Η κυβέρνηση, στην απέλπιδα προσπάθειά της να αλλάξει την πολιτική ατζέντα, χρησιμοποιεί τη συνταγματική αναθεώρηση ως σημαία ευκαιρίας. Υπονομεύοντας μια κορυφαία και αναγκαία πολιτική διαδικασία.

Το ισχύον Σύνταγμα έδωσε στη χώρα μια μακρά περίοδο δημοκρατικής και θεσμικής ομαλότητας. Η πολύπλευρη κρίση που δοκιμάζει τη χώρα μας μπορεί να έχει πολιτικά αίτια, αλλά όχι συνταγματικά. Δεν οφείλεται, δηλαδή, σε σοβαρές δυσλειτουργίες του Συντάγματος. Αντίθετα, το Σύνταγμα άντεξε και τις θεσμικές παρενέργειες της πολυετούς κρίσης.

Εχουν ωριμάσει, όμως, οι συνθήκες για συνταγματικές αλλαγές που θα βοηθήσουν τον θεσμικό εκσυγχρονισμό της χώρας, θα ενισχύσουν το πολίτευμα της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και το κοινωνικό κράτος δικαίου.

Στον τομέα του θεσμικού εκσυγχρονισμού, το βασικό ζητούμενο είναι η καταπολέμηση του πελατειακού χαρακτήρα του πολιτικού μας συστήματος, όπως γιγαντώθηκε σε συνθήκες μαζικής δημοκρατίας. Κατάργηση του σταυρού προτίμησης, μονοεδρικές περιφέρειες, ασυμβίβαστο βουλευτικής και υπουργικής ιδιότητας, διαφάνεια των οικονομικών των κομμάτων είναι μερικές από τις προτάσεις της επιτροπής Αλιβιζάτου προς αυτή την κατεύθυνση που πρέπει να μας απασχολήσουν σοβαρά. Οπως και στα θέματα της βουλευτικής ασυλίας και της ποινικής ευθύνης υπουργών, πρέπει να υπάρξει εξομοίωση με τα ισχύοντα για όλους τους πολίτες.

Στο ζήτημα της μορφής του πολιτεύματος, το Σύνταγμα του 1975 καθιέρωσε το πολίτευμα της Προεδρευομένης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας και όρισε τις διατάξεις αναφορικά με τη μορφή του πολιτεύματος ως μη αναθεωρητέες. Η ιδέα της απευθείας από τον λαό εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας θα οδηγούσε σε στροφή του πολιτεύματος προς την κατεύθυνση της Προεδρικής Δημοκρατίας. Οπως, εύστοχα, έχει υποστηρίξει ο ΠτΔ και κορυφαίος συνταγματολόγος, μια τέτοια εξέλιξη θα δημιουργούσε πολιτική και θεσμική δυαρχία στην κορυφή της εκτελεστικής εξουσίας. Δυνάμει συγκρουσιακή και διχαστική, όπως μας διδάσκει η πολιτική μας ιστορία.

Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής είχε τονίσει για τον τρόπο εκλογής του ΠτΔ: «Μολονότι προσωπικά με συνέφερε η άμεση εκλογή από τον λαό, καθιέρωσα το σύστημα της έμμεσης εκλογής από τη Βουλή για τους εξής λόγους: Η άμεση εκλογή θα οδηγούσε σε δύο μέτωπα, ένα από τα οποία θα ήταν το Λαϊκό Μέτωπο, το οποίο εν συνεχεία θα επεξετείνετο σε όλες τις εκδηλώσεις της πολιτικής μας ζωής. Και πέραν αυτού, ο εκλεγόμενος Πρόεδρος θα εθεωρείτο ο αρχηγός μιας παρατάξεως, πράγμα που θα περιόριζε τον ρυθμιστικό του ρόλο».

Ολοι, όμως, συμφωνούν στην ανάγκη ενίσχυσης των αρμοδιοτήτων του ΠτΔ. Την ανάγκη διόρθωσης της αναθεώρησης του 1986 που περιόρισε τις ουσιαστικές αρμοδιότητες του ΠτΔ στο ελάχιστο, μετατρέποντας το πολιτικό σύστημα σε πρωθυπουργοκεντρικό. Ζητούμενο σήμερα είναι το εύρος των αρμοδιοτήτων. Αυτό όμως προκύπτει από την ιστορική εμπειρία, τη φύση του πολιτεύματός μας και την ανάγκη θεσμικών αντιβάρων. Θα πρέπει, τέλος, να αποσυνδεθεί η εκλογή του ΠτΔ από τη διάλυση του Κοινοβουλίου. Οχι με την αλλαγή του εκλογικού σώματος αλλά με την εξάντληση της δυνατότητας εκλογής από τη Βουλή. Ακόμη και αν αυτό σημαίνει εκλογή με απλή πλειοψηφία.

Η συνταγματική αναθεώρηση πρέπει να είναι διαδικασία θεσμικού εκσυγχρονισμού της χώρας, όχι διαδικασία αποπροσανατολισμού από τα πολιτικά αδιέξοδα της κυβέρνησης.

Ο Κωνσταντίνος Αρβανιτόπουλος είναι καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής, πρώην υπουργός