Σε συμβιβασμό για την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας, τον οποίο χαρακτήρισαν «ιστορικό», ήρθαν χθες Εκκλησία και Πολιτεία μετά τη συνάντηση του Πρωθυπουργού και του Αρχιεπισκόπου στο Μέγαρο Μαξίμου, που -όπως όλα δείχνουν – είναι απόρροια της στενής σχέσης και του ιδιότυπου δούναι και λαβείν που έχει αναπτυχθεί ανάμεσα στον Αλέξη Τσίπρα και τον Ιερώνυμο εδώ και περίπου μία δεκαετία.

Με τη συμφωνία και το κοινό ανακοινωθέν 15 σημείων που εξέδωσαν οι δύο πλευρές, ιδρύεται Ταμείο Αξιοποίησης της Εκκλησιαστικής Περιουσίας (ΤΑΕΠ), τα έσοδα του οποίου θα επιμερίζονται κατά ίσο μέρος στο ελληνικό Δημόσιο και την Εκκλησία της Ελλάδος, οι ιερείς παύουν να είναι δημόσιοι υπάλληλοι, όμως η Πολιτεία θα επιδοτεί την Εκκλησία με ποσό αντίστοιχο της σημερινής μισθοδοσίας των εν ενεργεία ιερέων. Ταυτόχρονα, η Εκκλησία συμφώνησε πως μετά τη συμφωνία αυτή παραιτείται έναντι κάθε άλλης αξίωσης για την εν λόγω εκκλησιαστική περιουσία.

Η συμφωνία, όπως ανακοίνωσε ο Αλέξης Τσίπρας – και μάλιστα σ’ ένα πρωτόγνωρο σκηνικό, καθώς στο σημείο όπου συνήθως γίνονται δηλώσεις έπειτα από συναντήσεις με πολιτικούς ηγέτες, μπροστά από το τζάκι του Μαξίμου, χθες είχε δίπλα του τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο – θα πάρει τη μορφή νομοθετικής ρύθμισης. Αν τελικώς προχωρήσει και υλοποιηθεί, θα έχει κλείσει μια σύγκρουση δεκαετιών, που πολλές φορές ήταν σφοδρή, για το ζήτημα της εκκλησιαστικής περιουσίας ανάμεσα στην Εκκλησία και την Πολιτεία. Επισημαίνεται ότι στο παρελθόν η Εκκλησία είχε προσφύγει για το θέμα αυτό στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Πάντως, έγκριση για τη συμφωνία θα πρέπει να δώσει και η Ιεραρχία της Εκκλησίας της Ελλάδος, καθώς χθες η Διαρκής Ιερά Σύνοδος είχε εξουσιοδοτήσει τον Αρχιεπίσκοπο για την υπογραφή της συμφωνίας.

Το παρασκήνιο. Η συμφωνία των 15 σημείων είναι πρόδηλο ότι δεν προέκυψε από τη μια στιγμή στην άλλη. Σημαντικό ρόλο εκτιμάται πως έπαιξε η στενή σχέση που έχουν καλλιεργήσει Τσίπρας και Ιερώνυμος τα τελευταία χρόνια. Αρχιεπίσκοπος και Πρωθυπουργός επικοινωνούν απευθείας και στη διάρκεια της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ είχαν πολλά τετ α τετ, από τα οποία αρκετά δεν έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Σημειώνεται πως ο Ιερώνυμος από την ημέρα της εκλογής στον αρχιεπισκοπικό θρόνο είχε καταστήσει σαφές πως κεντρικός στόχος του είναι η αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας σε συνεργασία με την Πολιτεία, προς όφελος του λαού. Για το θέμα αυτό μάλιστα έχει συνεργαστεί έως τώρα στην αρχιεπισκοπική του θητεία με πέντε πρωθυπουργούς, ενώ τη δεκαετία του ’80 ήταν μέλος της επιτροπής της Εκκλησίας για την εκκλησιαστική περιουσία και έτσι είχε αποκτήσει εμπειρία και γνώσεις για τα σημεία που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε κοινό τόπο με την Πολιτεία.

