Τι αλλάζει με την ενοποίηση των δύο μουσείων;

Και έσονται τα δύο εις μουσείον ένα. Οκτώ χρόνια μετά το πρώτο προξενιό των δύο μεγάλων μουσείων σύγχρονης τέχνης της Θεσσαλονίκης – του Κρατικού και του Μακεδονικού – από τον Παύλο Γερουλάνο, ο γάμος τους ψηφίστηκε προ δεκαημέρου από τη Βουλή. Και εγένετο MOMus ή επί το αναλυτικότερον και ελληνικότερον Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, ο οποίος περιλαμβάνει ακόμη το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και το Μουσείο Αλεξ Μυλωνά στην Αθήνα, τα οποία αποτελούσαν οργανικά τμήματα των δύο μεγάλων φορέων. Τα «Πρόσωπα» ρώτησαν τις διευθύντριες των δύο μουσείων τους λόγους που οδήγησαν στη συνένωση, τις συνέπειες, τις δυσκολίες, αλλά και τους στόχους για την επόμενη μέρα.

Θούλη Μισιρλόγλου, διευθύντρια του Μακεδονικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

1 Tο όραμα είναι πιο μεγάλο από μια οποιαδήποτε, οικονομικοκεντρική, συνένωση. Δύο μεγάλα μουσεία ενώνονται για να προσφέρουν αρχικά στην πόλη και μετά και στο ευρύτερο, παγκόσμιο ενδεχομένως, κοινό έναν πολύ μεγαλύτερο πολιτιστικό φορέα για τις εικαστικές τέχνες. Τα δύο μουσεία, μαζί με τα τμήματά τους, ενώνονται για να ενωθούν οι δυνάμεις τους, να αυξηθεί η δυναμικότητα, να δοκιμαστούν εκ νέου τα ανακλαστικά των ανθρώπων τους και της δομής τους, να κεφαλαιοποιηθούν η εμπειρία και ο πλούτος πολλών δεκαετιών μοντέρνας και σύγχρονης τέχνης. Και για να «διορθωθούν» κατά κάποιον τρόπο οι ρόλοι δύο μουσείων που συχνά συνέπιπταν και μαζί να εφευρεθούν νέοι.

2 Ξεκινώντας με το κορυφαίο μοντερνιστικό παράδειγμα της ρωσικής πρωτοπορίας και συνεχίζοντας με τις μεταπολεμικές καλλιτεχνικές συλλογές, το MOMus θα μπορεί να προτείνει παράλληλα διαφορετικές αναγνώσεις αυτού που ονομάζεται σύγχρονος οπτικός πολιτισμός και ακόμη περισσότερο να φτιάχνει και πειραματικές εικόνες καλλιτεχνικού μέλλοντος. Η συμπερίληψη στους κόλπους του όλων αυτών των διευθύνσεων – μουσείων αλλάζει όχι μόνο το μουσειακό τοπίο της χώρας, αλλά και τη στατική αντίληψη των μουσείων γενικότερα. Η πρόβλεψη δε των διεθνών διαγωνισμών για τις θέσεις των διευθυντών του είναι μια σπουδαία αλλαγή στο διαχειριστικό μοντέλο, η οποία μπορεί να δείξει τις δυνατότητές της και για τους υπόλοιπους πολιτιστικούς φορείς, και ειδικά τους κρατικούς.

3 Ελπίζω να μην αποκαλυφθεί ποτέ μια σημαντική αρνητική όψη και κυρίως η μεγέθυνσή του ως κρατικού οργανισμού να μη σημάνει κανενός είδους αδράνεια. Επίσης, εύχομαι να διατηρήσει τη μνήμη της πόλης και ενός μέρους της ιστορίας της στο κομμάτι της θεσμικής πολιτιστικής ιστορίας, τη μνήμη των ενεργών πολιτών και της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, κληρονομιά που έρχεται περισσότερο από το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης.

4 Το πείραμα που αποτελεί εν πολλοίς το ΜΟΜus ενδέχεται να αλλάξει δραστικά την αίσθηση του κοινού, αλλά και των καλλιτεχνών, γύρω από την εξέλιξη της σύγχρονης τέχνης. Ενας θεσμικός φορέας που προβάλλει διεθνώς τον ρόλο του και το κύρος του ως προς την υποστήριξη της σύγχρονης τέχνης, στη βάση πάντα των πλούσιων συλλογών του, οι οποίες στόχος είναι να εμπλουτιστούν, μπορεί να διασφαλίσει μια μητροπολιτική καλλιτεχνική εμπειρία. Το κοινό στην περίπτωση αυτή θα είναι ο μεγάλος ωφελημένος.

