Μια κρίση στην Ιταλία θα πλήξει Ελλάδα, Πορτογαλία, Ισπανία

Εύθραυστη χαρακτηρίζει την ελληνική οικονομία ο Αντρέα Μοντανίνο, επικεφαλής οικονομολόγος της Confindustria, του συνδέσμου ιταλών βιομηχάνων, όχι μόνο εξαιτίας του υψηλού δημόσιου χρέους, αλλά κυρίως λόγω της έλλειψης ενός αναπτυξιακού μοντέλου. Ως εκτελεστικός διευθυντής στο ΔΝΤ τα πρώτα χρόνια της κρίσης, μεταξύ 2012 και 2014, ο ιταλός οικονομολόγος γνωρίζει καλά την ελληνική οικονομία. Σήμερα, προειδοποιεί ότι μια ενδεχόμενη ιταλική κρίση θα χτυπήσει άμεσα την Ελλάδα. Για τις ιταλικές τράπεζες τονίζει ότι δεν αντιμετωπίζουν ζήτημα βιωσιμότητας, αλλά ανησυχεί για τον κίνδυνο πιστωτικής κρίσης.

Το πρόβλημα δεν αφορά τόσο το μέγεθος του ελλείμματος, στο 2,4% του ΑΕΠ, το οποίο δεν υπερβαίνει το όριο του 3%, ενώ η αναλογία χρέους ως προς το ΑΕΠ αναμένεται να διατηρηθεί στο ίδιο επίπεδο. Το πρόβλημα έγκειται στο ότι ο προϋπολογισμός δεν προωθεί την ανάπτυξη. Οι επιπλέον δαπάνες θα καλύψουν μέτρα, όπως είναι η αύξηση συντάξεων ή το σχέδιο για το βασικό εισόδημα. Αυτή η προοπτική ανησυχεί τις αγορές. Με δεδομένο τον χαμηλό ρυθμό ανάπτυξης, η Ιταλία χρειάζεται να ενισχύσει την εμπιστοσύνη, τις δημόσιες και ιδιωτικές επενδύσεις και να διαμορφώσει συνθήκες ταχύτερης ανάπτυξης. Ο προϋπολογισμός δεν πηγαίνει προς την κατεύθυνση αυτή.

Νομίζω ότι η Επιτροπή βρίσκεται σε δύσκολη θέση. Αν ανοίξει ζήτημα με την Ιταλία κατά την προεκλογική περίοδο των ευρωπαϊκών εκλογών, τότε θα δώσει την ευκαιρία σε πολιτικά κόμματα στην Ιταλία και σε κόμματα που συμμετέχουν στην κυβέρνηση να στραφούν κατά της Ευρώπης. Από την άλλη, αν η Κομισιόν δεν ενεργοποιήσει τις σχετικές διαδικασίες κατά της Ιταλίας, τότε θα εμφανιστεί ως αδύναμη. Η Επιτροπή βρίσκεται σε δύσκολη θέση για έναν ακόμη λόγο, καθώς επέδειξε δημοσιονομική ευελιξία προς τη Ρώμη ύψους 39,7 δισ. ευρώ μεταξύ 2014 και 2017. Τα χρήματα αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν πάντα σωστά για να ενισχυθεί η ανάπτυξη. Οπότε η Κομισιόν έχει δώσει αρκετή ευελιξία και το ερώτημα στην εσωτερική πολιτική σκηνή είναι γιατί δεν δίνει και τώρα.

Η αίσθησή μου είναι ότι η Κομισιόν μπορεί να προχωρήσει σε διαδικασία υπερβολικού χρέους, και όχι ελλείμματος. Διότι το χρέος δεν έχει μειωθεί σε σχέση με το ΑΕΠ τα περασμένα χρόνια, ενώ για το έλλειμμα δεν υπάρχει αντίστοιχη πορεία. Η εξέλιξη αυτή θα είναι καλή για την Ιταλία, διότι θα αναγκάσει τη χώρα να εφαρμόσει μεγαλύτερη δημοσιονομική πειθαρχία, ενώ η διαδικασία για υπερβολικό χρέος είναι λιγότερο αυστηρή. Ετσι, Κομισιόν και Ρώμη μπορούν να συμφωνήσουν σε ένα μεσοπρόθεσμο πλάνο, δίνοντας την ευκαιρία στην ιταλική κυβέρνηση να κατηγορήσει την προηγούμενη αντί να στραφεί κατά της Ευρώπης ενόψει των ευρωεκλογών.

Δεν νομίζω ότι η ιταλική κυβέρνηση θα αλλάξει το έλλειμμα. Πολιτικά είναι αδύνατο. Συζητείται, τώρα, η προοπτική να εφαρμοστεί κάποιου είδους έλεγχος, ώστε να μη γίνει υπέρβαση στο 2,4%, αλλά η ιταλική Βουλή δεν θα αλλάξει τον στόχο για το έλλειμμα.

Ανησυχώ για τον κίνδυνο μιας πιστωτικής κρίσης. Με τα σπρεντ στο 300, καθώς οι ιταλικές τράπεζες έχουν υψηλές τοποθετήσεις σε κρατικά ομόλογα, μπορεί να αυξήσουν το κόστος και να μειώσουν τον δανεισμό προς την πραγματική οικονομία. Τότε οι εταιρείες θα αντιμετωπίσουν δυσκολίες με κίνδυνο να υποβαθμιστεί η ανταγωνιστικότητά τους. Δεν θεωρώ ότι οι ιταλικές τράπεζες αντιμετωπίζουν θέμα βιωσιμότητας, τα στρες τεστ έδειξαν ότι ακόμη και στο δυσμενές σενάριο οι ιταλικές τράπεζες είναι ισχυρές.

Μια χρηματοοικονομική κρίση στην Ιταλία θα επηρεάσει άμεσα την Ελλάδα, καθώς και την Πορτογαλία, την Ισπανία και χώρες όπου τράπεζες διακρατούν ιταλικά ομόλογα. Ας θυμηθούμε τι έγινε με την τραπεζική κρίση στην Κύπρο. Ενα μικρό νησί στη Μεσόγειο επηρέασε όλο τον κόσμο, όχι μόνο την Ευρώπη. Πόσω μάλλον η Ιταλία, η οποία είναι μεγάλη οικονομία, έχει ένα από τα υψηλότερα χρέη στον κόσμο, ενώ οι ιταλικές τράπεζες έχουν επεκταθεί σε άλλες χώρες, όπως η UniCredit, για παράδειγμα, σε χώρες της Ανατολικής Ευρώπης. Μια τραπεζική κρίση στην Ιταλία θα επηρεάσει την εύθραυστη ελληνική οικονομία κυρίως μέσω μιας κρίσης εμπιστοσύνης.

Προφανώς, η Ελλάδα έχει κάνει μεταρρυθμίσεις και είναι σήμερα διαφορετική από το 2012. Ομως έχει ένα τεράστιο δημόσιο χρέος και όποια αλλαγή στο κόστος δανεισμού απαιτεί επιπλέον κρατικούς πόρους. Επίσης, η Ελλάδα δεν έχει ακόμη ένα αναπτυξιακό μοντέλο. Βρίσκεται στην αναζήτηση ενός τέτοιου μοντέλου. Το οικονομικό μοντέλο μέχρι την κρίση δεν μπορεί να αποδώσει πλέον. Παράλληλα, ο παγκόσμιος ανταγωνισμός έχει ενισχυθεί.

Δημιουργώντας ανάπτυξη. Μια χώρα με οικονομική ανάπτυξη, ακόμη και αν έχει υψηλό δημόσιο χρέος, μπορεί να αντεπεξέλθει, καθώς έχει δυνατότητες διαχείρισης και χρηματοδότησής του. Γι’ αυτό θεωρώ κρίσιμο να αποκτήσει η Ελλάδα μοντέλο ανάπτυξης. Αν υπάρχει αναπτυξιακός σχεδιασμός και μπορεί μια χώρα να διασφαλίσει βιώσιμη ανάπτυξη μακροπρόθεσμα, τότε οι αγορές ησυχάζουν.

Φυσικά, αλλά θα προωθήσουν τη διαφάνεια και τη δυνατότητα διαφοροποίησης μεταξύ των κρατών. Ιταλία, Ελλάδα και άλλες χώρες θα πρέπει να κάνουν μεγαλύτερη προσπάθεια για να επιβεβαιώσουν τις αγορές, ώστε να μειώσουν το κόστος δανεισμού.