Η Καραΐνδρου στο Ιράν
Ισως το πιο συναρπαστικό κομμάτι του φεστιβάλ για έναν «αρχάριο» δημοσιογράφο (χωρίς δηλαδή διαπίστευση στο κινηματογραφικό ρεπορτάζ) ήταν το Film Market. Η αίθουσα όπου μπροστά σε έναν υπολογιστή μπορούσε να αναζητήσει ταινίες από τα διαφορετικά τμήματα της διοργάνωσης ανά τίτλο, σκηνοθέτη, χώρα παραγωγής. Εκτός από τα SOS που μου υπέδειξαν κάποιοι συνάδελφοι, ανακάλυψα και δύο ταινίες ψάχνοντας ανά χώρα. Ανοίγοντας, λοιπόν, τη λίστα με τις ιρανικές επέλεξα κατά τύχη το «Bomb, a love story» του Παϊμάν Μααντί. Στην αρχή ο τίτλος δεν μου θύμισε τίποτε. Αλλά η μουσική των ζενερίκ παραήταν οικεία για να με αφήσει αδιάφορο. Κάτι μεταξύ αντάτζιο και… Καραΐνδρου. Το όνομα της συνθέτριας με λατινικά στοιχεία δεν άργησε να φανεί κάτω από την ιρανική γραφή. Και μόνο τότε θυμήθηκα τις συνεντεύξεις που είχε δώσει πέρυσι, όπου αναφερόταν ακριβώς στη συνεργασία της με τον σκηνοθέτη. Κατά τ’ άλλα, κρατάω από την ταινία την ατάκα του δασκάλου που δίνει καίριες συμβουλές στους μαθητές της πρωινής σύναξης: «Να καταριέστε αυτόν τον βρωμιάρη τον Σαντάμ όσο μπορείτε πιο δυνατά».
Ο «προδότης» της Πρίστινα
Η δεύτερη ταινία που ανακάλυψα τυχαία επιλέγοντας τη χώρα παραγωγής ήταν ο «Ψυχρός Νοέμβρης» του Ισμέτ Σιγιαρίνα, συμπαραγωγή της Αλβανίας, του Κοσόβου και της FYROM. Η ιστορία ενός κατοίκου της Πρίστινα που διχάζεται ανάμεσα στο να θυσιάσει τη δουλειά και την οικογένειά του για να προσχωρήσει στο κίνημα αυτονόμησης της πατρίδας του ή να μείνει πιστός στο καθεστώς Μιλόσεβιτς. Στα θετικά η απεικόνιση της μεγάλης ιστορίας μέσα από το προσωπικό δράμα των ανθρώπων και η υπόδειξη ότι οι Σέρβοι υπήρξαν επίσης θύματα του ηγέτη τους. Η απεικόνιση, αντιθέτως, του «κακού της υπόθεσης» Νίκολα είχε πολλές ευκολίες. Εμειναν, όμως, αρκετές σκηνές από αυτή την τυχαία επιλογή, όπως ο θόρυβος με τα κλειδιά που έκαναν κάθε βράδυ στις 7 οι κάτοικοι της Πρίστινα ως πράξη ανυπακοής.
