«Δυσνόητο ότι έχετε άλλους νόμους μέσα στα ΑΕΙ από ό,τι έξω»

«Τα σχολεία δεν είναι για τους καθηγητές: είναι για τους μαθητές τους» σχολιάζει εμφατικά ο πρώην πρωθυπουργός της Φινλανδίας Εσκο Αχο μιλώντας στα «ΝΕΑ». Το «εκκρεμές» της συζήτησης κινείται σε όλα τα επίπεδα: από το επιτυχημένο φινλανδικό μοντέλο εκπαίδευσης και τον τρόπο για να χτίσεις μια κοινωνία βασισμένη στην καινοτομία και τη γνώση έως τα προβλήματα χωρών με έναν «συντηρητικό αλλά ισχυρό δημόσιο τομέα», όπως η Ελλάδα, και την «επόμενη μέρα» γι’ αυτή.

Για τα πρόσφατα δικά μας προβλήματα, ωστόσο, και τη διαχείριση των κρουσμάτων βίας στα ελληνικά πανεπιστήμια ο Εσκο Αχο μορφάζει με έκπληξη. «Εχω ακούσει αυτά τα προβλήματα» δηλώνει. «Είναι δύσκολο για εμένα να καταλάβω το ότι έχετε διαφορετικούς νομικούς κανόνες μέσα στα πανεπιστήμια και έξω από αυτά, στην υπόλοιπη κοινωνία».

Ο Εσκο Αχο αντιμετώπισε κατά τη διάρκεια της θητείας του (1991-1995) μία από τις μεγαλύτερες κρίσεις για τη χώρα του. Προχώρησε σε μεταρρυθμίσεις στην οικονομία και την παιδεία της και αντέστρεψε τελείως την εικόνα. Ηρθε στην Ελλάδα καλεσμένος της διαΝΕΟσις και μίλησε χθες για το παράδειγμα της Φινλανδίας, ενώ έκανε και μια δημόσια κουβέντα με την πρόεδρο του Δικτύου για τη Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη, Αννα Διαμαντοπούλου. Στην συνέντευξή του στα «ΝΕΑ» δηλώνει τα παρακάτω:

Πράγματι, είναι στην παράδοση και στη φιλοσοφία του φινλανδικού λαού ο βαθύς σεβασμός στην εκπαίδευση και στο επάγγελμα του εκπαιδευτικού. Σήμερα δεν είναι δυνατόν να προσληφθεί κάποιος για να διδάξει ως δάσκαλος σε σχολεία αν δεν έχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών. Και στο παρελθόν όμως οι εκπαιδευτικοί μας ήταν σημαντικοί όχι μόνο μέσα στα σχολεία, αλλά γενικότερα στην κοινωνία, ήταν και είναι άτομα υψηλού κύρους. Οι πνευματικοί μας ηγέτες.

Ακριβώς. Στα μέσα της δεκαετίας του ’90 αποφασίσαμε ότι μπορούμε να «κεφαλαιοποιήσουμε» τις επενδύσεις που κάναμε στην κοινωνίας μας διαχρονικά, όχι μόνο την εκπαίδευση, αλλά και την καινοτομία. Και αυτό πραγματικά μας βοήθησε να βγούμε από την κρίση.

Νομίζω ότι τρία είναι τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά του. Αρχικά η πλήρης αυτονομία που δώσαμε σε τοπικό επίπεδο στα σχολεία της πρώτης βαθμίδας, έτσι ώστε ανταποκρίνεται η αποστολή τους στις τοπικές ανάγκες κάθε περιοχής, στη συνέχεια οι μεταρρυθμίσεις στην επόμενη βαθμίδα των γυμνασίων και λυκείων, που αναδιοργανώθηκαν και εντατικοποιήθηκαν από την αρχή, και τελικά οι μεταρρυθμίσεις που κάναμε στα πανεπιστήμια ώστε να μπορούν να συνεργάζονται πιο εύκολα με επιχειρήσεις με αποτελεσματικό τρόπο. Δεν ήταν ξεκάθαρο πριν εάν τα πανεπιστήμια μπορούν να λαμβάνουν χρηματοδότηση ή δωρεές και από τον ιδιωτικό τομέα.

