζωής του, ο Γεώργιος Παπανδρέου θα βρίσκεται σε απόλυτη απομόνωση, σε περιορισμό στο σπίτι του, με βεβαρημένη υγεία. Θα νοσηλευθεί δύο φορές, τη μία παρουσία εσατζήδων. Θα αρθεί η απομόνωση τις παραμονές του δημοψηφίσματος για το «Σύνταγμα», τέχνασμα επικοινωνιακό για να δείξει η χούντα στους ξένους ότι το δημοψήφισμα είναι ελεύθερο, διότι υπάρχει ταυτόχρονα η προσωπική απειλή του Παπαδόπουλου ότι θα τεθεί και πάλι σε αυστηρό περιορισμό αν προβεί σε δημόσιες δηλώσεις.
Εναν μήνα και τρεις ημέρες μετά το δημοψήφισμα ο Γεώργιος Παπανδρέου θα αφήσει για τελευταία φορά το ιστορικό Καστρί. Οταν έμπαινε στο αυτοκίνητο του γιατρού του, «έπιασε» έναν άνδρα της Ασφαλείας με πολιτικά που έδειχνε να ανησυχεί. Φοβόταν ότι ο πρόεδρος δραπέτευε! Απευθυνόμενος στην οικονόμο του σπιτιού τής είπε: «Πες του, παιδί μου, να μην ανησυχεί. Στον Ευαγγελισμό πάμε. Δεν είναι τίποτε».
Η ΕΙΔΗΣΗ. Είναι Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 1968. Τα δυσάρεστα νέα θα μεταδοθούν από τα ξένα πρακτορεία και θα αναμεταδοθούν από τις ελληνικές εκπομπές των ευρωπαϊκών σταθμών, που ήταν η μόνη πηγή ελεύθερης πληροφόρησης. Στην Ελλάδα ίσχυε ακόμη η προληπτική λογοκρισία. Οι αναγνώστες των εφημερίδων θα διαβάσουν το Σάββατο 26 Οκτωβρίου στην τελευταία σελίδα ένα μικρό μονόστηλο:
«Ο κ. Γ. Παπανδρέου υπέστη προχθές τη νύκτα γαστρορραγίαν ελαφράς μορφής και μετεφέρθη εις τον Ευαγγελισμόν. Η κατάστασίς του, κατά τας διαβεβαιώσεις των θεραπόντων ιατρών, εξελίσσεται ομαλώς και ουδεμίαν ανησυχίαν εμπνέει».
Οι πολίτες στη μεγάλη τους πλειονότητα ανησυχούν. Παρακολουθούν συνεχώς τις ραδιοφωνικές εκπομπές και τηλεφωνούν στα στελέχη της Ενωσης Κέντρου που είναι ελεύθερα και επισκέπτονται συνεχώς το νοσοκομείο, στο οποίο ο Παπανδρέου μετράει μέρες, με τους εσατζήδες έξω από την πόρτα!
Οι λογοκριτές αφήνουν πλέον τη δημοσίευση των ιατρικών ανακοινωθέντων στις πρώτες σελίδες. Στη μία το πρωί της Πέμπτης 31 Οκτωβρίου ο Παπανδρέου θα υποβληθεί σε εγχείρηση. Προτού περάσει στο χειρουργείο έγινε ο εξής διάλογος μεταξύ του καθηγητή Μάνου, του Γεωργίου Μαύρου και του Γεωργίου Παπανδρέου:
– ΜΑΝΟΣ: «Δεν υπάρχουν περιθώρια εκλογής, παρά μόνο η εγχείρηση».
– ΜΑΥΡΟΣ: «Να προχωρήσουμε στην εγχείρηση. Δεν μπορούμε να τον αφήσουμε να χαθεί άδοξα, σε καμία περίπτωση».
– ΜΑΝΟΣ: «Θα το αναφέρω στον ίδιο τον άρρωστο και θα ζητήσω τη συγκατάθεσή του. Τώρα έχει πλήρη επαφή».
Μπήκαν τότε στο δωμάτιο του Παπανδρέου ο Μάνος με τον Ορέστη Παπαστρατή, τότε διευθυντή της Β΄ Χειρουργικής του Ευαγγελισμού και πρώην υπουργό του ΠΑΣΟΚ.