Μεγάλες προσδοκίες
Η συνέντευξη Τύπου – απολογισμός για τα επτά χρόνια του Εθνικού Κέντρου Οπτικοακουστικών Μέσων και Επικοινωνίας (ΕΚΟΜΕ) είχε ως κέντρο βάρους το σημαντικότατο cash rebate, αλλά περίσσεψαν οι μεγάλες προσδοκίες. Ο διευθύνων σύμβουλός του Πάνος Κουάνης παρουσίασε τα επόμενα σχέδια που αφορούν την εκπαίδευση των εργαζομένων, ενώ εμφανίστηκε αισιόδοξος ότι έλληνες κινηματογραφιστές (όπως ο Γιώργος Λάνθιμος!) θα επιστρέψουν στην Ελλάδα λόγω cash rebate. Ευτυχώς που σκηνοθέτες όπως ο Περικλής Χούρσογλου και η Δήμητρα Αράπογλου, αλλά και συνάδελφοι του κινηματογραφικού ρεπορτάζ (Λήδα Γαλανού, Βένα Γεωργακοπούλου, Μανώλης Κρανάκης) εξέφρασαν τις ενστάσεις τους για να κατανοήσουμε κι εμείς τη μεγάλη εικόνα. Ορισμένες από αυτές: ο ΕΚΟΜΕ επενδύει όχι στο ελληνικό σινεμά, αλλά στους εργαζόμενούς του. Η υποστήριξη των ταινιών είναι ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού και του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, τα οποία διαθέτουν χαμηλούς πόρους αυτό το διάστημα. Ζήτημα προκύπτει για τη στάση της ΕΡΤ, που ενώ αποτελεί έναν από τους σημαντικούς πυλώνες χρηματοδότησης των ταινιών, λειτουργεί με δυσκαμψία. Η ενίσχυση της εκπαίδευσης δεν μπορεί παρά να περιλαμβάνει και το Τμήμα Κινηματογράφου του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, το οποίο μοιάζει εκτός πλάνων.
Μια καρδιά στο κενό
Το «Ρέι και Λιζ» του Ρίτσαρντ Μπίλινγχαμ, η ταινία που κέρδισε τον Χρυσό Αλέξανδρο, ακολουθεί τα μέλη της οικογένειας Μπίλιγχαμ στα προάστια του Μπέρμιγχαμ, σε μια προσπάθεια να επιβιώσουν στην εχθρική κοινωνία. Το φιλμ ενέπνευσε την Ιωάννα Ξημέρη, μία από τις εικαστικούς που πήρε μέρος στην έκθεση «Ρωμαϊκή ευσπλαγχνία». Γράφει η ίδια εξηγώντας το έργο της «Οικογενειακό πορτρέτο» (φωτογραφία): «Μέσα σ’ αυτό το στιγμιότυπο, παρά την ψυχολογική ψυχρότητα που επικρατεί, οι μόνοι που αλληλεπιδρούν σαν οικογένεια είναι τα δύο αδέρφια. Από το χρωματικό τρίπτυχο που χωρίζει τα μέλη της οικογένειας, από την αφαίρεση χρωμάτων, τις πολλαπλές γκρίζες διαφάνειες και τις ατελείς δαντέλες, που δεν καταφέρνουν να δημιουργήσουν οικογενειακούς δεσμούς, προκύπτει η ανατροπή στην αντίληψη του οικείου… Μια “ιερή καρδιά” σχηματίζεται και φωτίζει αμυδρά ένα μικρό κομμάτι ατμόσφαιρας που ήταν βυθισμένο στη συναισθηματική σιωπή και στο κενό».
Οι «Θεριστές» του Ετιέν Καλός
Προφανώς θα υπάρξουν αρμοδιότεροι για να κάνουν κριτική στην ταινία, η οποία έμοιαζε φτιαγμένη γύρω από μια φράση που αντηχούσε στο εσωτερικό της: «Εάν ο Θεός είναι αγάπη, τότε δεν υπάρχει. Επειδή εμένα δεν μ’ αγαπάει». Τη λέει ο Πίτερ, υιοθετημένο παιδί μιας οικογένειας Αφρικάνερ, στον αδερφό του Γιάννο, που βλέπει ότι χάνει τα πρωτεία και ετοιμάζεται για το καταστροφικό ξέσπασμα. Εξαιρετική κινηματογράφηση της Νότιας Αφρικής και εύστοχη, υποδόρια κριτική για την καταπιεστική θρησκευτικότητα, την καταπιεσμένη σεξουαλικότητα και τις προσωπικές ψευδαισθήσεις. Μια συμπαραγωγή Νότιας Αφρικής, Ελλάδας (με την Heretic σε ρόλο παραγωγού και την υποστήριξη του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου), Γαλλίας και Πολωνίας, που προβλήθηκε στο «Ενα κάποιο βλέμμα» του Φεστιβάλ Καννών.