Καταλαβαίνω ότι έχετε μεγάλες προκλήσεις στο εκπαιδευτικό σας σύστημα. Το να κοιτάξετε προς την πλευρά άλλων χωρών που πέτυχαν επενδύοντας στην παιδεία θα ήταν μια μέθοδος. Ομως, νομίζω, η πιο αργή μέθοδος. Μια άλλη μέθοδος θα ήταν να προχωρήσει η Ελλάδα μόνη της στην επόμενη φάση, στο επόμενο βήμα της. Και αυτό μπορεί να γίνει για παράδειγμα με τη χρησιμοποίηση των ψηφιακών εργαλείων. Μπορείτε να λύσετε πολλά προβλήματα χρησιμοποιώντας τις δυνατότητες του Διαδικτύου. Διδάσκοντας μέσω Διαδικτύου. Μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τους καλύτερους δασκάλους για τη διδασκαλία μαθηματικών, επιστήμης, ιστορίας κ.λπ. Επίσης είναι πολύ σημαντική η «προσωποποίηση» της διδασκαλίας. Υπάρχουν πλέον πολλά διαφορετικά είδη παιδιών και τα προβλήματα πολύ συχνά προκύπτουν από τα διαφορετικά εκπαιδευτικά υπόβαθρα των παιδιών και τη διαφορετικότητά τους. Τα παραδοσιακά εκπαιδευτικά συστήματα είναι βασισμένα σε γενικά πρότυπα διδασκαλίας και δεν έχουν δυνατότητα προσωποποίησης και κάλυψης των αναγκών όλων των παιδιών.

(Με απορία) Γιατί;

Η αξιολόγηση είναι βοηθητική. Τα σχολεία δεν είναι για τους δάσκαλους και τους καθηγητές, αλλά για τα παιδιά. Αυτό είναι θεμελιώδες πρόβλημα αντίληψης. Πολλές φορές στο δημόσιο σύστημα οι άνθρωποι δεν καταλαβαίνουν ότι δουλεύουν για να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους στους άλλους ανθρώπους. Γι’ αυτό όταν οι ανάγκες μιας κοινωνίας αλλάζουν, πρέπει να αλλάζει και ο δημόσιος τομέας. Και ένα από τα προβλήματα στην Ελλάδα είναι ότι ο δημόσιος τομέας είναι πολύ συντηρητικός.

Ναι. Είναι δύσκολο για εμένα να καταλάβω πώς μπορεί να έχετε διαφορετικούς νομικούς κανόνες μέσα στα πανεπιστήμια από ό,τι έξω από αυτά. Ολοι οι κανόνες πρέπει να είναι ίδιοι παντού. Ξέρω ότι είναι θέμα ιστορίας σας και κληρονομιάς, αλλά κάποιες φορές πρέπει να καταλάβουμε ότι τώρα τελείωσε, το παιχνίδι τελείωσε, και προχωράμε.

Πράγματι. Οι αλλαγές δεν έρχονται μέσα σε ένα βράδυ. Χρειάζεται να έχεις θεμέλια. Η εκπαίδευση είναι ένα από αυτά. Πρέπει να ξέρουμε όμως πως όταν επιδιώκεις την καινοτομία, παίρνεις πάντα και ρίσκα. Δεν είναι πάντα θέμα χρημάτων, αλλά είναι πάντα θέμα ρίσκου. Πρέπει όλοι να είναι έτοιμοι να αποδεχτούν ότι κάτι μπορεί να αποτύχει. Αν δεν αποδεχτείς αυτή την αρχή, δεν μπορείς να καινοτομήσεις. Επιπλέον, όταν επιλέγεις την καινοτομία, είναι σαφές ότι οι παραδοσιακές δομές θα αλλάξουν, οπότε πρέπει να είσαι έτοιμος να αφαιρέσεις τους «πόρους» από το υπάρχον σύστημα. Και αυτό είναι πολύ δύσκολο, ειδικά στην Ευρώπη. Υπάρχουν πολύ ισχυρές πιέσεις για να μείνουν οι πόροι όπου είναι και να αποτραπούν οι αλλαγές. Αλλά η καινοτομία είναι ακριβώς αυτό.

Εχει σίγουρα αλλάξει κάτι. Η Ελλάδα έχει τώρα μεγαλύτερη αξιοπιστία στις μελλοντικές της κινήσεις. Αλλά έχετε ακόμη πολύ δρόμο να διανύσετε. Και πολλές μεταρρυθμίσεις να κάνετε. Η λέξη «μεταρρύθμιση» τελικά δεν είναι τόσο βαριά.