Α.      ΕΙΣΑΓΩΓΗ
 
1.      Κάθε τεχνικό προϊόν (ένα ρούχο, ένα αυτοκίνητο, μια γέφυρα) παράγεται και χρησιμοποιείται χάρις στις ακόλουθες βασικές δράσεις:
– Μελέτη.
– Κατασκευή.
– Συντήρηση.
Είναι προφανής η ανάγκη του συνόλου αυτών των αλληλένδετων δράσεων. Παρά ταύτα, σε μερικές περιπτώσεις η φάση της Μελέτης ενδέχεται να παραλείπεται, ενώ σε πλείστες περιπτώσεις η φάση της Συντήρησης λείπει εντελώς.
2.      Πρέπει όμως επίσης να σημειωθεί πως κάθε παραγγελία μιας απ’ αυτές τις φάσεις, οφείλει να συνοδεύεται κι από μια αντίστοιχη διαδικασία ελέγχου της ποιότητας του έργου που ανατέθηκε.
Κάθε Μελέτη λοιπόν πρέπει να εποπτεύεται, να ελέγχεται δε λεπτομερώς στο τέλος.
Κάθε Κατασκευή οφείλει να συνοδεύεται από την αντίστοιχα οργανωμένη Επίβλεψη που ασκείται απ’ τον Ιδιοκτήτη του έργου.
Και κάθε διαδικασία Συντήρησης θα ελέγχεται απ’ τους Χρήστες κατ’ αξιόπιστον τρόπο.
Χωρίς αυτές τις δράσεις «Διασφάλισης Ποιότητας», είναι πολύ αμφίβολο αν το τελικό προϊόν θα έχει τις επιθυμητές Επιτελεστικότητες ασφάλειας, λειτουργικότητας, περιβαλλοντικού σεβασμού και οικονομικότητας, τις οποίες απαιτήσαμε κατά την αρχική-μας παραγγελία…
3.      Αφού λοιπόν η τελική συνολική Επιτελεστικότητα εξαρτάται από τόσους πολλούς παράγοντες, ευχερέστερα καταλαβαίνει κανείς την όντως παρατηρούμενη μεγάλη διασπορά συμπεριφοράς πολλών προϊόντων: «άλλο κομμάτι αυτοκινήτου σου βγαίνει καλό, κι άλλο όχι» – ακόμη κι αν έχουν την ίδια μάρκα.
Η δε κοινωνική ζημία που προκύπτει:
■ είτε απ’ την ατέλεια των φάσεων («δεν κάνω συντήρηση»),
■ είτε απ’ την απουσία διασφάλισης ποιότητας («δεν έχομε λεφτά για πλήρη έλεγχο Μελέτης και πλήρη Επίβλεψη έργου»),
είναι δυσανάλογα μεγαλύτερη απ’ τις βραχυπρόθεσμες «οικονομίες» που έγιναν από τις ατελείς διαδικασίες.
4.      Τέλος, πρέπει να αναφερθεί και ο παράγοντας της εξέλιξης της επιστημοτεχνικής γνώσης, της οποίας οι προγενέστερες ανεπάρκειες ενδέχεται να αιτιολογούν σημερινές βλάβες. Αυτό γίνεται φανερό σε πολλά μοντέλα αυτοκινήτων.
5.      Τα ενδεχόμενα αυτά οξύνονται κι από δύο ενδεχόμενα αίτια ανηθικότητας:
■ Το «φτηνό» πράμα δεν είναι κατ’ ανάγκην οικονομικότερο: Είτε λόγω κρυμμένων ελαττωμάτων («υπό την πίεση της φθηνής προσφοράς που έδωσα»), είτε διότι η περιγραφή των πραγματικών ιδιοτήτων του προϊόντος δεν ήταν ειλικρινής.
■ Το ενδεχόμενο, σε κάποια απ’ όλες τις φάσεις να έχει παρεισφρήσει και το φαινόμενο της ετεροδοσοληψίας (δωροδοκία, μπαχτσίσι, λάδωμα αρμοδίων), αυξάνει τεραστίως τα ενδεχόμενα κακοτεχνίας – άρα αόρατου κοινωνικού κόστους.
6.      Τέλος, υπάρχει και ένας παράγοντας δυσανάλογης ενίοτε μείωσης της επιτελεστικότητας ενός προϊόντος, εξαιτίας βλαπτικών δράσεων του περιβάλλοντος (χημικώς επιβλαβές περιβάλλον, πλημμύρα, σεισμός, ακραίες θερμοκρασιακές συνθήκες) ή εξαιτίας κακοχρησίας (λ.χ. υπερφόρτιση παλαιών γεφυρών από σύγχρονα μεγάλα φορτία).
