Αντισυνταγματική η άμεση εκλογή Προέδρου

Στο με τον τίτλο «Μορφή του πολιτεύματος» τμήμα Α του Συντάγματος, το άρθρο 1 ορίζει «1. Το πολίτευμα της Ελλάδας είναι Προεδρευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία. Θεμέλιο του πολιτεύματος είναι η λαϊκή κυριαρχία…».

Πολίτευμα είναι ο τρόπος συγκρότησης και ο τρόπος άσκησης της κρατικής εξουσίας. Τρόπος συγκρότησης: ορίζεται το ανώτατο όργανο του κράτους, στη δημοκρατία ο λαός, αρχή της λαϊκής κυριαρχίας, το θεμέλιο του πολιτεύματος. Τρόπος άσκησης: ορίζονται οι οργανωτικές βάσεις του πολιτεύματος, η μορφή του, που λόγω της διάκρισης των εξουσιών περιλαμβάνει τις σχέσεις μεταξύ των οργάνων της νομοθετικής και της εκτελεστικής εξουσίας.

Τρία είναι τα συστήματα μορφών του δημοκρατικού πολιτεύματος: κοινοβουλευτικό, προεδρικό, ημιπροεδρικό.

Στο κοινοβουλευτικό, σταθερό στην Ελλάδα από το 1875, επικεφαλής της εκτελεστικής εξουσίας είναι ο Αρχηγός του Κράτους (ΑτΚ), κληρονομικός (βασιλευομένη δημοκρατία) ή εμμέσως εκλεγόμενος (προεδρευομένη δημοκρατία), που ενεργεί βασικώς ως διεκπεραιωτής της θέλησης του αμέσως, απευθείας από τον λαό εκλεγόμενου οργάνου της νομοθετικής εξουσίας (Βουλή) διορίζοντας τον πρωθυπουργό επικεφαλής της εμμέσως εκλεγόμενης κυβέρνησης, εφόσον αυτή στηρίζεται στην και εξαρτάται από την πλειοψηφία της Βουλής.

Στο προεδρικό, και η Βουλή και ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας (εφεξής ΠτΔ), που δεν μπορεί να τη διαλύσει, εκλέγονται αμέσως. Η κυβέρνηση δεν εξαρτάται από την εμπιστοσύνη της Βουλής, αλλά από τον Πρόεδρο.

Και στο ημιπροεδρικό εκλέγονται αμέσως ο ΠτΔ και η Βουλή, την εμπιστοσύνη της οποίας πρέπει να έχει η κυβέρνηση. Τη διορίζει, όπως και τον πρωθυπουργό, ο ΠτΔ που έχει και άλλες επίσης σημαντικότατες αρμοδιότητες.

Εφόσον θεμέλιο του πολιτεύματος και στις τρεις μορφές είναι η λαϊκή κυριαρχία, όσο αμεσότερη είναι η εκλογή των οργάνων που θα την ασκήσουν τόσο αυτά βασιμότερα ισχυρίζονται ότι ενσαρκώνουν τη βούλησή της και τόσο σημαντικότερες οι αρμοδιότητές τους. Ετσι, στο προεδρικό και κάπως λιγότερο στο ημιπροεδρικό, μολονότι ΠτΔ και Βουλή εκλέγονται αμέσως, ο ΠτΔ έχει προέχουσα θέση γιατί εκλέγεται μόνο αυτός από το σύνολο των ψηφοφόρων σε εθνικό επίπεδο, ενώ η νομοθετική αντιπροσώπευση κατακερματίζεται στα πολυπληθή μέλη της, εκλεγμένα το καθένα από ένα τμήμα ψηφοφόρων που αντιστοιχεί σε τοπικό επίπεδο. Η δε κυβέρνηση εξαρτάται από την εμπιστοσύνη είτε της Βουλής είτε του ΠτΔ που η άμεση εκλογή του προσδίδει ιδιαίτερη βαρύτητα στην άσκηση οποιασδήποτε αρμοδιότητάς του.

Το άρθρο 32 του Συντάγματος προβλέπει την έμμεση, από τη Βουλή, εκλογή του ΠτΔ: συνειδητή επιλογή της Ε’ «Αναθεωρητικής» Βουλής το 1974, δεσμευμένης από το δημοψήφισμα μόνο για τη μη κληρονομική ιδιότητα του ΑτΚ, έχοντας περαιτέρω την εξουσία να επιλέξει οποιαδήποτε από τις τρεις μορφές του πολιτεύματος. Τούτο αναφέρεται ρητά στις από 1-8 και 3-10-1974 Συντακτικές Πράξεις και προκύπτει από τις συζητήσεις κατά την ψήφιση του Συντάγματος στη Βουλή (27-3, 19 και 20-5-1975), όπου αποκρούστηκε η άμεση εκλογή του ΠτΔ, άρα η προεδρική και η ημιπροεδρική μορφή του πολιτεύματος.

Το άρθρο 110 απαγορεύει την αναθεώρηση των διατάξεων που καθορίζουν τη μορφή του πολιτεύματος ως Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Αποτελεί συνεπώς παραβίασή του, ελεγχόμενη δικαστικώς (ΣτΕ 1877/1952, 2478/2006), η προτεινόμενη άμεση εκλογή του ΠτΔ, εν αποτυχία έμμεσης. Εκτός που καταλήγει σε ΠτΔ μεταβλητής, αυξημένης και μη νομιμοποίησης, άρα και βαρύτητας των αποφάσεών του.