«Ο Δεκέμβρης δεν ήταν η απάντηση, ήταν η ερώτηση». Το σύνθημα δέσποζε στο κέντρο της Αθήνας κατά την εκπνοή της έκρηξης του Δεκέμβρη του 2008. Δέκα χρόνια μετά, αν έχει μείνει ένα ερώτημα αναπάντητο, αφορά τον ίδιο τον Δεκέμβρη εκείνο. Το κοινωνικό ξέσπασμα με αφορμή τη δολοφονία του μαθητή Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου στην καρδιά των Εξαρχείων, από έναν ειδικό φρουρό.

Οσοι εξάλλου βρέθηκαν εκείνες τις διαδοχικές μέρες και νύχτες στους δρόμους της πρωτεύουσας και των μεγάλων πόλεων της Ελλάδας – από τα Ιωάννινα μέχρι την Ερμούπολη – αντιλαμβάνονταν πως τα παλιά κινηματικά εργαλεία είχαν μεταβληθεί. Μαζί και οι ορισμοί των μητροπολιτικών εξεγέρσεων. Γιατί ο Δεκέμβρης εκείνος τα είχε όλα, αλλά προχωρούσε ένα βήμα στον ριζοσπαστισμό. Είχε για παράδειγμα τους παλαιούς τρόπους με τους οποίους επιχείρησαν να τον ερμηνεύσουν – δεν τα κατάφεραν. Μιλάμε για τα κόμματα, τις οργανώσεις που με μια εσάνς Μεταπολίτευσης προσέγγισαν αμήχανα το νέο πλήθος από την πρώτη μέρα της έκρηξης.

Κυριακή πρωί, 7 Δεκέμβρη, έχει μόλις τελειώσει η βίαιη διαδήλωση στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση. Ο κόσμος κατεβαίνει ανάποδα τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Χούλιγκαν του Παναθηναϊκού, μετανάστες, ομάδες αναρχικών, αριστεριστές, ανένταχτοι. Τα έμπειρα μάτια έβλεπαν εκείνη την Κυριακή πως κάτι καινούργιο σηματοδοτούσε αυτή η έκρηξη. Ηταν η ανθρωπογεωγραφία. Οι νέοι τρόποι. Η διάρκεια της έντασης – που έδωσε τη λαβή στο συντηρητικό τόξο να μιλήσει ακόμη και για την ανάγκη στρατιωτικού νόμου. Ο βαθμός της βίας. Ο τυφλός μηδενισμός που εναλλασσόταν με τις ειρηνικές μαθητικές διαδηλώσεις.

Το γεγονός πως όλες τις μέρες δεν διαφάνηκε ένα κέντρο συντονισμού, ένας ηγέτης, ένα κόμμα που πήρε πάνω του την ξέφρενη μεταβλητή. Κάτι νέο που ξέφευγε από τα εγχειρίδια κοινωνιολογίας αλλά και έβρισκες κομμάτια του μέσα σε αυτά. Αν σήμερα, δέκα χρόνια μετά, ξαναδιαβάζουμε εκείνο τον Δεκέμβρη που εκτυλίχθηκε στο φόντο της καραμανλικής διακυβέρνησης (που επικρίθηκε για τη μη βούλησή της), στο φόντο ενός κραταιού δικομματισμού, μιας οικονομίας που ακόμη δεν είχε μπει στην πρίζα των δανειστών, μόνο δειλά μπορούμε να βγάλουμε κάποια συμπεράσματα. Περισσότερο, για παράδειγμα, φάνταζε ως ο τελευταίος κρίκος του μεταπολιτευτικού κύκλου και συνάμα ως το τρέιλερ των νέων εξεγέρσεων – που όμως σε άλλες χώρες είχαν προηγηθεί. Οπως αυτή των προαστίων του Παρισιού το 2005 που τελικώς ανέδειξε τον Σαρκοζί.

Τα τρία κατειλημμένα κτίρια στην Αθήνα (Πολυτεχνείο, Νομική, ΑΣΟΕΕ) αποκέντρωναν το γεγονός και δεν το οριοθετούσαν στο κέντρο της πόλης. Εδώ, παράλληλα βέβαια εντόπιζες τον τυφλό μηδενισμό που έφτανε στη μαζική καταστροφή μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Την ώσμωση ποινικών και πολιτικών διαδηλωτών. Τη συμμετοχή μεταναστών. Ακόμη και οι Ρομά επιτέθηκαν στο Αστυνομικό Τμήμα Ζεφυρίου – γενικά τα αστυνομικά τμήματα στοχοποιήθηκαν τότε πολύ και για μέρες. Κι ήταν αυτός ο μηδενισμός που κυριαρχούσε ή ηγεμόνευε στο εσωτερικό του κινήματος που έκανε τα κόμματα του συνταγματικού τόξου με ένταση να βγαίνουν απέναντι, να καταδικάζουν τη βία.

Η ΔΙΑΦΟΡΟΠΟΙΗΣΗ. Χαρακτηριστικό είναι πως και το ΚΚΕ στάθηκε επικριτικά – διά της Αλέκας Παπαρήγα. Ολοι; Οχι. Mια πολιτική θεσμική δύναμη – πολύ μικρή τότε – διαφοροποιήθηκε στο πώς έβλεπε τα γεγονότα. Και δέχθηκε τα πυρά των υπολοίπων, πως «χάιδευε τους κουκουλοφόρους». Είναι ο ΣΥΡΙΖΑ με αρχηγό του τον Αλέκο Αλαβάνο. «Ποια είναι η μεγάλη σύγκρουση; ΝΔ και ΣΥΡΙΖΑ. Κι απλώς με τη ΝΔ έχουν πάει το ΚΚΕ και ο ΛΑΟΣ και γίνεται αυτή η σύγκρουση. Την έχουμε ξαναδεί αυτή τη σύγκρουση; Φυσικά. Στο άρθρο 16» δήλωνε ο Αλαβάνος στις 14 Δεκεμβρίου του 2008. Και μάλλον τα είπε όλα με το γνωστό του υψηλό ένστικτο – αργότερα θα προβλέψει και τους Αγανακτισμένους. Γιατί η σύγκρουση που προδιαγράφει από τότε, μέλλει να πραγματωθεί τα επόμενα χρόνια – όχι πια βέβαια με τον ίδιο στο τιμόνι του ΣΥΡΙΖΑ. Κι αν υπάρχει επίσης ένα συμπέρασμα από τον τότε Δεκέμβρη είναι πως το νέο ρευστό τοπίο που διαμόρφωσε, η πρωτογενής απονομιμοποίηση των πολιτικών κομμάτων, η αμφισβήτηση του μοντέλου του κράτους, αλλά και το μπόλικο αντιπολιτικό ρεύμα που απελευθέρωσε στον δρόμο (με βία βέβαια), προσετέθη τα επόμενα χρόνια στη νέα μαζική αμφισβήτηση στις πλατείες των Αγανακτισμένων, διαμορφώνοντας το εύκρατο κλίμα για τον νέο καλπάζοντα ΣΥΡΙΖΑ.

Θα ακολουθήσουν η γενικευμένη οικονομική κρίση, η αδυναμία της χώρας να δανειστεί από τις αγορές, η προσφυγή της στον μηχανισμό στήριξης, τα Μνημόνια, η νέα φτωχοποίηση, ο λαϊκισμός. Για να διαβάζουμε σήμερα τον Δεκέμβρη του 2008 ως την απαρχή ενός νέου πολιτικού κύκλου, όπου όλα τριγύρω άλλαξαν και όλα τα ίδια έμειναν. Με εμάς πιο μελαγχολικούς.