– ΜΑΝΟΣ: «Κύριε πρόεδρε, περάσαμε μια κρίση με την αιμορραγία, από την οποίαν αναλάβατε, αλλά σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να επαναληφθεί αυτό, διότι οι κίνδυνοι είναι μέγιστοι. Κατόπιν τούτου πήραμε την απόφαση να σας χειρουργήσουμε».
– ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: «Πότε;».
– ΜΑΝΟΣ: «Αμέσως, τώρα».
– ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ: «Αφίεμαι στα χέρια σας, στη διάθεσή σας».
Ο ΘΑΝΑΤΟΣ. Tην Παρασκευή 1η Νοεμβρίου «ΤΑ ΝΕΑ» θα δημοσιεύσουν σε τρίστηλο μαύρο πλαίσιο με δίστηλη φωτογραφία το αυστηρά λογοκριμένο κείμενο:
«Ο Γεώργιος Παπανδρέου απεβίωσε την 2.20 πρωινήν εις ηλικίαν 80 ετών. Ο θάνατός του επήλθε συνεπεία εγκεφαλικής θρομβώσεως, η οποία ήταν αδύνατον να αντιμετωπισθή υπό της επιστήμης. Κατά τας τελευταίας στιγμάς ευρίσκετο παρά την κλίνην τού Γεωργίου Παπανδρέου ο υιός του Γεώργιος. Την 3ην πρωινήν ο ιατρός του πρώην πρωθυπουργού κ. Μπάκαλος ανακοίνωσε τα εξής: «Εις τας 2.20 επήλθεν το μοιραίον. Ολα επήγαιναν θαυμάσια μέχρι της 2.05, οπότε ενεφανίσθη εγκεφαλικόν επεισόδιον. Εν συνεχεία και εις διάστημα δέκα έως δεκαπέντε λεπτών όλα ετελείωσαν»».
Μικρόψυχοι οι συνταγματάρχες, δεν επέτρεψαν ούτε δύο λέξεις να γραφούν για την ιστορία του και το έργο του μεγάλου πολιτικού ηγέτη, είχαν πανικοβληθεί από τις πληροφορίες ότι η κηδεία θα ήταν ένα αυθόρμητο λαϊκό συλλαλητήριο εναντίον τους. Προσπαθούν να τρομοκρατήσουν τους πολίτες. Από τη Διεύθυνση της Αστυνομίας ανακοινώνεται το σύνηθες «παραμύθι»: «Κατ’ ασφαλείς πληροφορίες, στοιχεία της άκρας Αριστεράς, εκμεταλλευόμενα την σημερινήν νεκρώσιμον ακολουθίαν και εκφοράν της σορού του πρωθυπουργού Γεωργίου Παπανδρέου, θα επιχειρήσουν να προκαλέσουν ασχημίας(!) και έκτροπα προς εν συνεχεία δυσφημιστικήν, εις βάρος της χώρας, εκμετάλλευσιν»! Προστίθεται ότι «αι αρμόδιαι αρχαί θα λάβουν όλα τα νόμιμα μέτρα» για να μη «βεβηλωθεί η θρησκευτική τελετή…».
ΣΥΛΛΗΨΕΙΣ. Τα «νόμιμα μέτρα» είχαν αποτέλεσμα. Συνελήφθησαν «40 ταραξίες ίνα διασφαλισθή η περάτωσις της κηδείας εντός των πλαισίων της επιβεβλημένης τάξεως, κοσμιότητος και ευπρεπείας». Την επομένη οδηγήθηκαν στο Εκτακτο Στρατοδικείο και καταδικάστηκαν οι 36 σε ποινές φυλάκισης από οκτώ μήνες ώς τέσσερα χρόνια! Ζήσαμε από κοντά τις συγκλονιστικές εκείνες ώρες. Διπλή η λύπη μας: για τη μεγάλη απώλεια και για την επαγγελματική φίμωση από τους λογοκριτές. Δεν ήταν άλλωστε και τόσο εύκολη η περιγραφή. Ούτε και η καταμέτρηση του κόσμου, που είχε έλθει ακόμη και από την επαρχία. Ασφυκτικά γεμάτη η Πλατεία Μητροπόλεως και οι δρόμοι ώς το Α΄ Νεκροταφείο. Περισσότερα από 1.000 τα στεφάνια, τα οποία έσπευσαν να κρατήσουν εθελοντές από το πλήθος. Δύο και πλέον ώρες διήρκεσε το τελευταίο ταξίδι…