Κτισμένος σε υψόμετρο 1.150, ανάμεσα σε έλατα και καστανιές που σκαρφαλώνουν στον μαγευτικό Πάρνωνα, ο Κοσμάς είναι ένα… κόσμημα. Γρήγορα το καταλαβαίνει κανείς χαλαρώνοντας στην κεντρική του πλατεία. Στο κέντρο της δεσπόζει η εκκλησία των Αγίων Αναργύρων. Το λευκό, δουλεμένο στο χέρι, πεντελικό μάρμαρο μαγνητίζει τα βλέμματα των επισκεπτών. Δίπλα της τα αιωνόβια πλατάνια προσφέρουν απλόχερα τη σκιά τους.
Οι ντόπιοι είναι υπερήφανοι για την πλατεία τους και τη θεωρούν την ωραιότερη της Κυνουρίας. Αγαπούν πολύ το χωριό τους, γι’ αυτό άλλωστε ο Κοσμάς κατάφερε να αναγεννηθεί από τις στάχτες του. Ηταν 30 Ιανουαρίου του 1944 όταν οι Γερμανοί έκαψαν 498 από τα 505 σπίτια του χωριού. Οι κάτοικοι όμως δεν το εγκατέλειψαν. Με βοήθεια από τους περίφημους λαγκαδινούς μαστόρους τού έδωσαν ξανά ζωή.
Λίγα χρόνια αργότερα μάλιστα έδωσαν και νέα μάχη. Εφτιαξαν τον δρόμο έως το Γεράκι. Το έργο επρόκειτο να πραγματοποιηθεί από το 1920, όμως παρά το γεγονός πως είχαν συγκεντρωθεί οι πόροι από ομογενείς στην Αμερική, δεν προχωρούσε. Τον Μάρτιο του 1951 αποφάσισαν να βάλουν το δικό τους χεράκι. Αντρες, γυναίκες και παιδιά δούλευαν μέρα – νύχτα και ύστερα από 100 ημέρες (την 1η Ιουλίου 1951) κατάφεραν να φέρουν το πρώτο αυτοκίνητο στον Κοσμά. Μάλιστα, βλέποντας πως μόνο με την ιδιωτική πρωτοβουλία υπήρχε αποτέλεσμα, συνέχισαν το έργο και με προσωπική εργασία κατάφεραν να φτάσουν τον δρόμο προς το Μοναστήρι της Παναγίας Ελωνας.
Πρόκειται για μονή – αξιοθέατο, την οποία αξίζει να επισκεφτείτε (ανάμεσα σε Λεωνίδιο και Κοσμά). Σφηνωμένη σε έναν πανύψηλο και απότομο βράχο, κόβει την ανάσα με τη θέα που προσφέρει στο φαράγγι του Δαφνώνα!
Με αφετηρία τον Κοσμά μπορείτε να πραγματοποιήσετε μίνι εκδρομές τόσο στο Λεωνίδιο όσο και στο Γεράκι με το φράγκικο Κάστρο. Διαφορετικά αξίζει να περπατήσετε κοντά στον χωριό απολαμβάνοντας τη φύση του Πάρνωνα.