Με την πρώτη ματιά μοιάζει με ένα μικρό δάσος από 1.000 έλατα. Βρίσκεται σε απόσταση μόλις μίας ώρας από το Οσλο. Και πιθανότατα θα περνούσε απαρατήρητο αν δεν είχε ημερομηνία λήξης. Θα πεθάνει σε 96 χρόνια, το 2114. Τα δέντρα του θα κοπούν, θα πολτοποιηθούν και θα μετατραπούν σε χαρτί για να τυπωθούν στην επιφάνειά του 100 ανέκδοτα βιβλία που αποτελούν και τον κορμό της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος.

Πίσω από αυτή την αμφιλεγόμενη, κατά ορισμένους, ιδέα βρίσκεται η σκωτσέζα καλλιτέχνις Κέιτι Πάτερσον, η οποία μεταξύ άλλων στο παρελθόν είχε συντάξει έναν χάρτη με 27.000 νεκρά αστέρια. Το ιδιαίτερο αυτό εγχείρημα ξεκίνησε το 2014 και στόχος είναι να προστίθεται στη βιβλιοθήκη ένα βιβλίο κάθε χρόνο, ενώ η επιλογή των συγγραφέων που θα δωρίσουν το ανέκδοτο χειρόγραφό τους στη Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος επιλέγεται από το διοικητικό συμβούλιο διορισμένο από τη δημοτική Αρχή του Οσλο.

ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ. Ο αριθμός εισαγωγής τέσσερα δόθηκε το καλοκαίρι που μας πέρασε στο βιβλίο της τουρκάλας συγγραφέως Ελίφ Σαφάκ (η οποία έχει γράψει ήδη 10 μυθιστορήματα, είναι φεμινίστρια και ασκεί κριτική στον τουρκικό εθνικισμό), το οποίο πήρε τη θέση του στο ράφι πλάι στα έργα των Μάργκαρετ Ατγουντ, Ντέιβιντ Μίτσελ και Σον.

Η συγγραφή ενός βιβλίου για τη Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος περιγράφεται από τη Σαφάκ ως «μια κοσμική πράξη πίστης» σε έναν κόσμο που μοιάζει να έχει τρελαθεί, έναν κόσμο που εντείνει βίαια τις διαφορές μεταξύ των ανθρώπων. «Οταν γράφεις ένα βιβλίο», λέει, «έχεις την πίστη ότι θα φτάσει σε κάποιον άλλο, σε κάποιον που είναι διαφορετικός από σένα και θα συνδεθείτε μέσω αυτού. Οτι θα μπορέσεις να ξεπεράσεις τα όρια του εαυτού σου, αυτά που σου δόθηκαν όταν γεννήθηκες, ότι θα είσαι σε θέση να αγγίξεις την πραγματικότητα κάποιου άλλου». Αν και σε 96 χρόνια, όταν τα φιντάνια θα έχουν γίνει δέντρα και τα δέντρα θα θυσιαστούν στον βωμό του γραπτού λόγου, είναι αδύνατον να γνωρίζουμε ποιων ανθρώπων την πραγματικότητα θα αγγίξουν αυτά τα βιβλία.

Για την υποδοχή του κάθε νέου συγγραφικού πονήματος στη Βιβλιοθήκη γίνεται ειδική τελετή στο δασάκι, παρουσία λίγων καλεσμένων και υπό τους ήχους μουσικών οργάνων και τραγουδιστών παραδοσιακών τραγουδιών που υμνούν τη γη για τις προσφορές της. Εν συνεχεία το νέο χειρόγραφο τοποθετείται σε ένα ωραίο γκρίζο κουτί, το οποίο δένεται με μια μοβ κορδέλα. «Μην το ανοίξετε και μην μιλήσετε για το περιεχόμενο του» προειδοποιεί η πρόεδρος του ΔΣ Αν Μπεάτε Χόβιντ τη συγγραφέα, στην οποία επιτρέπεται να αποκαλύψει μόνο τον τίτλο του βιβλίου που δώρισε: «Το τελευταίο ταμπού». Τίτλος που σχολιάστηκε ως εύστοχο σχόλιο για το προφίλ της Βιβλιοθήκης του Μέλλοντος, η οποία μπολιάζει ένα περιβαλλοντικό ταμπού με ένα καλλιτεχνικό: δέντρα που φυτεύονται με προοπτική να κοπούν. Βιβλία που γράφονται για να μη διαβαστούν.

«ΣΙΩΠΗΛΟ ΔΩΜΑΤΙΟ». Το εγχείρημα ωστόσο δεν θα περιοριστεί σε ετήσιες τελετές στο δασάκι και σε ανακοινώσεις των επόμενων συγγραφέων που θα αφήσουν το χειρόγραφό τους παρακαταθήκη στη βιβλιοθήκη-χρονοκάψουλα. Παρεμπιπτόντως ο επόμενος συγγραφέας που θα αφήσει το βιβλίο του αδιάβαστο για σχεδόν έναν αιώνα είναι η νικήτρια του Μπούκερ 2016, Χαν Κανγκ (για τον «Χορτοφάγο»). Το 2020 τα βιβλία που θα έχουν ώς τότε συγκεντρωθεί θα μεταφερθούν στην υπό ανέγερση νέα βιβλιοθήκη του Οσλο και θα εκτεθούν στο «Σιωπηλό Δωμάτιο»: μια αίθουσα επενδεδυμένη με ξύλο σε σχήμα μήτρας και θέα στο δάσος. Οι επισκέπτες θα μπαίνουν κατά μόνας ή ανά δυάδες και θα παρατηρούν τα χειρόγραφα τα οποία μέσα στις προστατευτικές γυάλινες προθήκες θα περιμένουν τον χρόνο να περάσει.

Και μόνο η περιγραφή του συγκεκριμένου χώρου καθιστά σαφές ότι πρόθεση της Κέιτι Πάτερσον δεν είναι να διαβαστούν αυτά τα βιβλία ούτε στην εποχή μας, αλλά ούτε και στο μέλλον. Γράφτηκαν για να γίνουν αντικείμενα λατρείας και πόθου. Και όλα δείχνουν πως και η Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος επιδιώκει να αποκτήσει έναν χαρακτήρα Κιβωτού του Νώε, σε μια εποχή μάλιστα που το βιβλίο ως αντικείμενο μοιάζει να εντάσσεται στα απειλούμενα είδη λόγω των νέων δυνατοτήτων της τεχνολογίας και των οικολογικών ανησυχιών και παρά το ότι τα πραγματικά δεδομένα θέλουν στην εποχή μας τυπώνονται περισσότερα βιβλία παρά ποτέ. Η δημιουργία της ενδέχεται να εντάσσεται στο πνεύμα της εποχής που δεν κρύβει το άγχος της να διασώσει το παρόν και να του εξασφαλίσει το μέλλον.

ΚΙΒΩΤΟΣ ΣΠΟΡΩΝ. Στη Νορβηγία άλλωστε βρίσκεται και μια άλλη κιβωτός στην οποία φυλάσσονται 4,5 εκατ. διαφορετικοί τύποι σπόρων (500 ανά είδος) από όλον τον κόσμο, ώστε σε περίπτωση πυρηνικής καταστροφής, επί παραδείγματι, να υπάρχει μαγιά για τη διατροφή του ανθρώπινου είδους, ενώ μόλις πέρυσι πολωνοί επιστήμονες έθαψαν ένα κουτί από ανοξείδωτο ατσάλι κάτω από τους πάγους στο ακριτικό νησί Σβάλμπαρντ στο οποίο είχαν τοποθετήσει μεταξύ άλλων μια πιστωτική κάρτα, ένα κινητό τηλέφωνο, μια πυξίδα, αλλά και τα δακτυλικά τους αποτυπώματα.

«Η Βιβλιοθήκη του Μέλλοντος είναι από μόνη της κάτι πολύ ελπιδοφόρο επειδή, πρώτον, προϋποθέτει ότι θα υπάρχουν άνθρωποι σε εκατό χρόνια από τώρα» έλεγε η Μάργκαρετ Ατγουντ πριν από τρία χρόνια. «Δεύτερον, επειδή προϋποθέτει ότι το δάσος θα μεγαλώσει. Και επιπλέον θεωρεί ως δεδομένο ότι οι άνθρωποι θα εξακολουθούν να διαβάζουν και ότι θα ενδιαφέρονται για την ανάγνωση». Ωστόσο δεν είναι πλέον λίγοι εκείνοι που δεν αμφισβητούν το ρεαλιστικό μέρος του εγχειρήματος – την ύπαρξη των βιβλίων και του δάσους -, αλλά κρίνουν ως ανεδαφικό το ιδεολογικό του αφήγημα.