Το Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής και Λατινικής Γραμματείας (ΚΕΕΛΓ) της Ακαδημίας Αθηνών ιδρύθηκε το 1955 ως «Αρχείο Εκδόσεως Ελλήνων Συγγραφέων από των αρχαίων χρόνων μέχρι της αλώσεως της Κωνσταντινουπόλεως» και από το 2003 λειτουργεί με τη σημερινή ονομασία. Στις πρόσφατες εκδοτικές δραστηριότητές του περιλαμβάνεται η δημοσίευση, το 2017, του έκτου και τελευταίου τόμου των «Ηθικών» (Moralia) του Πλουτάρχου. Ο Γρηγόριος Βερναρδάκης (1848 – 1925), εκτός από την «ελάσσονα έκδοση» των «Ηθικών» σε επτά τόμους (1888 – 1926) για τις εκδόσεις Teubner, είχε συγκεντρώσει το υλικό και για τη «μείζονα έκδοση», την οποία όμως δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει. Το έργο αυτό ανέλαβε ο εγγονός του Παναγιώτης Βερναρδάκης, σε συνεργασία με τον Heinz Gerd Ingenkamp, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Βόννης. Η έκδοση βασίστηκε στην αντιβολή πενήντα χειρογράφων, ενώ η τρέχουσα έκδοση Teubner του Konrat Ziegler μνημονεύει περίπου τα μισά.

Επίσης το 2018 το ΚΕΕΛΓ εξέδωσε τις «Βάκχες» του Ευριπίδη (σχετικά μπορείτε να διαβάσετε στο «Βιβλιοδρόμιο» 20-21/10/2018) και τον«Αίαντα» του Σοφοκλή. Οι «Βάκχες» του Αθανάσιου Στεφανή περιλαμβάνουν εισαγωγή, αρχαίο κείμενο (βασισμένο στην έκδοση του James Diggle και με κριτικό υπόμνημα), μετάφραση και σχόλια (γλωσσικά, ερμηνευτικά, πραγματολογικά, κριτικά). Η πλούσια βιβλιογραφία καλύπτει τη νεότερη έρευνα που ακολούθησε την υπομνηματισμένη έκδοση του Richard Seaford (1996) και την παλιότερη κλασική έκδοση του E. R. Dodds (1944, 1960)· αυτήν που συμβουλευόταν ο Γιώργος Σεφέρης (βλ. Μ. Paschalis, «George Seferis and Euripides’ Bacchae», στο «Debating with the Eumenides: Aspects of the Reception of Greek Tragedy in Modern Greece», Κέιμπριτζ 2017, 26-38) αλλά και ο Γουίλιαμ Γκόλντινγκ, όταν έγραφε τον «Αρχοντα των μυγών» (Lord of the Flies, 1954), δημοφιλές μυθιστόρημα που διαλέγεται με τις ευριπίδειες «Βάκχες». Η έκδοση του «Αίαντα» από την Εφη Παπαδόδημα περιλαμβάνει επίσης εισαγωγή, κείμενο (βασισμένο στην έκδοση του Hugh Lloyd-Jones, χωρίς κριτικό υπόμνημα), μετάφραση και σχόλια, αλλά απευθύνεται «στο ευρύτερο κοινό που ενδιαφέρεται για την αρχαία λογοτεχνία, καθώς και σε φοιτητές και μελετητές του αρχαίου δράματος». Δεδομένου ότι κυκλοφορεί ακόμη η υπομνηματισμένη έκδοση του Παναγή Λορεντζάτου (1932), ο «Αίας» της Παπαδόδημα καλύπτει στο είδος του ένα κενό, κυρίως χάρη στη βιβλιογραφικά ενημερωμένη εισαγωγή, όπου η συγγραφέας επισκοπεί τα σύνθετα δραματουργικά προβλήματα και τα θέματα της τραγωδίας και παρακολουθεί την εξέλιξη της σκηνικής δράσης και της πλοκής.