5 Να βρεθεί ο ρυθμός και η σωστή κατανομή εργασιών ήδη από τα πρώτα, ιδιαιτέρως καθοριστικά, βήματα. Στον βηματισμό αυτό να βρεθεί και ο ρυθμός της επικοινωνίας και της συνεργασίας ανάμεσα στα πρόσωπα, στις επαγγελματικές εξειδικεύσεις και στη διοικητική δομή. Να μη χαθεί ούτε μία μέρα προετοιμασίας, σε μια στιγμή που ήδη τα δύο μουσεία, ως ξεχωριστές μονάδες, βρίσκονται σε μια ανανεωτική στιγμή τους. Να πειστεί μακροπρόθεσμα η πολιτεία ότι η επένδυση στον πολιτισμό μέσα από το παράδειγμα του MOMus είναι πρώτιστης σημασίας και να συνεχίσει την υποστήριξή του με πίστη και όραμα.

6 …θα έχουν καμφθεί οι αντιρρήσεις όλων για την ίδρυση του MOMus: όταν δηλαδή θα έχουμε σταθεί συλλογικά στο ύψος των περιστάσεων έναντι των συλλογών, των καλλιτεχνών, του κοινού, όταν θα έχουμε φτιάξει έναν ζωντανό πολιτιστικό και καλλιτεχνικό οργανισμό που θα λειτουργεί ανεξάρτητα από τα πρόσωπα, αλλά τιμώντας τα, συνεχίζοντας τη φιλοσοφία που θεμελίωσε το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης στην Ελλάδα, αλλά και το MOMus το ίδιο.

Μαρία Τσαντσάνογλου, διευθύντρια του Κρατικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης

1 Τα μουσεία μας ενώνονται γιατί είχαν παρόμοιους καταστατικούς σκοπούς, γιατί υπήρχαν αλληλεπικαλυπτόμενες δράσεις, γιατί είχαμε επανειλημμένα δοκιμάσει τη συνεργασία και είχαμε συνειδητοποιήσει ότι είμαστε πιο δυνατοί μαζί, γιατί με την οικονομική κρίση καταλάβαμε ότι ο αγώνας για τον κοινό στόχο και οι συνέργειες είναι αυτά που μπορούν να μας κρατήσουν δημιουργικούς και επίκαιρους, γιατί τα πάντα στη ζωή χρειάζονται ανανέωση, γιατί τα συστήματα λειτουργίας εξελίσσονται και βελτιώνονται και δεν θα μπορούσαμε να παρακολουθούμε την ίδια την τέχνη να κρίνει το παρελθόν και να προβλέπει το μέλλον, ενώ εμείς, παρά τις καλές προθέσεις μας, να εξακολουθούμε να λειτουργούμε μ’ ένα παγιωμένο και σκονισμένο μουσειολογικό σύστημα, βασισμένο σε ιεραρχικές δομές, πυραμίδες και στασιμότητα.

2 Θεωρούμε ότι το μοντέλο της πλατφόρμας που ξεπερνά τη λογική τού ενός στατικού και ανελαστικού μουσείου βοηθά ώστε να επιδρά η οικονομική ευρωστία του συνόλου ευεργετικά στην αυτόνομη προαγωγή των καλλιτεχνικών ειδών χωρίς καθηλωτικούς περιορισμούς ή αυθαίρετες προτεραιότητες υπέρ ορισμένων και εις βάρος άλλων. Θεωρούμε ότι αυτή είναι η λογική λειτουργία των μουσείων του αύριο, που με στόχο την προβολή και υποστήριξη της τέχνης κάνουν πράξη τη συνέργεια, αλλά ταυτόχρονα σχεδιάζουν τα προγράμματά τους αυτόνομα και δημιουργικά, καλύπτοντας όλο το φάσμα και τα μέσα των εικαστικών τεχνών χωρίς αλληλοεπικαλύψεις και με συνείδηση του εκπαιδευτικού και κοινωνικού τους ρόλου.

