«Und so, über Gräber vorwärts!» (Και τώρα εμπρός, πέρα από τους τάφους!) Η φράση αυτή δεν αναφέρεται σε πολέμους, περιέχεται σε επιστολή που έστειλε ο Γκαίτε μετά τον τραγικό θάνατο του γιου του σε έναν φίλο του, τον Φεβρουάριο του 1831. Μα τι ωραίο να την επικαλείται στη γερμανική Βουλή, με αφορμή τα εκατό χρόνια από το τέλος του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ένας γάλλος πρόεδρος που θέλει να δώσει νέα ώθηση στο ευρωπαϊκό σχέδιο!

Είναι σπουδαίος ρήτορας ο Εμανουέλ Μακρόν, χαίρεσαι να τον ακούς να υπερτονίζει μερικές λέξεις για να δώσει έμφαση σε αυτά που λέει, εντυπωσιάζεσαι με την πλούσια παιδεία του, συγκινείσαι με τις ιστορικές αναφορές του. Κι αν είσαι δημοσιογράφος, βγάζεις εύκολα τίτλο: οι τρεις απειλές για την Ευρώπη που κατονόμασε στην προχθεσινή του ομιλία, δηλαδή η τεχνολογία χωρίς συνείδηση, ο εθνικισμός χωρίς μνήμη και ο φανατισμός χωρίς αξίες, δεν λείπουν από κανένα ρεπορτάζ.

Για να σωθεί όμως η Ευρώπη δεν αρκούν οι ρήτορες. Χρειάζονται κυρίως ισχυροί και αποφασιστικοί ηγέτες. Η γερμανίδα καγκελάριος δεν είναι πια ούτε το ένα ούτε το άλλο: είναι απλώς ρεαλίστρια. Γνωρίζοντας τις αντιστάσεις τόσο της χώρας της όσο και της Βόρειας Ευρώπης γενικότερα, εμπόδιζε πάντα τις προσπάθειες για την οικοδόμηση μιας πραγματικής «ευρωπαϊκής κυριαρχίας». Και συνεχίζει να το κάνει: η γαλλογερμανική πρόταση για τον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό που παρουσιάστηκε χθες είναι άτολμη, η ψηφιακή φορολογία έχει κολλήσει, το σχέδιο για τον ευρωπαϊκό στρατό είναι θολό.

Ο γάλλος πρόεδρος, πάλι, είναι αποφασιστικός, αλλά δεν είναι πια ούτε κι εκείνος ισχυρός. Εξω πάει καλά, όπως θα έλεγε ο αείμνηστος. Στη χώρα του, όμως, η δημοτικότητά του βυθίζεται διαρκώς, ως αποτέλεσμα της αδυναμίας του να αντιληφθεί το χάσμα που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση ανάμεσα στις μητροπόλεις και την περιαστική Γαλλία. Δεν είναι ο πρώτος πρόεδρος που δυσκολεύεται να περάσει τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις και δεν ευθύνεται αυτός για την αρτηριοσκλήρωση της γαλλικής κοινωνίας. Η τάση του όμως να βλέπει τους διαμαρτυρόμενους πολίτες αφ’ υψηλού δεν τον βοηθά.

«Δύο πληγωμένοι πρίγκιπες»: έτσι χαρακτήρισε η Repubblica τους ηγέτες του πάλαι ποτέ πανίσχυρου γαλλογερμανικού άξονα που συναντήθηκαν την Κυριακή στο Βερολίνο. Σε αυτούς, έναν ρήτορα και μια ρεαλίστρια, πέφτει τώρα το βάρος να ηγηθούν του υπέρ πάντων αγώνα για την ανακοπή του κύματος του λαϊκισμού και την επανίδρυση της Ευρώπης. Μέχρι τώρα, η Ευρώπη έχει δείξει ότι στα δύσκολα ανασκουμπώνεται και ανασυγκροτείται. Ποτέ όμως η επίθεση που δεχόταν δεν ήταν τόσο συντονισμένη, τόσο οργανωμένη και τόσο χυδαία.

Τώρα ξέρουμε. Οπως έχει πει όμως πάλι ο Γκαίτε: «Η γνώση δεν είναι αρκετή, πρέπει να τη χρησιμοποιήσουμε. Η βούληση δεν είναι αρκετή, πρέπει να δράσουμε».