Πονάει ο λαιμός; Νιώθεις ότι καταπίνεις καρφιά; Τη νύχτα η ενόχληση είναι πιο έντονη συγκριτικά με την υπόλοιπη ημέρα; Εάν η απάντηση είναι «ναι» σε όλα, μη σπεύσετε να εντοπίσετε ως μοναδικό ένοχο τη γρίπη. Ο πονόλαιμος οφείλεται σε πολλές ακόμη αιτίες, όπως στο κοινό κρυολόγημα, σε βακτήρια, αλλεργίες, ακόμη και σε περιβαλλοντικούς παράγοντες. Οι ειδικοί εκτιμούν ότι ο πονόλαιμος απασχολεί τους ενηλίκους δύο με τρεις φορές τον χρόνο, ενώ τα παιδιά κατά κανόνα ταλαιπωρούνται πιο συχνά από την ενόχληση αυτή.

«Η πιο κοινή αιτία του πονόλαιμου είναι η ιογενής λοίμωξη, όπως το κρύωμα ή η γρίπη. Ενας πονόλαιμος που προκαλείται από έναν ιό επιλύεται μόνος του» επισημαίνουν οι ειδικοί της Ιατρικής Σχολής Mayo Clinic των ΗΠΑ. Για παράδειγμα, έχει διαπιστωθεί ότι οι ρινοϊοί ευθύνονται για το 30-50% όλων των κρυολογημάτων, που ανάμεσα στα άλλα ερεθίζουν και τον λαιμό.

Σύμφωνα με τους ίδιους, εντούτοις, ο «ξερός» λαιμός ή το αίσθημα του «γδαρσίματος» μπορεί να οφείλεται σε βακτήρια (ευθύνονται για το 20% των περιπτώσεων), με τον στρεπτόκοκκο να αποτελεί τον βασικό ύποπτο. «Η αντιμετώπιση της στρεπτοκοκκικής λοίμωξης απαιτεί τη λήψη αντιβίωσης».

Συνεπώς, τα συμπτώματα του πονόλαιμου διαφέρουν ανάλογα με την αιτία και συνήθως περιλαμβάνουν: επίμονο πόνο που επιδεινώνεται όταν ο ασθενής καταπίνει ή μιλάει, δυσκολία στην κατάποση, ερεθισμένους αδένες, πρησμένες και κόκκινες αμυγδαλές, λευκά στίγματα ή πύον στις αμυγδαλές και «τραχιά» φωνή. Επιπλέον, όταν ο πονόλαιμος είναι απόρροια κοινής λοίμωξης (π.χ. λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού) συνήθως οι ασθενείς εκδηλώνουν και πυρετό, βήχα, καταρροή, φτέρνισμα, πόνους στο σώμα, πονοκέφαλο, ακόμη και ναυτία.

Σε κάθε περίπτωση, όμως, ξηρότητα στον λαιμό ή φαρυγγίτιδα προκαλούν ακόμη και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως είναι η υψηλή υγρασία και η χαμηλή θερμοκρασία, η θέρμανση εσωτερικού χώρου κ.λπ.

ΟΙ ΠΙΟ ΚΟΙΝΕΣ ΑΙΤΙΕΣ. Ο πονόλαιμος ως πάθηση δεν θεωρείται κάτι ιδιαίτερα σοβαρό, σύμφωνα με την Ανατολή Παταρίδου, χειρουργό ωτορινολαρυγγολόγο κεφαλής και τραχήλου – παιδο-ΩΡΛ, η οποία αναλύει τους συνήθεις αλλά και τους πιο σπάνιους παράγοντες που τον προκαλούν.

– Η πιο κοινή αιτία του πονόλαιμου είναι η αμυγδαλοφαρυγγίτιδα, η οποία είναι κατά κύριο λόγο μια ιογενής λοίμωξη. Στον μικρότερο αριθμό των περιπτώσεων προκαλείται από βακτήρια.

– Η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα είναι μία ακόμη συνήθης βακτηριακή αιτία πονόλαιμου. Επειδή η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα μπορεί περιστασιακά να οδηγήσει σε ρευματικό πυρετό, επιβάλλεται η χορήγηση αντιβιοτικών. Η στρεπτοκοκκική φαρυγγίτιδα συχνά περιλαμβάνει πυρετό, λευκές πυώδεις πλάκες στον λαιμό και διογκωμένους ή ευαίσθητους τραχηλικούς λεμφαδένες.

