Η νοθεία και τα πολιτεύματα

Την προηγούμενη εβδομάδα έγινε σύντομη αναφορά στο Δημοψήφισμα της 22ας Νοεμβρίου του 1920 και την επιστροφή του Κωνσταντίνου στην Ελλάδα. Σήμερα αναπτύσσονται περιγραφικά οι ιστορικές πτυχές των Δημοψηφισμάτων του 1924, του 1935 και του 1946.

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 1924. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922, τον εξορισθέντα βασιλιά Κωνσταντίνο θα διαδεχθεί ο γιος του Γεώργιος. Είχε, όμως, διαμορφωθεί έντονο πολιτικό κλίμα για τις ευθύνες του Βασιλιά, οι οποίες άγγιζαν και τον Γεώργιο. Στις 25 Μαρτίου 1924, ο ελληνικός λαός, μαζί με τον εορτασμό της Εθνικής Παλιγγενεσίας, πανηγύρισε και την ανακήρυξη της Β’ Ελληνικής Δημοκρατίας. Ο πρωθυπουργός Αλέξανδρος Παπαναστασίου και οι πληρεξούσιοι της Δ’ Εθνοσυνέλευσης μετέβησαν στο Μέγαρο της Βουλής (στην Πλατεία Κολοκοτρώνη).

Η ιστορική συνεδρίαση της Εθνοσυνέλευσης έληξε στις 13.20. Ο πρόεδρος Ρακτιβάν, ο πρωθυπουργός Παπαναστασίου, οι υπουργοί και οι πληρεξούσιοι βγήκαν στον εξώστη της Παλαιάς Βουλής. Μέγα πλήθος είχε κατακλύσει την πλατεία και την οδό Σταδίου. Ο Ρακτιβάν, έκδηλα συγκινημένος, διάβασε τα ακόλουθα: «Η Δ’ των Ελλήνων Εθνική Συνέλευσις εψήφισε σήμερον διά ψήφων 283, διά παμψηφίας, την έκπτωσιν της βασιλικής οικογένειας των Γλύξμπουργκ και την ανακήρυξιν της Δημοκρατίας».

Τα πλήθη ξέσπασαν σε χειροκροτήματα και ζητωκραυγές. Οι στρατιωτικοί άρχισαν να ξηλώνουν από τα πηλήκια το στέμμα. Ακολούθησε ειδική τελετή σε όλες τις μονάδες για το ξήλωμα του στέμματος. Το έμβλημα της Δημοκρατίας, τα φύλλα δάφνης, θα καθιερωθεί έπειτα από έντεκα χρόνια, το 1935, όταν άρχισε να ανατέλλει το «δικτατορικό άστρο» του Μεταξά και η παλινόρθωση της δυναστείας των Γλύξμπουργκ! Στις 13 Απριλίου 1924 επικυρώθηκε η κατάργηση της Μοναρχίας με το Δημοψήφισμα: 69,99% Ναι και 30,01% Οχι. Ψήφισαν 1.084.064 (100%).

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 1935. Μετά και τη δεύτερη απόπειρα δολοφονίας του Ελευθέριου Βενιζέλου το 1933 η χώρα απομακρυνόταν όλο και περισσότερο από τον ομαλό κοινοβουλευτικό βίο. Η αρχή έγινε το 1922 με την ανατροπή της κυβέρνησης από τη Στρατιωτική Επανάσταση Πλαστήρα και Γονατά.

Τον Οκτώβριο του 1923 πραγματοποιήθηκε το αποτυχημένο κίνημα των Λεοναρδόπουλου, Γαργαλίδη και Ζήρα. Ακολούθησαν μια σειρά από αποτυχημένα πραξικοπήματα, ανταρσίες και συνωμοσίες από βενιζελικούς και αντιβενιζελικούς αξιωματικούς και τον Ιούνιο του 1925 εκδηλώθηκε το κίνημα του Πάγκαλου που οδήγησε στη δικτατορία του. Το 1925 έγιναν απόπειρες ανατροπής του Πάγκαλου από τον Πλαστήρα και άλλους αξιωματικούς. Τον Αύγουστο του 1926 ο Κονδύλης, με την υποστήριξη των Ζέρβα και Δερτιλή, ανέτρεψε τον Πάγκαλο.

Τον Ιούνιο του 1932 ο Παπαναστασίου αποκάλυψε την ύπαρξη του Στρατιωτικού Συνδέσμου υπό τον Οθωναίο, ο οποίος απειλούσε με πραξικόπημα σε περίπτωση μη αναγνώρισης από το Λαϊκό Κόμμα της Δημοκρατίας και τον Μάρτιο του 1933 ακολούθησε το κίνημα του Πλαστήρα. Οι Βενιζελικοί και κυρίως οι στρατιωτικοί της Παράταξης ανησυχούσαν για την επάνοδο της Μοναρχίας. Με στόχο την προάσπιση του Δημοκρατικού Πολιτεύματος ο Ελευθέριος Βενιζέλος αποδέχθηκε πρόταση των στρατηγών Πλαστήρα, Γονατά, Παπούλια να οργανώσουν κίνημα με αρχή την κατάληψη του Στόλου. Το κίνημα θα αποτύχει.