ΚΑΙΝΟΤΟΜΑ ΣΕΜΙΝΑΡΙΑ. Σε πρωτοβουλία της ερευνήτριας Εφης Παπαδόδημα οφείλεται μια πρόσφατη, καινοτόμος δραστηριότητα του ΚΕΕΛΓ. Αναφέρομαι στα ετήσια σεμινάρια, τα οποία διοργανώνονται με δική της επιστημονική ευθύνη, περιλαμβάνουν μία, δύο ή τρεις εκδηλώσεις ανά μήνα και διαφορετικό θέμα κάθε φορά: 2016 – 2017 «Αρχαίο δράμα και λαϊκή ηθική», 2017 – 2018 «Νέες προσεγγίσεις στο αρχαίο έπος», 2018 – 2019 «Η αρχαία ελληνική λογοτεχνία σε διάλογο με το Ξένο». Τα εν λόγω σεμινάρια πραγματοποιούνται με την οικονομική υποστήριξη της Ακαδημίας Αθηνών, η οποία διαθέτει για τον σκοπό αυτό την Ανατολική Αίθουσα του Μεγάρου της.

Ο εν λόγω ετήσιος κύκλος σεμιναρίων πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα αποτελεί στην ουσία εκπαιδευτική δραστηριότητα, που όμως δεν συνηθίζεται στα ακαδημαϊκά ιδρύματα, τουλάχιστον όσον αφορά τη μελέτη της αρχαιότητας. Μεγάλο πλεονέκτημά τους είναι ότι η πραγμάτευση ενός θέματος δεν ολοκληρώνεται σε μία εκδήλωση – όπως δηλαδή συμβαίνει με τα συνέδρια και τις διαλέξεις – αλλά ανανεώνεται σε τακτά διαστήματα και για έναν ολόκληρο χρόνο, από διαφορετικό ομιλητή και με διαφορετική προσέγγιση κάθε φορά. Απευθύνονται σε ένα κοινό που ενδιαφέρεται για την ελληνορωμαϊκή λογοτεχνία και τον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Το κοινό αυτό έχει την ευκαιρία να ενημερωθεί για τις πιο σύγχρονες απόψεις στον υπό εξέταση θεματικό κύκλο και μάλιστα με τρόπο κριτικό, με την έννοια ότι οι τακτικοί ακροατές ακούν και συγκρίνουν τις νέες πληροφορίες με τις προηγούμενες, στο πλαίσιο μιας κοινής θεματικής, όπου όμως η κάθε ομιλία διαθέτει τη δική της αυτονομία. Αλλη σημαντική συμβολή των σεμιναρίων είναι ότι το κοινό έχει την ευκαιρία να δει και να ακούσει από κοντά διακεκριμένους επιστήμονες, ξένους και έλληνες, ειδικούς στην υπό εξέταση θεματική περιοχή. Η γνώση την οποία αποκτά είναι συνεπώς σύγχρονη, πρωτότυπη και έγκυρη, δηλαδή κάτι εντελώς διαφορετικό από τα εκλαϊκευτικά μαθήματα που οργανώνουν κατά καιρούς διάφοροι φορείς. Μάλιστα προωθείται ήδη η δημοσίευση των ομιλιών σε ξεχωριστούς τόμους (ο πρώτος από την Ακαδημία και οι επόμενοι από τον οίκο DeGruyter), ενώ από φέτος οι ομιλίες θα βιντεοσκοπούνται και θα αναρτώνται στον ιστότοπο blod.gr (Bodossaki Lectures on Demand).

Η πιο ενδιαφέρουσα πλευρά αυτής της πρωτοβουλίας είναι, κατά τη γνώμη μου, ότι η Ακαδημία γίνεται εξωστρεφής και μάλιστα πρωτοπορεί στον συγκεκριμένο τομέα, κάτι που πριν από μερικά χρόνια θα δυσκολευόμασταν να το πιστέψουμε. Η εξέλιξη αυτή δεν φαίνεται να είναι άσχετη με το γεγονός ότι οι αρχές του ΚΕΕΛΓ (ο Αντώνης Ρεγκάκος, ο Θεόδωρος Παπαγγελής και ο Αθανάσιος Στεφανής) κομίζουν μια καινούργια αντίληψη για τον ρόλο της Ακαδημίας Αθηνών στον σύγχρονο κόσμο.

 

Ο Μιχαήλ Πασχάλης είναι ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης