«Για μένα η λέξη Θεός δεν είναι τίποτα περισσότερο από την έκφραση και το προϊόν της ανθρώπινης αδυναμίας, η Βίβλος μια συλλογή σεβαστών αλλά ακόμα πρωτόγονων μύθων. Καμία ερμηνεία, ανεξαρτήτως του πόσο διακριτική είναι, δεν μπορεί (για μένα) ν’ αλλάξει τίποτα σχετικά μ’ αυτό». Αν τη φράση αυτή, την έγραφε σήμερα ο Αλμπερτ Αϊνστάιν, στην εποχή των σελίδων κοινωνικής δικτύωσης, θα γινόταν σίγουρα viral. Εμπεριέχει άλλωστε όλα τα συστατικά της γρήγορης ηλεκτρονικής επιτυχίας: προέρχεται από ένα παγκοσμίως αναγνωρίσιμο πρόσωπο και θίγει το ιντριγκαδόρικο πάντα θέμα της θρησκείας. Τη συνέταξε, ωστόσο, πριν από έξι δεκαετίες, σε πιο προσωπικό επίπεδο, απευθυνόμενος στον γερμανό φιλόσοφο Ερικ Γκούτκιντ. Ακόμα κι έτσι, ωστόσο, αναμένεται να γνωρίσει τη δέουσα επιτυχία, αφού πρόκειται να βγει σε δημοπρασία σήμερα και όπως εκτιμάται η τιμή της μπορεί να αγγίξει τα 3 εκατομμύρια δολάρια. Η επιστολή του 1954 θα βγει στο σφυρί από τον οίκο Christie’s, ο οποίος την έχει κοστολογήσει μεταξύ 1 και 1,5 εκατομμυρίου δολαρίων. Αν λάβουμε υπόψη, όμως, ότι το 2002, όταν είχε αλλάξει χέρια μια αντίστοιχη επιστολή του προς τον πρόεδρο Φραγκλίνο Ρούζβελτ από το 1939, έφτασε τα 2,1 εκατομμύρια δολάρια, τότε η αρχική εκτίμηση ίσως πέσει έξω κατά πολλές εκατοντάδες χιλιάδες δολάρια. Το συγκεκριμένο ποσό δεν το πέτυχαν οι πωλητές της επιστολής το 2012, όταν την έβγαλαν σε δημοπρασία στο ebay, οπότε ίσως τώρα να ήρθε η ώρα τους. Αλλωστε, πρόκειται για ένα ντοκουμέντο σημαντικής αξίας. Στο πέρασμα των δεκαετιών θεωρούταν χαμένο, αλλά βρέθηκε τελικά στα χέρια των κληρονόμων του Γκούτκιντ το 2008, πριν εκπλειστηριαστεί στο Λονδίνο για μόλις 404.000 δολάρια.

Το κείμενο έκτασης μιάμισης σελίδας είναι γραμμένο στο χέρι, στη γερμανική γλώσσα, έναν χρόνο πριν από τον θάνατο του Αϊνστάιν κι έγινε γνωστό ως «Η επιστολή του Θεού», μιας και δείχνει να εκφράζει την άποψή του για την επίσημη θρησκεία και την ιδέα του Θεού. Αφορμή για τη σύνταξή της ήταν το βιβλίο του Γκούτκιντ «Choose life: The biblical call to revolt». Και όπως φαίνεται από την απάντηση του μεγάλου φυσικού, δεν συμφωνούσε καθόλου με το περιεχόμενό του. Παρότι ο συγγραφέας απευθύνεται σ’ εκείνον σε τουλάχιστον 11 σημεία και χαρακτηρίζει την αϊνσταϊνική θεωρία ως τη νέα γενική φιλοσοφία του Σύμπαντος, του διαστήματος και του χρόνου.

ΣΕ ΝΕΑ ΚΑΛΟΥΠΙΑ. Στην κοινή αντίληψη ο Αϊνστάιν έχει περάσει ως άθεος, ωστόσο ο ίδιος στα κείμενά του συχνά περιγράφει τον εαυτό του ως μη άθεο. Η συγκεκριμένη επιστολή δεν ακυρώνει αυτόν τον χαρακτηρισμό των πνευματικών του αναζητήσεων, αλλά αντίθετα τον βάζει σε νέα καλούπια, μιας και η αντίληψη του Θεού είναι πολύ διαφορετική από αυτή που έχουν οι υπόλοιποι θρησκευόμενοι της εποχής του. «Ο Αϊνστάιν συχνά χρησιμοποιεί τη λέξη Θεός – Ο Θεός δεν παίζει ζάρια με το Σύμπαν. Πολλοί φυσικοί το κάνουν. Παραπλανά τους ανθρώπους να πιστεύουν ότι είναι θρησκευόμενοι, ότι πιστεύουν στον Θεό. Είναι ένας μεταφορικός τρόπος για να μιλήσουν σχετικά με την απόλυτη αλήθεια. Ο Αϊνστάιν το χρησιμοποιούσε μεταφορικά και παιχνιδιάρικα» τονίζει η Ρεμπέκα Νιούμπεργκερ Γκολντσάιν, καθηγήτρια Φιλοσοφίας μιλώντας στους «New York Times».

Ο Αϊνστάιν στην επιστολή του προς τον Γκούτκιντ εκφράζει την απογοήτευσή του από τον ιουδαϊσμό, αν και δηλώνει ακόμα υπερήφανος που γεννήθηκε Ιουδαίος. Ισως γι’ αυτό και στις λέξεις του βρίσκουμε μόλις μία φορά τον Θεό. «Κάθε φορά που τον ρωτούσαν αν πίστευε στον Θεό, απαντούσε “Πιστεύω στον Θεό του Σπινόζα”. Αν πεις ότι πιστεύεις στον Θεό του Σπινόζα είναι σαν λες ότι δεν πιστεύεις σ’ αυτό που οι περισσότεροι άνθρωποι πιστεύουν όταν πιστεύουν στον Θεό. Πιστεύεις στους νόμους της φύσης, οι οποίοι είναι συμπληρώνονται από μόνοι τους και περιέχουν όλες τις απαντήσεις» καταλήγει η Νιούμπεργκερ Γκολντσάιν.