Ο Βενιζέλος από την Κρήτη, από όπου ανέλαβε την ηγεσία του κινήματος, αναχώρησε για το Παρίσι, από όπου θα επιστρέψει νεκρός. Ηταν «δώρο» για την κυβέρνηση Τσαλδάρη. Με καταδίκες και αποτάξεις απηλλάγη από τους Βενιζελικούς ανώτατους αξιωματικούς. Διέλυσε τη Βουλή και προκήρυξε εκλογές Συντακτικής Συνέλευσης τον Ιούνιο 1935. Θρίαμβος, με νοθεία βέβαια, 65,04% και 287 βουλευτές Ι. Μεταξάς – Ι. Ράλλης και Γ. Στράτος επτά και Ανεξάρτητοι έξι.

ΠΡΟΚΛΗΤΙΚΗ ΝΟΘΕΙΑ. Στις 3 Νοεμβρίου 1935 διεξάγεται το Δημοψήφισμα. Μία εβδομάδα πριν θα αρθεί ο στρατιωτικός νόμος. Λίγες μέρες πριν θα εκτοπιστούν στη Μύκονο ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου και ο Γεώργιος Παπανδρέου. Τα αποτελέσματα: Βασιλευομένη Δημοκρατία 1.491.992 ψήφοι (97,88%). Αβασίλευτη Δημοκρατία 32.454 ψήφοι (2,12%) και 3.268 άκυρα!

Αποδεδειγμένη η νοθεία. Στο Δημοψήφισμα φέρονται να ψήφισαν 350.000 περισσότεροι εκλογείς από τις εκλογές του 1932 και 250.000 από τις εκλογές του 1936! Ο Γεώργιος Β’ επέστρεψε στις 25 Νοεμβρίου 1935. Χορήγησε γενική αμνηστία και ανέθεσε τον σχηματισμό κυβέρνησης στον Κ. Δεμερτζή, καθηγητή του Αστικού Δικαίου. Η κυβέρνηση ορκίστηκε στις 30 Νοεμβρίου 1935 και προκήρυξε βουλευτικές εκλογές για τις 26 Ιανουαρίου 1936. Διεξήχθησαν με το σύστημα της απλής αναλογικής και συμμετείχαν όλα τα κόμματα.

ΤΟ ΔΗΜΟΨΗΦΙΣΜΑ ΤΟΥ 1946. Μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς και την απελευθέρωση της χώρας από τη γερμανική κατοχή αναδείχθηκαν οι αδυναμίες των πολιτικών και των κομμάτων να διαχειριστούν την ειρήνη για την αντιμετώπιση των τραγικών συνεπειών του πολέμου. Αναπόφευκτη η επάνοδος της Βασιλείας.

Ο Αντιβασιλέας Δαμασκηνός υπέγραψε το Διάταγμα προκήρυξης των εκλογών για τις 31 Μαΐου 1946. Τα κόμματα του Κέντρου και της Αριστεράς ζήτησαν αναβολή των εκλογών, διότι συνεχιζόταν η δράση ένοπλων συμμοριών και δεν είχε ολοκληρωθεί η αναθεώρηση των εκλογικών καταλόγων. Το αίτημα απορρίφθηκε από τον πρωθυπουργό Θεμιστοκλή Σοφούλη.

Το ΚΚΕ και τα άλλα κόμματα της Αριστεράς θα απόσχουν. Θα ακολουθήσουν προσωπικότητες του Κεντρώου Χώρου, όπως οι πρώην πρωθυπουργοί Γεώργιος Καφαντάρης και Εμμανουήλ Τσουδερός. Η πολιτική αποχή έχει υπολογιστεί στο 20% και η συμμετοχή των κομμάτων της Αριστεράς στην πολιτική αποχή σε 25%. Η αποχή της Αριστεράς έχει χαρακτηριστεί στρατηγικό λάθος της ηγεσίας. Η αποχή της Αριστεράς θα συνδυασθεί με την ακατανόητη επίθεση ομάδας κομμουνιστών ανταρτών στον Σταθμό Χωροφυλακής στο Λιτόχωρο την παραμονή των εκλογών.

Ο επόμενος στόχος της κυρίαρχης Δεξιάς ήταν η επιστροφή του Βασιλιά Γεωργίου. Ηταν αξίωση και των Αγγλων, στοχεύοντας να καταστεί το Στέμμα ενωτικό σύμβολο των αστικών κομμάτων εναντίον της Αριστεράς. Είχαν διασφαλίσει και την αποδοχή του Εμμανουήλ Τσουδερού. Το Δημοψήφισμα διενεργήθηκε την 1η Σεπτεμβρίου του 1946. Σε σύνολο 1.812.444 εγγεγραμμένων ψηφοφόρων ψήφισαν 1.679.813. Το αποτέλεσμα ήταν 69% των ψήφων υπέρ της επανόδου του Γεωργίου Β’. Ο Γεώργιος Β’ επέστρεψε στην Ελλάδα στις 28 Σεπτεμβρίου. Ο Θεμιστοκλής Σοφούλης χαρακτήρισε το Δημοψήφισμα ως «εστερημένον οιουδήποτε κύρους και αξίας ηθικής, οικτρόν κατασκεύασμα βίας και νοθείας», ενώ οι «Τάιμς» του Λονδίνου σχολίασαν: «Ο πιστός μας φίλος ανέρχεται πάλι στον θρόνο του». Ο Βασιλιάς Γεώργιος Β’ μετά την κατάληψη της Αθήνας από τους Γερμανούς θα φιλοξενηθεί στο Λονδίνο. Θα επιστρέψει στην Ελλάδα στις 27 Σεπτεμβρίου 1946, είκοσι έξι μέρες μετά το Δημοψήφισμα. Θα φύγει από τη ζωή την 1η Απριλίου 1947. Θα τον διαδεχθεί ο Παύλος με τη Φρειδερίκη.