Σε εκδήλωση που διοργανώθηκε στο Λονδίνο ο Γιώργος Παπανδρέου ανέφερε ότι μετανιώνει που το δημοψήφισμα που εξήγγειλε δεν έγινε ποτέ και υποστήριξε με βεβαιότητα ότι αν το είχε κάνει θα το είχε κερδίσει.
Είναι κατά την άποψή μου σκόπιμο, με αφορμή την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ στη διαδικασία αναθεώρησης του Συντάγματος για τα δημοψηφίσματα, να θυμηθούμε την πρόσφατη ιστορία, να αναστοχαστούμε και να καταλήξουμε σε συμπεράσματα με επίγνωση των πολιτικών και θεσμικών παραμέτρων.
Η βεβαιότητα του πρώην πρωθυπουργού για την έκβαση του δημοψηφίσματος δεν βρίσκει έρεισμα στα ιστορικά γεγονότα και την πολιτική ατμόσφαιρα της περιόδου. Το δημοψήφισμα εξαγγέλθηκε στις 31/10/11, μετά την απόφαση της συνόδου κορυφής στις 26/10/11 όπου ανακοινώθηκε νέο πακέτο στήριξης στη χώρα. Η νέα δανειακή σύμβαση συνοδευόταν από την υποχρέωση λήψης νέων μέτρων και νέων οριζόντιων περικοπών, με την υποχρέωση μόνιμης παραμονής των θεσμών στη χώρα προκειμένου να ελέγχουν την πορεία εφαρμογής των μέτρων. Είχαν προηγηθεί οι περικοπές του πρώτου Μνημονίου καθώς και του Μεσοπρόθεσμου Προγράμματος Δημοσιονομικής Προσαρμογής. Θυμίζω ότι στις 28/10/11 «Αγανακτισμένοι» προπηλάκισαν τον ΠτΔ αποκαλώντας τον προδότη, ενώ ανάλογες εκδηλώσεις αποδοκιμασίας συνέβαιναν καθημερινά.
Σε αντίθεση με τον πρώην πρωθυπουργό, εκφράζω τη βεβαιότητα ότι αν είχε διενεργηθεί τότε δημοψήφισμα, η ετυμηγορία του λαού θα ήταν η ίδια με εκείνη του πραγματοποιηθέντος δημοψηφίσματος το 2015 και τα αποτελέσματα θα ήταν αντιστοίχως καταστροφικά.
Παρουσιάζοντας την πρότασή του για τα δημοψηφίσματα, ο ΣΥΡΙΖΑ επικαλέστηκε το κίνημα των πλατειών… Διαφοροποιούμενος από όσους έχουν αντίθετη θέση, διατύπωσε τη χαριτωμένη άποψη ότι «εμείς είμαστε με τη δημοκρατία και όχι με την αριστοκρατία», προσθέτοντας ότι υπερασπίζεται τη δημοκρατία ακόμη και όταν η πλειοψηφία δεν παίρνει τις αποφάσεις που ο ΣΥΡΙΖΑ θα επιθυμούσε.
Η αλήθεια είναι ότι όταν η πλειοψηφία πήρε διαφορετική απόφαση από αυτή που ο ΣΥΡΙΖΑ επιθυμούσε, με ευκολία την αγνόησαν «διαπραγματευόμενοι ηρωικά» επί 17 ώρες!
Ο λαϊκισμός ως όχημα για την αναρρίχηση ή τη διατήρηση της εξουσίας δεν είναι σύγχρονο φαινόμενο. Οι παθογένειες της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας όμως τον καθιστούν ιδιαίτερα επικίνδυνο στα χέρια των «λαϊκών σωτήρων». Ο συνταγματικός λαϊκισμός συνιστά μια απόπειρα θεσμικής νομιμοποίησης της δράσης των λαϊκιστών. Στο όνομα της λαϊκής κυριαρχίας, με τον λαό στο «προσκήνιο» και με όπλο τη συσπείρωση που τα ακραία διχαστικά διλήμματα προκαλούν, τα δημοψηφίσματα μετακυλίουν ιστορικές ευθύνες στον λαό προκειμένου ανεύθυνοι ηγέτες είτε να δραπετεύσουν είτε να επιβιώσουν πολιτικά. Τέτοιοι χειρισμοί είναι πιθανό να θέσουν σε αμφισβήτηση ιστορικές κατακτήσεις λαών και κρατών, όπως επιχειρήθηκε αρχικώς το 2011 και τελικώς υλοποιήθηκε το 2015, όταν το ευρωπαϊκό κεκτημένο της χώρας μας εξαρτήθηκε από την έκβαση ενός τυχοδιωκτικού και ανιστόρητου δημοψηφίσματος το οποίο και στοίχισε στη χώρα περί τα 100 δισ.
Εις επίρρωσιν των παραπάνω, η κατανόηση των εξελίξεων στο Ηνωμένο Βασίλειο μετά το δημοψήφισμα του Ιουνίου του 2016 μπορεί να είναι εξαιρετικά χρήσιμη.
Η Μιλένα Αποστολάκη είναι πρώην υπουργός