Από ένα επαρχιακό πανεπιστήμιο της Ελλάδας και την Ιατρική Σχολή της Θράκης, η καθηγήτρια Παθολογικής Ανατομίας Αλεξάνδρα Γιατρομανωλάκη κάνει σήμερα έρευνα στους ίδιους τομείς για τους οποίους τα μεγαλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου επενδύουν εκατομμύρια δολάρια. Κάνει τη δουλειά της στην Ελλάδα, με τα δεκάδες γραφειοκρατικά προβλήματα και τις δυσκολίες υποδομής που βρίσκουν μπροστά τους οι έλληνες επιστήμονες, ωστόσο ζει στη χώρα της και από αυτήν αναρωτιέται: «Πώς τα καρκινικά κύτταρα καταστρέφουν τα γερασμένα τους συστατικά για να διατηρούνται νέα;». Πώς κατορθώνουν να κάνουν «λίφτινγκ» στις αδυναμίες τους; Μήπως χτυπώντας αυτόν το μηχανισμό βρισκόμαστε μπροστά σε μια μέθοδο για την αντιμετώπιση της αρρώστιας που φοβούνται σήμερα οι περισσότεροι άνθρωποι στον κόσμο;
Η Αλεξάνδρα Γιατρομανωλάκη έχει το εργαστήριό της στην Ιατρική Σχολή του Δημοκρίτειου Πανεπιστήμιου Θράκης. Μετά την επιστροφή της από το Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης, όπου εργάστηκε ερευνητικά στο πεδίο της αγγειογένεσης και των ογκογονιδίων που ενέχονται στη μεταστατικότητα του καρκίνου σε συνεργασία με μεγάλα ερευνητικά κέντρα της Αγγλίας, αποφάσισε να μεταφέρει τη δραστηριότητά της στην Ελλάδα. Εδώ συνεχίζει τα τελευταία 20 έτη να μορφώνει νέους επιστήμονες και να αναζητά τα μοριακά χαρακτηριστικά των όγκων με στόχο την ανάπτυξη προγνωστικών δεικτών σε ασθενείς που πάσχουν από τη νόσο.
Οι μελέτες της αποτέλεσαν τη βάση για την κλινική ανάπτυξη της αντι-αγγειογενετικής θεραπείας του καρκίνου (της αποτροπής δηλαδή του προστατευτικού μηχανισμού των καρκινικών κυττάρων), γεγονός που την κατατάσσει ανάμεσα στους κύριους, διεθνώς, ερευνητές στον χώρο αυτό. Στο πλαίσιο της έρευνάς της βρέθηκε μπροστά σε έναν σημαντικό τομέα για την αντιμετώπιση της ασθένειας: Πώς αποκτούν τα καρκινικά κύτταρα ενέργεια; Ποια είναι τα μυστικά του φαινομένου της αυτοφαγίας, η βαρύτητα του οποίου στον χώρο της ογκολογίας αντανακλάται και στην πρόσφατη βράβευση του καθηγητή Γιοσινόρι Οσούμι με το βραβείο Νομπέλ Ιατρικής το 2016;
Από την Ελλάδα και το Πανεπιστήμιο της Θράκης, η Αλεξάνδρα Γιατρομανωλάκη προσπαθεί να αναδείξει την αυτοφαγία σε μείζονα κυτταρική λειτουργία, η οποία καθορίζει τη μεταστατικότητα και την αντοχή των καρκινικών κυττάρων στη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία. Και η έρευνά της έχει δημοσιευθεί σε πολλά εγκεκριμένα περιοδικά και αποτελεί προϊόν συνεργασίας με πολλά διεθνή κέντρα όπως τα Πανεπιστήμια του Βερολίνου, του Ινσμπρουκ Αυστρίας, της Οξφόρδης και της Φινλανδίας.
Οπως λέει η ίδια, αυτή την περίοδο αναζητεί τον ρόλο που παίζει ο μεταβολισμός των όγκων μέσα στο σώμα ενός ασθενούς και πώς αυτός τα βοηθάει να «ξεφεύγουν από την επίβλεψη του ανοσοποιητικού του συστήματος». Στόχος αυτής της έρευνας βέβαια είναι η δημιουργία νέων φαρμάκων.
«Εκείνο που θέλω να τονίσω είναι ότι όλη η ερευνητική δραστηριότητά μας διεξάγεται και βασίζεται σημαντικά στη συνεργασία με την κλινική της ακτινοθεραπευτικής ογκολογίας και άλλες κλινικές και εργαστήρια του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου της Θράκης» λέει η Αλεξάνδρα Γιατρομανωλάκη.
«Μάλιστα, στις συνεργαζόμενες μονάδες ανοσοϊστοχημείας – ανοσοβιολογίας και ραδιοβιολογίας της Σχολής μας εργάζονται σήμερα νέοι διδακτορικοί και μεταδιδακτορικοί ερευνητές, πολλοί από τους οποίους προέρχονται από το Τμήμα Μοριακής Βιολογίας του Ιδρύματος και διακρίνονται για την αφοσίωσή τους στο ερευνητικό έργο».
Γλωσσάρι
ΑΓΓΕΙΟΓΕΝΕΣΗ

