Ενας κόσμος καμωμένος από 3.000 μεταλλικές μικροσκοπικές φιγούρες και σύμβολα. Ενα σύμπαν που ξετυλίγεται στο πάτωμα κι έχει ως αφετηρία ένα σπίτι. Ενας παγκόσμιος χάρτης; Μια χαοτική καταγραφή του κόσμου; Χωρίς αμφιβολία ένα από τα σημαντικότερα έργα τέχνης της ελληνικής μεταπολεμικής γλυπτικής, που καθιέρωσε τον δημιουργό του, τον Γιώργο Λάππα, στο διεθνές εικαστικό στερέωμα – από την Μπιενάλε του Σάο Πάολο ώς την Μπιενάλε της Βενετίας – στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Και το οποίο 30 χρόνια μετά την ολοκλήρωσή του – το 1988 στο Απέρτο της Βενετίας – βγαίνει από το εργαστήριο του δημιουργού του για να συστηθεί στο νεότερο κοινό, αλλά και να αποδείξει την αντοχή του στον χρόνο, επιχειρώντας να χωρέσει σε ένα αστικό διαμέρισμα στο Κολωνάκι. Εκεί όπου εγκαθίσταται το νεοσύστατο βλαστάρι της γκαλερί Citronne του Πόρου, η Citronne-Αθήνα.

Πώς μπορεί όμως ένα τόσο πολύπλοκο έργο, όσο το «MappeMonde» – ο «Χάρτης του Κόσμου» – να στηθεί απουσία του δημιουργού του και μάλιστα όταν μεγάλο μέρος του κοινού έκτοτε τον έχει ταυτίσει όχι τόσο με το μέταλλο και τη μικρή φόρμα, αλλά κυρίως με τις μνημειακές κόκκινες φιγούρες του, έτοιμες να προκαλέσουν το βλέμμα του θεατή με το έντονο χρώμα τους και τα φωτισμένα τους σπλάγχνα, και κυρίως με τις αλλόκοτες στάσεις τους, έτοιμες να χάσουν την ισορροπία τους; Το μυστικό της νέας παρουσίασης βρίσκεται σε έναν άγνωστο θησαυρό: ένα χειροποίητο βιβλίο φτιαγμένο από τον Γιώργο Λάππα. Ενας πολυσέλιδος βιβλιοδετημένος τόμος με σκληρό πανόδετο εξώφυλλο, ο οποίος καταγράφει τη διάταξη του έργου με φωτοτυπημένες φωτογραφίες σε σελίδες σχήματος Α4 που συμπεριλαμβάνουν υλικό από τις 164 «πλάκες – μήτρες» (χάρτες), σχέδια των 3.000 στοιχείων, μαζί με αυτόγραφες σημειώσεις, υπολογισμούς και σκίτσα μεταξύ άλλων. Στη ράχη του με χρυσά κεφαλαία γράμματα ο τίτλος του έργου: ΜAPPEMONDE.

Ουδείς πέραν της συντρόφου της ζωής του, της γλύπτριας και καθηγήτριας στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, Αφροδίτης Λίτη, γνώριζαν για την ύπαρξη του «άτλαντα», όπως χαρακτηρίζει το συγκεκριμένο έργο ο καθηγητής στο Τμήμα Αρχιτεκτόνων Μηχανικών του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας και συνεπιμελητής της έκθεσης, μαζί με την Αφροδίτη Λίτη, Γιώργος Τζιρτζιλάκης. Το ανέκδοτο αυτό «μυστικό βιβλίο» τώρα όχι απλώς θα εκτεθεί στη Citronne-Αθήνα – η οποία με την παρούσα έκθεση θέλει να καθορίσει την ταυτότητά της -, αλλά θα τυπωθεί και θα κυκλοφορήσει σε περιορισμένα αντίτυπα σε μια ογκώδη έκδοση 580 σελίδων, καθώς μόνο 530 είναι οι σελίδες του πρωτοτύπου, στο οποίο «μπορεί ο αναγνώστης σε άλλα σημεία να παρακολουθήσει μια γλώσσα ευανάγνωστη και κατανοητή κι άλλοτε μια γλώσσα κρυπτογραφημένη, συνειρμική και μυστικιστική που μοιάζει να απευθύνεται αποκλειστικά ο καλλιτέχνης στον εαυτό του», όπως επισημαίνει η ιδιοκτήτρια της νέας γκαλερί και ιστορικός τέχνης Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη. «Σε κάθε περίπτωση η αναδιάταξη της γλώσσας του κόσμου είναι το μείζον θέμα αυτού του έργου» προσθέτει ο Γιώργος Τζιρτζιλάκης και προτείνει να διαβαστεί το βιβλίο ως «μια τρισδιάστατη ποίηση ιερογλυφικών, ως μια γλυπτική γλωσσικών στοιχείων».

Για ποιον λόγο η νέα συνολική πλέον παρουσίαση του έργου που «καθιστά τον Λάππα έναν σύγχρονο γλύπτη μυθολόγο, ο οποίος στην περίπτωση αυτή δεν σμιλεύει τόσο – γλύφοντας με τη σμίλη κάποιο υλικό -, αλλά κατασκευάζει, χαράσσει, κόβει και προπάντων συναρμολογεί» φέρει τον τίτλο «Εγκιβωτισμός»; «Διότι εγκιβωτίζεται σε ένα αστικό διαμέρισμα, δηλαδή σε έναν διαμεριζόμενο κτιριακό χώρο, ο οποίος διατηρεί το ίχνος του αστικού βίου, τον εκθεσιακό χώρο της Citronne-Αθήνα. Ο Γιώργος Λάππας ανακατασκευάζει το σπίτι του, έναν προσωπικό οίκο, μέσα σε έναν «τόπο» – δημιουργεί ένα πεδίο, ένα οικόπεδο. Μέσα εγκιβωτίζονται, γύρω παρατάσσονται και αναμειγνύονται πρόσωπα και αντικείμενα, φιγούρες – μινιατούρες οι οποίες υπαινίσσονται την καθημερινότητα, τον βίο και, κυρίως, το κοινό, τις κοινότητες των ανθρώπων», λέει η Τατιάνα Σπινάρη – Πολλάλη και η Αφροδίτη Λίτη προσθέτει: «Καλούμαστε να επανεκτιμήσουμε εγκιβωτισμένο σε ένα φιλόξενο αθηναϊκό διαμέρισμα τον προσωπικό εικαστικό χάρτη του Γιώργη, μέσα από τη συρραφή σπαρμένων εικόνων πολιτισμού».

Οσο για το αν θα καταφέρει η επαναπροσέγγιση του «Χάρτη του Κόσμου» να κερδίσει το κοινό τρεις δεκαετίες μετά, η απάντηση δεν είναι εύκολη. Κι αυτό διότι ο ίδιος ο Γιώργος Λάππας, ο οποίος επίσης δίδασκε στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών, γράφει στο μυστικό του βιβλίο: «Το δυσκολότερο είναι η εξόρυξη των εικόνων από μέσα μας».

info

Η έκθεση «Γιώργος Λάππας: Εγκιβωτισμός – MappeMonde» εγκαινιάζεται στον καινούριο χώρο τέχνης Citronne–Αθήνα (Πατριάρχου Ιωακείμ 19) στις 29 Νοεμβρίου στις 20.00