Είναι φανερό ότι η Αγκυρα επιδιώκει τη στρατιωτικοποίηση της Ανατολικής Μεσογείου για να ακυρώσει το ενεργειακό πρόγραμμα της Λευκωσίας. Εντούτοις, παρά την τοπική στρατιωτική της υπεροχή, η Τουρκία δίνει μια μάχη οπισθοφυλακών που πιθανότατα θα χάσει. Οι ναυτικές ασκήσεις που έχουν διεξαχθεί πρόσφατα στην Ανατολική Μεσόγειο φανερώνουν την αποφασιστικότητα της Δύσης να αποτρέψει μια τουρκική δυναμική επέμβαση στα περιφερειακά ενεργειακά δρώμενα. Το φυσικό αέριο της περιοχής είναι μια πολύτιμη εναλλακτική πηγή ενέργειας για την Ευρώπη που επιθυμεί διακαώς τη διαφοροποίηση των προμηθευτών της.
Το στοίχημα για τη Λευκωσία είναι να κερδηθεί αρκετός χρόνος ώστε να παγιωθεί η παρουσία των ξένων εταιρειών στην κυπριακή ΑΟΖ. Η αντιπαράθεση Κύπρου – Τουρκίας θυμίζει έντονα εκείνη ανάμεσα στο Αζερμπαϊτζάν και τη Ρωσία τη δεκαετία του 1990. Τηρουμένων των αναλογιών, η κυπριακή πλευρά μπορεί να παραδειγματιστεί από την πολιτική του Μπακού έναντι της Μόσχας. Η αζερική ηγεσία προσκάλεσε με ευνοϊκούς όρους αμερικανικούς και ευρωπαϊκούς ενεργειακούς κολοσσούς να αναπτύξουν τα υποθαλάσσια κοιτάσματα υδρογονανθράκων στην Κασπία Θάλασσα. Παρά τις ρωσικές απειλές και στρατιωτικές προκλήσεις, η ενεργή ανάμειξη των ξένων εταιρειών στον αζερικό τομέα της Κασπίας Θάλασσας δημιούργησε τετελεσμένα που μεγιστοποίησαν τη διαπραγματευτική ισχύ του Μπακού έναντι της Μόσχας. Τον Σεπτέμβριο του 2002, το Κρεμλίνο αναγκάστηκε να υπογράψει με την αζερική ηγεσία μια συμφωνία που αναγνώριζε στο Μπακού το δικαίωμα να εκμεταλλεύεται μονομερώς τα υποθαλάσσια κοιτάσματα. Το αντάλλαγμα για τη ρωσική πλευρά ήταν η δέσμευση του Αζερμπαϊτζάν να μην παραχωρήσει ναυτική βάση στο αμερικανικό ναυτικό.
Οι στρατιωτικές απειλές της τουρκικής ηγεσίας στην Ανατολική Μεσόγειο δεν πρέπει να μας τρομάζουν. Η πιθανότητα εκδήλωσης ενός θερμού επεισοδίου στην Ανατολική Μεσόγειο είναι μικρή, χωρίς βέβαια να αποκλείεται ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Ωστόσο, ο ίδιος ο Αχμέτ Νταβούτογλου παραδέχεται στο βιβλίο του «Το στρατηγικό βάθος» ότι «κάθε νέα ένταση και ενδεχόμενο πολέμου που μπορεί να προκύψει στην Κύπρο θα επηρεάσει αρνητικά τη στρατηγική θέση της Τουρκίας σε ό,τι αφορά τον [ενεργειακό] άξονα Μπακού – Τσεϋχάν» (σελ. 278) που μεταφέρει το αζερικό πετρέλαιο στη Μεσόγειο. Η κατασκευή και λειτουργία ενεργειακών υποδομών (π.χ. αγωγοί, διυλιστήρια) είναι μια δαπανηρή υπόθεση που προϋποθέτει την ύπαρξη ενός κλίματος πολιτικής σταθερότητας. Η Αγκυρα έχει επενδύσει μεγάλο διπλωματικό κεφάλαιο στην προώθηση της Τουρκίας ως αξιόπιστου και ασφαλούς ενεργειακού κόμβου που συμβάλλει στην ενεργειακή ασφάλεια της Δύσης. Για αυτόν τον λόγο, δεν επιθυμεί σε καμία περίπτωση τη μετατροπή της Ανατολικής Μεσογείου σε εμπόλεμη ζώνη.
Δίχως αμφιβολία, η Κύπρος έχει περιορισμένα περιθώρια κινήσεων έναντι της Τουρκίας που συμπεριφέρεται πλέον ως περιφερειακή δύναμη με ηγεμονικές φιλοδοξίες. Ο μόνος ενδεδειγμένος τρόπος για την προστασία των κυπριακών ενεργειακών συμφερόντων είναι η ακόμα μεγαλύτερη δραστηριοποίηση δυτικών εταιρειών στην Ανατολική Μεσόγειο. Το παράδειγμα του Αζερμπαϊτζάν τη δεκαετία του 1990 δείχνει ότι αυτές ξέρουν να προστατεύουν τα συμφέροντά τους έναντι αναθεωρητικών δυνάμεων.
Ο Μάνος Καραγιάννης είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Αμυντικών Σπουδών του King’s College London