Μάλερ: Εκτη Συμφωνία, MusicAeterna, Θεόδωρος Κουρεντζής, Sony

Οταν πριν από κάποια χρόνια ο Θεόδωρος Κουρεντζής εμφανίστηκε για πρώτη φορά στη διεθνή δισκογραφία οι ερμηνείες του κέντρισαν αμέσως το ενδιαφέρον τόσο του κοινού όσο και της κριτικής. Τολμηρές και πρωτογενείς, οι αναγνώσεις του Κουρεντζή δεν περιορίστηκαν στο συγκριτικά πιο ασφαλές για νεωτερικές προσεγγίσεις περιβάλλον λιγότερο γνωστών έργων, αλλά πήγαν κατευθείαν στην καρδιά του ρεπερτορίου, όπως συνέβη με ένα εντυπωσιακό Ρέκβιεμ του Μότσαρτ – και όχι μόνον. Εργα στα οποία καθετί νέο και καθετί διαφορετικό φέρει υψηλό βαθμό διακινδύνευσης για όποιον το επιχειρεί. Με ξεκάθαρα τα σημάδια μιας προσωπικής συνεπούς ερμηνευτικής σφραγίδας, ο Κουρεντζής όχι μόνον απέφυγε τον κίνδυνο, αλλά, αντιθέτως, σύντομα ήρθε στο επίκεντρο της προσοχής: έχοντας πια στα χέρια του έναν από τους ιστορικότερους μουσικούς οργανισμούς της Ρωσίας, τον οποίο και ανέπλασε, αλλά, πλέον, και ένα συμβόλαιο με μία από τις μεγαλύτερες εταιρείες στον κόσμο, τόσο ο ίδιος όσο και αυτό που επιχειρεί να «πει» στη μουσική πέρασαν έτσι σε άλλο επίπεδο με κύριο μεγάλο «καρπό» αυτής της συνεργασίας την τριλογία Μότσαρτ – Da Ponte. Οι τρεις μεγάλες αυτές όπερες ήταν που εξασφάλισαν πλέον οριστικά στον Κουρεντζή τη μετάβαση από το status ενός πολύ ενδιαφέροντος μαέστρου με «εναλλακτική» ματιά σε εκείνο που σήμερα έχει: ενός κεντρικού εκφραστή των σύγχρονων τάσεων προσέγγισης της μουσικής. Η προσθήκη της «Παθητικής», όπως και της «Ιεροτελεστίας» στη δισκογραφία του ήταν πολύ λογικά επόμενα βήματα καθώς βρίσκεται επικεφαλής μιας δύναμης «ελίτ» της ρωσικής μουσικής κοινότητας.

Τώρα ο Κουρεντζής κάνει ακόμα ένα σημαντικό δισκογραφικό βήμα με την Εκτη Συμφωνία του Γκούσταφ Μάλερ. Ενα από τα πνευματικά πλέον απαιτητικά και σε φυσικές δυνάμεις σχεδόν εξοντωτικά για τους ερμηνευτές έργα του συνθέτη που οδήγησε τη μουσική σε νέους δρόμους και, σύμφωνα με την Αλμα Μάλερ, το πιο «προσωπικό» από τα έργα του. Σε αυτό το «επικίνδυνο» έργο ο Κουρεντζής κατακτά ένα ακόμα επίπεδο στην ερμηνευτική του αποδεικνύοντας ότι όταν κάποιος είναι φορέας ανοικτής σκέψης και υψηλών δυνατοτήτων μπορεί να δει περίπου τα πάντα από την αρχή. Οτι η μουσική δεν έχει όρια στο πώς μπορεί να εκφραστεί, να πάρει «σάρκα και οστά». Με την Εκτη Συμφωνία ο Μάλερ πήγε τη μουσική πιο πέρα. Εδώ, ο Κουρεντζής πήγε, σε κάποια επίπεδα, την Εκτη πιο πέρα. Κατά κάποιον τρόπο λοιπόν δεν πρόκειται απλώς για μία νέα σπουδαία ερμηνεία στον Μάλερ, αλλά και για μία απόδειξη ελευθερίας στη μουσική. Και είναι δύσκολο να πει κανείς τι από τα δύο είναι το πιο σημαντικό.

Με αυτά δεδομένα δεν έχει περισσότερο νόημα να μιλήσει κανείς αναλυτικά για τις ερμηνευτικές παραμέτρους: για τον εκπληκτικό ήχο που γεννά από την ορχήστρα του, για τη δομική και αισθητική ενότητα της ανάγνωσής του, για τη λογική που τη διέπει και την ικανότητά του να την πλάθει τελικά σε ήχους. Πρόκειται για μία σχεδόν ολιστική μουσική πνευματική εμπειρία που πίσω της δεν έχει απλώς ταλαντούχους μουσικούς, μα στην πραγματικότητα μία κατεύθυνση ευρύτερης αντίληψης, στην οποία δεν υπάρχει ψήγμα συμβατικότητας ή συμβιβασμού. Αντιθέτως, κυριαρχεί ξανά η ελευθερία να δει κανείς τα πράγματα από την αρχή. Και κάτι τέτοιο σημαίνει πολλά, ειδικά έπειτα από τόσες δεκαετίες στις οποίες κολοσσοί της παγκόσμιας ερμηνευτικής καταπιάστηκαν με αυτό το τόσο βαθιά απαιτητικό στην πεισματική ανθρωπιά του έργο. Παρά τις μέχρι σήμερα σημαντικές συμβολές του Κουρεντζή που, πλέον, δεν είναι λίγες, στην Εκτη του Μάλερ βρίσκεται πια, πιθανότατα, στην καλύτερη στιγμή του.

Χάιντν: Κουαρτέτα Εγχόρδων έργο 64, Το Κουαρτέτο Χάιντν του Λονδίνου, Hyperion, 2 CD0

Πολλοί μπορεί να σκεφτούν ότι ο Μάλερ είναι ο συνθέτης στον απόλυτο «αντίποδα» του Χάιντν. Οτι χάος μπορεί να χωρίζει τον «πατέρα» της καρτεσιανής λογικής στη μουσική από τον άνθρωπο που έφτασε ακριβώς αυτή τη μουσική στα πιο ακραία όριά της – ίσως και πέρα από αυτά. Δεν είναι όμως έτσι. Και αυτό ακριβώς είναι και το μεγαλειώδες στοιχείο της τέχνης της μουσικής. Η υπερκατασκευή του Μάλερ στην Εκτη δεν έχει τόση απόσταση από τα υποδειγματικά, γεμάτα έμπνευση και καινοτομία αυτά Κουαρτέτα του Χάιντν καθώς και τα δύο αποτελούν πυλώνες του ίδιου φαινομένου, όπως άλλωστε, εν προκειμένω, και οι ερμηνείες τους: της αδήριτης ανάγκης του ανθρώπου να προχωρήσει προς την ελευθερία. Συνεχίζοντας αυτόν τον εκπληκτικό κύκλο στον οποίο έχει αποδυθεί τα τελευταία χρόνια, το Κουαρτέτο Χάιντν του Λονδίνου προσφέρει εδώ και πάλι αυτήν ακριβώς την ανάταση.