– Σπάνια εμπλέκεται μαζί με το λεγόμενο περιαμυγδαλικό απόστημα ή με την επιγλωττίτιδα. Ενα απόστημα στην περιοχή του φάρυγγα (περιαμυγδαλικό, πλαγιοφαρυγγικό και σε παιδιά οπισθοφαρυγγικό) είναι σπάνιο, αλλά είναι μια πολύ επικίνδυνη επιπλοκή που προκαλεί μεγάλο πόνο στον λαιμό, πυρετό και τρισμό (δυσκολία διάνοιξης του στόματος). Το απόστημα σε αυτή την περίπτωση θα πρέπει να παροχετευθεί και μετά την υποχώρηση της φλεγμονής να γίνει χειρουργική αφαίρεση των αμυγδαλών.

– Πονόλαιμος μπορεί να προκληθεί και από κάτι που κολλάει στον λαιμό ή από αλλεργίες (αλλεργική ρινίτιδα).

– Επιπλέον, μερικές φορές υγρά από το στομάχι ανεβαίνουν στον λαιμό και προκαλούν πονόλαιμο, ιδίως το πρωί, με συνύπαρξη καούρας ή κόμπου στον λαιμό και βραχνάδα (γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση).

– Οι όγκοι του λαιμού, της γλώσσας και του λάρυγγα (αλλά όχι πάντα) σχετίζονται με μακροχρόνια χρήση καπνού και οινοπνεύματος. Ο πονόλαιμος και η δυσκολία στην κατάποση (μερικές φορές με πόνο που αντανακλά στο αφτί) μπορεί να είναι σύμπτωμα τέτοιου όγκου.

– Η κακή λειτουργία της μύτης οδηγεί σε στοματική αναπνοή καθώς ουσιαστικό και ζωτικό ρόλο στην καλή ή κακή λειτουργία της μύτης παίζει η περιοχή της ρινικής βαλβίδας.

ΣΠΙΤΙΚΕΣ ΣΥΝΤΑΓΕΣ. Ανεξαρτήτως της αιτίας του πονόλαιμου, υπάρχουν κάποιες «χρυσές» συμβουλές που βοηθούν στη βελτίωση των συμπτωμάτων και στην ανάρρωση.

– Ξεκούραση: Η συμβουλή αυτή δεν αφορά μόνο το σώμα αλλά και τη φωνή.

– Κατανάλωση υγρών: Τα υγρά διατηρούν τον λαιμό υγρό και αποτρέπουν την αφυδάτωση. Ομως, η καφεΐνη και τα αλκοολούχα ποτά φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα, γι’ αυτό και πρέπει να αποφεύγονται.

– Τρόφιμα που ανακουφίζουν: Οι σούπες και τα ζεστά ροφήματα, όπως είναι το τσάι ή ακόμη και το ζεστό νερό με μέλι, καταπραΰνουν τον πόνο. Σε κάποιες περιπτώσεις, όμως, οι κρύες απολαύσεις (παγάκια, παγωτό και κρύα ροφήματα) βοηθούν στην ελάττωση της φλεγμονής που προκαλεί την ενόχληση.

– Το αλατόνερο της γιαγιάς: Οι γαργάρες με αλατόνερο βοηθούν στην καταπολέμηση του πόνου αλλά και της λοίμωξης που τον προκαλεί. Η ιδανική δοσολογία είναι μία κουταλιά του γλυκού αλάτι σε μισή κούπα ζεστό νερό.

– Διατηρήστε την υγρασία του χώρου: Η χρήση ενός υγραντήρα βοηθά στην εξάλειψη του ξηρού αέρα που συνήθως ερεθίζει περισσότερο τον πονόλαιμο. Εναλλακτικά, το ατμόλουτρο επίσης θα βοηθήσει σημαντικά.

– Κλειδώστε τα απορρυπαντικά στο ντουλάπι: Ο καπνός από το τσιγάρο αλλά και τα απορρυπαντικά επιδεινώνουν τον πονόλαιμο, γι’ αυτό και πρέπει να αποφεύγονται έως ότου να υποχωρήσει.

Κατά κανόνα τα συμπτώματα υποχωρούν ύστερα από μερικά 24ωρα, όμως η Αμερικανική Ακαδημία Ωτορινολαρυγγολογίας συμβουλεύει τους ασθενείς να κλείνουν ραντεβού με τον γιατρό τους εάν συνυπάρχουν και άλλες ενοχλήσεις. Ειδικότερα, όταν ο πονόλαιμος επιμένει για περισσότερο από μία εβδομάδα, όταν υπάρχει δυσκολία στην κατάποση και στην αναπνοή, όταν εντοπίζεται δυσκολία στο άνοιγμα του στόματος, όταν ο πόνος στον λαιμό συνοδεύεται και από ενόχληση στο αφτί. Ο υψηλός πυρετός (πάνω από 38,3°C), το αίμα στο σάλιο ή στο φλέγμα, η βραχνάδα στη φωνή που επιμένει για πάνω από δύο εβδομάδες ή η ψηλάφηση εξογκώματος στο λαιμό επίσης είναι σημάδια που πρέπει να κινητοποιήσουν τους ασθενείς.