Μίλο Ράου και Κίριλ Σερεμπρένικοφ: οι λευκοί ελέφαντες

«Εδωσαν τελικά βίζα στον Μίλο Ράου;». Αυτό το ερώτημα διέτρεξε τις πενθήμερες εκδηλώσεις για την απονομή του ΧVII Ευρωπαϊκού Βραβείου Θεάτρου και του XV Ευρωπαϊκού Bραβείου Θεατρικές Πραγματικότητες που πραγματοποιήθηκαν φέτος στην Αγία Πετρούπολη από τις 13 ώς τις 17 Νοεμβρίου. Οι εκδηλώσεις στη θρυλική πόλη του Γκόγκολ και του Ντοστογέφσκι σκιάστηκαν από την περιπέτεια εισόδου στη χώρα του ελβετού σκηνοθέτη. Ενα γεγονός που αντιστοιχεί στην περσινή διάκριση του Κίριλ Σερεμπρένικοφ, που δεν μπόρεσε να παραλάβει το βραβείο στην τελετή της Ρώμης, καθώς τελεί σε κατ’ οίκον περιορισμό. Το θέμα έθιξε επί σκηνής ο Γιαν Κλάτα, σε μια παράβαση της ιψενικής παράστασης Εχθρός του λαού. Αλλά και στη φαντασμαγορική βραδιά της απονομής, ο πολωνός σκηνοθέτης, κοιτάζοντας την κατάμεστη αίθουσα του αυτοκρατορικού θεάτρου Αλεξαντρίνσκι είπε: «Βλέπω πολύ κόσμο, πολλούς επισήμους, αλλά και δυο μεγάλους λευκούς ελέφαντες, τον Μίλο Ράου και τον Κίριλ Σερεμπρένικοφ». Ενα ποίημα στον Σερεμπρένικοφ αφιέρωσε και ο Τιάγκο Ροντρίγκες, ενώ τη συμπαράστασή του εξέφρασε, προς τιμήν του, ο μεγάλος ρώσος σκηνοθέτης Λεβ Ντόντιν. Ο θεατρολόγος Ζoρζ Μπανί, επίτιμος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Βραβείου διάβασε το μήνυμα του Μίλο Ράου:

Με αυτά τα λόγια, ο άλλοτε μαθητής του Μπουρντιέ, ακτιβιστής του θεάτρου και διανοούμενος, που «φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν», κατά τον ορισμό του Σαρτρ, σφράγισε την τελετή απονομής.

Το Ευρωπαϊκό Βραβείο Θεάτρου που απονέμεται σε έναν δημιουργό του θεάτρου διεθνούς εμβέλειας για το σύνολο του έργου του, είναι θεσμός που ξεκίνησε ως πιλοτικό πρόγραμμα το 1986, υπό την αιγίδα και την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, επί προεδρίας Ζακ Ντελόρ. Tον επόμενο χρόνο η κριτική επιτροπή, με πρόεδρο την Ειρήνη Παππά, απένειμε το 1ο Ευρωπαϊκό Βραβείο στην Αριάν Μνουσκίν. Ανάμεσα στις προσωπικότητες που έχουν τιμηθεί μέχρι σήμερα συγκαταλέγονται ο Πίτερ Μπρουκ, ο Τζόρτζιο Στρέλερ, ο Χάινερ Μίλερ, ο Ρόμπερτ Ουίλσον, η Πίνα Μπάους, ο Χάρολντ Πίντερ, ο Ρομπέρ Λεπάζ, η Ιζαμπέλ Ιπέρ. Φέτος, το βραβείο απέσπασε ο ρώσος σκηνοθέτης Βαλερί Φοκίν. Παράλληλα, το 1988 θεσπίστηκε το Ευρωπαϊκό Bραβείο Θεατρικές Πραγματικότητες με στόχο την επιβράβευση σημαντικών σύγχρονων θεατρικών τάσεων που υπογράφουν καλλιτέχνες ηλικίας ώς πενήντα χρονών, με τον Ανατόλι Βασίλιεφ και τον Ρομέο Καστελούτσι ανάμεσά τους, ενώ με το Ειδικό Ευρωπαϊκό Βραβείο για εξαίρετους εν ενεργεία καλλιτέχνες έχουν τιμηθεί μεταξύ άλλων η Μελίνα Μερκούρη και ο Δημήτρης Παπαϊωάννου. Αν και από το 2002 το Ευρωπαϊκό Βραβείο έχει αναγνωριστεί από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ως πολιτιστικός οργανισμός, η δύσκολη οικονομική συγκυρία δεν επιτρέπει την απονομή του σε σταθερή ετήσια βάση. Το φετινό βραβείο Θεατρικές Πραγματικότητες μοιράστηκαν ο βελγομαροκινός χορογράφος Σίντι Λάρμπι Τσερκάουι, η σουηδική ομάδα τσίρκου Circus Circor και οι σκηνοθέτες  Ζιλιέν Γκοσλέν από τη Γαλλία, Γιαν Κλάτα από την Πολωνία, Μίλο Ράου από την Ελβετία και ο Πορτογάλος Τιάγκο Ροντρίγκες.