Η προηγηθείσα ανάλυση, παρά τη συνοπτικότητά της, είναι αρκετή για να απασχολήσει κάμποσα κατά καιρούς παρουσιαζόμενα φαινόμενα αστοχίας προϊόντων.
Β.      ΤΟ ΘΕΜΑ ΤΩΝ ΓΕΦΥΡΩΝ
 
1.      Στην ειδική περίπτωση των μεγάλων τεχνικών έργων με τόσο μεγάλη στοχευόμενη διάρκεια ζωής, πολλές απ’ τις προαναφερθείσες δυνητικές αιτίες αστοχίας ενδέχεται να συντρέξουν. Και ακριβώς επειδή οι κοινωνικές συνέπειες τέτοιων αστοχιών είναι μεγάλες και (καλώς ή κακώς) εντυπωσιακότερες άλλων, όλες οι προηγμένες Χώρες έχουν από πολλών δεκαετιών τον εθνικό θεσμό του Ενεργού Εθνικού Μητρώου Γεφυρών (ΕΝΕΜΓΕ) με τους ακόλουθους στόχους:
■ Καταγράφηση έργων με τις Μελέτες τους.
■ Εκ των υστέρων αδρομερής έλεγχος Μελετών ή μερική συμπλήρωσή-τους όπου ελλείπουν.
■ Περιοδικές επιθεωρήσεις συμπεριφοράς του έργου και μέτρησης των ιδιοτήτων των υλικών τους.
■ Προγραμματισμένες επεμβάσεις όπου διαπιστώνεται η ανάγκη: Αναίρεση βλαπτικών αιτιών ή και ενίσχυση της κατασκευής.
■ Προστατευτική επαναρύθμιση κυκλοφορίας.
2.      Στη Χώρα-μας, παρά τις από 40ετίας συστηματικές προσπάθειες του υπογραφομένου και σειράς σημαντικών παραγόντων του Τεχνικού Κόσμου της Χώρας, δέν υφίσταται τέτοιος ζωντανός θεσμός. Απεναντίας, φαίνεται ότι «λόγω πολυκαιρίας», μερικές αρμόδιες κρατικές Υπηρεσίες ίσως να «χάνουν» μέρος του Αρχείου των Μελετών των Γεφυρών.
Η κατάσταση αυτή εγκυμονεί πολύ μεγάλους κινδύνους, σε εθνική κλίμακα, ιδίως επειδή στη δεκαετία που ζούμε συμπληρώνεται ή υπερβαίνεται 50ετία απ’ την Ανοικοδόμηση της Χώρας, και ο δυσμενής ρόλος της φυσικοχημικής γήρανσης ή της μηχανικής κόπωσης στις ανωδομές – καθώς και οι ενδεχόμενες υδραυλικές υποσκαφές στις θεμελιώσεις – αναμένεται πολύ σημαντικότερος απ’ ό,τι στο παρελθόν.
3.      Εχουν αναληφθεί κατά καιρούς ορισμένες προς τη σωστή κατεύθυνση πρωτοβουλίες απ’ το Υπουργείο Δημοσίων Εργων, αναμένεται δε βασίμως ότι στο σημερινό Υπουργείο Υποδομών έχει ωριμάσει η βούληση για μια γενναία οργανωτική και οικονομική απόφαση για την ίδρυση ενός ΕΝΕΜΓΕ. Ουδείς μπορεί σήμερα να αναδεχθεί την ευθύνη απουσίας Συντήρησης και Αναβάθμισης Δημοσίου Πλούτου, όταν ο καθένας-μας το πάει το αυτοκίνητό-του στο Συνεργείο κάθε εξάμηνο!
Αλλωστε, για τους ίδιους λόγους έχουν ήδη ιδρυθεί στο Υπουργείο η Εθνική Αρχή Φραγμάτων και η Εθνική Αρχή Σηράγγων.
Τέλος, είναι παρήγορο να αναγγείλομε ότι το Ελληνικό Τμήμα Γεφυροποιών (ΙΑΒSE) σε συνεργασία με το Υπουργείο Υποδομών, διοργανώνει για το θέμα αυτό μιαν Ημερίδα στις 12.12.18.
Ο Θεοδόσης Π. Τάσιος είναι oμότιμος καθηγητής στο Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο