Η προσέγγιση ενός παιδικού έργου μέσα από τα μάτια και τη γραφή του Νίκου Καζαντζάκη ήταν η εγγύηση. Ετσι μέσα από ιστορίες για βασιλιάδες, πριγκίπισσες, μάγους, δερβίσηδες, πραματευτάδες και καραβάνια ο Νίκος Καζαντζάκης ξετυλίγει μια ιστορία αγάπης και ενηλικίωσης. Το ανέκδοτο παραμύθι του «Φτερωτό άλογο» έγινε παράσταση για την Παιδική Σκηνή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών δικαιωματικά, αφού, όπως λέει ο σκηνοθέτης Βασίλης Μαυρογεωργίου, πρόκειται για ένα αριστουργηματικό κείμενο. Κάθε λέξη έχει λόγο που υπάρχει: «Η Ανδρη Θεοδότου, η οποία έκανε τη διασκευή, δούλεψε και εστίασε την ενδελεχή μελέτη της στο να κρατήσει όλο το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη. Ελάχιστα πράγματα προστέθηκαν ή αφαιρέθηκαν για να δημιουργήσουμε τη θεατρικότητα που θέλαμε – χωρίς να πειράξουμε το παραμικρό.

Μια παράσταση λοιπόν η οποία είναι στημένη για ν’ ακουστεί αυτός ο λόγος, κερδίζει σε ποιητικότητα, ατμόσφαιρα, εικόνες». Ομως ένας είναι ο αδιαμφισβήτητος πυρήνας: η αγάπη του κρητικού συγγραφέα προς τα παιδιά. Για τον σκηνοθέτη του έργου ο Καζαντζάκης είναι μεγάλος παιδαγωγός, για μεγάλους και μικρούς: «Ολα τα μηνύματά του δίνονται στον θεατή με έναν τρόπο μη συνηθισμένο ή με διδακτικό τρόπο. Ο,τι επιθυμεί να φτάσει στον αναγνώστη του, το βάζει υποσυνείδητα μέσα από αισθήσεις, ατμόσφαιρα, λιτά και κατανοητά. Χωρίς δηλαδή να χρειαστεί να καταφύγει κάποιος στην υπερανάλυση προσπαθώντας να βρει τα νοήματα. Ταυτόχρονα όμως σου δίνει ακριβώς τι θέλει να νιώσεις».

Οι λιλιπούτειοι θεατές μπαίνουν σε μια ονειρική πύλη, σε ένα πολύχρωμο ανατολίτικο σαράι, και συμμετέχουν στα όσα συμβαίνουν επί σκηνής, βοηθώντας στην εξέλιξη της ιστορίας: ένας παράξενος Ινδός πουλάει στον βασιλιά ένα ιπτάμενο άλογο. Το βασιλόπουλο καβαλάει το άλογο που τον πηγαίνει όπου θέλουν η τύχη και η μοίρα! Βράδυ, φτάνει σε ένα παλάτι, γνωρίζεται κρυφά με την πριγκίπισσα και τότε αρχίζει η περιπέτειά τους. Αλλά η μαγεία εκκινεί από τη μαεστρία του συγγραφέα. Ενα παράδειγμα που αφηγείται ο Βασίλης Μαυρογεωργίου δείχνει πώς ο Νίκος Καζαντζάκης προσπαθεί να διεγείρει τις αισθήσεις των αναγνωστών του.

«Υπάρχει ένα σημείο στο κέντρο της ιστορίας τού παραμυθιού που διαφοροποιείται μάλιστα από την αρχική (ο συγγραφέας το πήρε από τις “Χίλιες και μια νύχτες”, αλλά το ξαναέγραψε και το έκανε δικό του). Ο ήρωας πετάει με ένα φτερωτό άλογο και περιγράφει στα παιδιά τι βλέπει από ψηλά, πώς είναι τα σύννεφα κ.λπ. Πηγαίνει σε μια άλλη χώρα και εκεί συναντάει την αγαπημένη του. Οταν επιστρέφει στην πατρίδα του, μαζί με την πριγκίπισσά του για να τη γνωρίσει στον πατέρα του, κάποιος την απάγει μαζί με το άλογο. Ετσι ξεκινάει την αναζήτηση της καλής του – κάνει την ίδια δηλαδή διαδρομή, αλλά με τα πόδια. Εδώ μπαίνει μια άλλη περιγραφή για αυτά που βλέπει ως περιπατητής πια».

Η μετάβαση έχει δυσκολίες αφού δεν υπάρχει το φτερωτό άλογο για να πάει από την Περσία στη Βεγγάλη. Ο συγγραφέας προσθέτει στην ιστορία του ήρωα την επίσκεψή του σε βουδιστικά μοναστήρια. Μέσα από εκεί αναδύονται οι συζητήσεις με τους μοναχούς, προσθέτοντας μια πνευματικότητα στην ατμόσφαιρα αλλά με έναν εύληπτο, για τα παιδιά, τρόπο. «Ο τυφλός μοναχός, λέει για παράδειγμα κάποια στιγμή ο ήρωας, τον καθοδηγεί καλύτερα από αυτόν που βλέπει. Αλλά υπάρχουν και άλλα σημεία που αποκαλύπτουν τη διαφορά ή τα δώρα, αν θέλετε, της πτήσης και του περπατήματος. Εμένα προσωπικά μου υπενθύμισε πόσο εύκολα κάνεις ως παιδί όλα τα πράγματα με τη φαντασία σου ως όπλο και πόσο δύσκολο είναι ως ενήλικος, που υποτίθεται ξέρεις τι θες, να το υλοποιήσεις αυτό. Κλείνει με έναν τρόπο το μάτι και στο θέμα της συνειδητοποίησης, στον βαθμό που μπορεί να το κατανοήσουν τα παιδιά. Υπαρξιακά δηλαδή νοήματα με βελούδινο τρόπο».

ΚΑΙ Ο «ΑΛΑΝΤΙΝ». Να σημειωθεί ότι οι εκδόσεις Καζαντζάκη – οι οποίες συνεργάστηκαν και στο «Φτερωτό άλογο» – αυτή την εποχή ετοιμάζουν ένα ακόμη έργο για τα παιδιά. Πρόκειται για τη διασκευή που έχει κάνει στον «Αλαντίν», αλλά ακόμη δεν έχει γίνει η μεταφορά από το χειρόγραφο. Μια διαδικασία χρονοβόρα – όπως και στο «Φτερωτό άλογο» -, αφού το υλικό του πρωτοτύπου είναι ένα δυσανάγνωστο κείμενο. Υπάρχει ένα ειδικό λεξιλόγιο που βοηθάει τον μελετητή ν’ αποσυμβολίσει τα γράμματα του Καζαντζάκη.

info

«Φτερωτό άλογο», Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, έως την Κυριακή 21 Απριλίου 2019. Με ζωντανή μουσική και θίασο 12 ηθοποιών και μουσικών: Ορφέας Ζαφειρόπουλος, Θανάσης Χαλκιάς, Γρηγόρης Ποιμενίδης, Μιχάλης Κοιλάκος, Σωτήρης Μεντζέλος, Γιάννης Μπισμπικόπουλος, Ειρήνη Κωνσταντίνου, Μιχάλης Βρεττός, Θανάσης Δόβρης, Γιώργος Τσούρμας, Γιώργος Φουντούκος, Στέλιος Χατζηγεωργίου