3 Οι δύο όψεις του ίδιου νομίσματος ήταν το ΚΜΣΤ και το ΜΜΣΤ που πλέον δεν υφίστανται. Υπάρχει μεγάλος όγκος δουλειάς για να συνενωθούν διοικητικά, οικονομικά, ψηφιακά και επικοινωνιακά οι λειτουργίες μας. Αυτό απαιτεί ομάδες εργασίας που θα δουλεύουν πολύ εντατικά τον πρώτο καιρό. Ασφαλώς χρειάζεται σύμπνοια, αλληλεγγύη και πίστη στο κοινό όραμα από τους συναδέλφους που στελέχωναν τους φορείς που συνενώνονται. Επίσης ακούσαμε με χαρά την υπόσχεση της υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά ότι θα στηρίξει οικονομικά τον νέο οργανισμό, ενώ παράλληλα θα εργαστούμε και εμείς για την ανάπτυξή του. Επομένως, εντατική και επείγουσα δουλειά θα υπάρξει με την έναρξη του MOMus, αρνητική όψη όμως δεν διακρίνω.

4 Το μεγάλο όφελος είναι ότι θα μπορούν τα μουσεία μας μεθοδικά να προωθούν στο μέγιστο δυνατό όλες τις μορφές της σύγχρονης εικαστικής δημιουργίας χωρίς να αλληλοεπικαλύπτοναι οι δράσεις τους. Η ενιαία οικονομική και διοικητική διαχείριση ανοίγει μεγάλες δυνατότητες και ελευθερίες στον καλλιτεχνικό και εκπαιδευτικό ρόλο των μουσείων: ανοίγει προοπτικές για τη στοχευμένη προβολή και μελέτη της ρωσικής πρωτοπορίας στη βάση της συλλογής Κωστάκη και δίνει πολλαπλές δυνατότητες παρουσίασης των ενοποιημένων συλλογών σύγχρονης τέχνης, υποστηρίζει τη συνέργεια των τεχνών, τον διάλογο, προσφέρει βήμα σε πειραματικές προτάσεις. Επίσης, διαμορφώνει καλύτερη συνεργατική βάση για την υλοποίηση των μεγάλων θεσμικών διοργανώσεων, όπως είναι η Μπιενάλε Σύγχρονης Τέχνης Θεσσαλονίκης και η Φωτομπιενάλε. Το MOMus είναι μια κατεξοχήν συλλογική υπόθεση ως προς την εσωτερική κατανομή εργασίας αλλά και ως έργο που εξωτερικευμένα απευθύνεται στο κοινωνικό σύνολο.

5 Το MOMus δεν είναι απλώς ένας νέος και φιλόδοξος μουσειακός οργανισμός που απαιτεί επαγγελματισμό και ταλέντο από τα στελέχη του για να υλοποιούνται σωστά τα προγράμματά του.

Πρωτίστως χρειάζεται πίστη στο όραμα που γεννιέται μέσα από τη δύναμη και τις δυνατότητες της τέχνης και των δημιουργών της. Μπορεί, καθαρά ανθρώπινα, να χρειαστεί λίγος χρόνος για να γίνει το όραμα αυτό κοινή συνείδηση, αλλά – το εννοώ – ο χρόνος θα είναι πολύ λίγος, κι αυτό γιατί έχουμε επανειλημμένα συνεργαστεί στο παρελθόν και γιατί το νέο μουσειακό εγχείρημα το συζητούμε εδώ και χρόνια και το περιμένουμε.

6 …το MOMus θα επικοινωνεί καλλιτεχνικές προτάσεις που θα αποβλέπουν σε νέες αισθητικές μορφές στη φόρμα αλλά και σε μια πιο δίκαιη κοινωνία στο περιεχόμενο και οι προτάσεις αυτές θα ακούγονται με ενδιαφέρον και θα συζητούνται και έξω από τα σύνορα της χώρας. Οταν θα πενταπλασιαστεί η επισκεψιμότητα των χώρων μας. Κι όταν συνειδητοποιήσουμε ότι μπορέσαμε να βάλουμε την τέχνη στους πιο απρόβλεπτους χώρους, την κάνουμε εργαλείο προβληματισμού και εκπαίδευσης, θέμα συζήτησης, φάρμακο, αντικείμενο ψυχαγωγίας και διαλεκτικό όπλο κατά της ανελευθερίας, της μισαλλοδοξίας, του ρατσισμού και της κοινωνικής αδικίας.