Από την πλευρά του ο Αλέξης Τσίπρας είχε επενδύσει και πολιτικά από το 2011 στην καλή προσωπική σχέση του με τον Αρχιεπίσκοπο, με στόχο και την αύξηση της εκλογικής του επιρροής. Μάλιστα, τον Απρίλιο του 2015, μόλις είχε αναλάβει Πρωθυπουργός δηλαδή, είχε προτείνει με επιστολή του προς τον Αρχιεπίσκοπο να ενεργοποιηθεί η Επιτροπή για την επίλυση θεμάτων που απασχολούν την Εκκλησία για το θέμα της αξιοποίησης της περιουσίας. Από τότε ακολούθησαν αρκετές τηλεφωνικές και κατ’ ιδίαν επαφές των δύο ανδρών για το θέμα, παρά τις κόντρες Εκκλησίας – κυβέρνησης που μεσολάβησαν, όπως το θέμα του μαθήματος των Θρησκευτικών και η απομάκρυνση του υπουργού Παιδείας Νίκου Φίλη από την κυβέρνηση.

Τι κερδίζουν. Αν η συμφωνία υλοποιηθεί, με μια πρώτη ανάγνωση κέρδη αποκομίζουν και οι δύο πλευρές. Η Εκκλησία και ο Αρχιεπίσκοπος καταφέρνουν να επιλύσουν το θέμα της εκκλησιαστικής περιουσίας και να έχουν έσοδα από αυτήν για φιλανθρωπικούς λόγους. Επιπλέον, η Εκκλησία λύνει διά παντός το θέμα της μισθοδοσίας των περίπου 10.000 κληρικών. Μπορεί να μην είναι πλέον δημόσιοι υπάλληλοι, αλλά η Εκκλησία θα επιδοτείται από το κράτος για τον μηνιαίο μισθό τους.

Σε ό,τι αφορά την Πολιτεία, από την αξιοποίηση της εκκλησιαστικής περιουσίας θα εξασφαλίζει έσοδα, αφού το 50% βάσει της συμφωνίας θα πηγαίνουν σε εκείνη. Παράλληλα, από την ενιαία αρχή πληρωμών διαγράφονται οι 10.000 κληρικοί, αφού δεν θα είναι πλέον δημόσιοι υπάλληλοι.

Τι άλλο συμφωνήθηκε. Η συμφωνία προβλέπει ακόμη:

n Η ήδη συσταθείσα  (επί κυβέρνησης Σαμαρά) Εταιρεία Αξιοποίησης Ακίνητης Εκκλησιαστικής Περιουσίας μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και Αρχιεπισκοπής Αθηνών εντάσσεται επίσης στο ΤΑΕΠ.

n Το Ταμείο Αξιοποίησης Εκκλησιαστικής Περιουσίας θα αναλάβει τη διαχείριση και αξιοποίηση των από το 1952 και μέχρι σήμερα ήδη αμφισβητούμενων μεταξύ ελληνικού Δημοσίου και Εκκλησίας της Ελλάδος περιουσιών.

n Το ΔΣ του ΤΑΕΠ θα είναι πενταμελές (δύο μέλη από την Εκκλησία Ελλάδος, δύο μέλη από την κυβέρνηση, ένα μέλος θα διορίζεται από κοινού).

Κοινός τόπος φαίνεται να βρέθηκε και στο θέμα της αναθεώρησης του Συντάγματος και συγκεκριμένα στο ζήτημα της θρησκευτικής ουδετερότητας. Εντούτοις ο Αρχιεπίσκοπος συνέστησε στον Αλέξη Τσίπρα να μην αλλάξει το προοίμιο του Συντάγματος που αναγράφει «εις το όνομα της Ομουσίου και Αδιαιρέτου Τριάδος».