Δημιουργία νέων αγγείων στον αναπτυσσόμενο όγκο με στόχο την παροχή οξυγόνου και θρεπτικών στοιχείων στα καρκινικά κύτταρα.

ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ

Χημικές διαδικασίες εντός του καρκινικού κυττάρου μέσω των οποίων αυτά αντλούν ενέργεια για να επιβιώσουν και να πολλαπλασιαστούν.

ΑΥΤΟΦΑΓΙΑ

Μηχανισμός ανακύκλωσης αποδομηθέντων κυτταρικών συστατικών μέσω του οποίου το κύτταρο απαλλάσσεται από τοξικά μόρια και γηρασμένα οργανίδια, παράγοντας ταυτόχρονα ενέργεια και απλά μόρια που θα τα χρησιμοποιήσει το καρκινικό κύτταρο προκειμένου να επιβιώσει και να αναπτυχθεί.

ΑΝΟΣΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η παρέμβαση μέσω χημικών, βιολογικών

και φυσικών παραγόντων στο ανοσοποιητικό σύστημα του ανθρώπου με στόχο αυτό να επιτεθεί αποτελεσματικά κατά του καρκίνου.

Σταματία Πουλιλίου
«Η επιλογή μου να μείνω στην Ελλάδα ήταν δύσκολη αλλά τελικά αποδείχθηκε σωστή. Το εργαστήριό μας, μου έδωσε την ευκαιρία να συμμετέχω σε ένα σημαντικό πρόγραμμα που στοχεύει στη μεταβολική θεραπεία του καρκίνου. Επειτα από επτά χρόνια συνεργασίας έχω την πεποίθηση πως με την κατάλληλη καθοδήγηση και με κίνητρο την αγάπη για την έρευνα, οι δυσκολίες στον τομέα της έρευνας στη χώρα μας μπορούν να αντιμετωπιστούν και το επίπεδο του ερευνητικού μας έργου να διατηρηθεί σε υψηλά και ανταγωνιστικά επίπεδα».
Η Σταματία Πουλιλίου είναι μεταδιδακτορική ερευνήτρια
Αχιλλέας Μητράκας
«Πάντα πίστευα πως, παρά τη δυσμενή οικονομική κατάσταση της χώρας, το επίπεδο του ερευνητικού έργου που παράγεται στα ελληνικά Ιδρύματα είναι ιδιαίτερα υψηλό. Ετσι, θεώρησα μεγάλη ευκαιρία το να ασχοληθώ με την έρευνα για την ανάπτυξη νέων θεραπειών για τις νεοπλασίες του εγκεφάλου. Καταφέραμε από το 2013 να δημοσιεύσουμε σημαντικές μελέτες που συμβάλλουν στην κατανόηση του συγκεκριμένου τύπου θανατηφόρων όγκων. Θεωρώ ότι η έρευνά μας δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από αυτά μεγάλων κέντρων του εξωτερικού από τη στιγμή που η χρηματοδότηση της έρευνας θα γίνεται απρόσκοπτα».
Ο Αχιλλέας Μητράκας είναι γενετιστής, μεταδιδακτορικός ερευνητής