«Ο Αμανάκης είχε μια απίστευτη, περιπετειώδη ζωή. Εφτασε στο Παρίσι το 1914 σε ηλικία 18 ετών. Εκεί τον βρήκε ο πόλεμος. Δεν είχε πολλές επιλογές, δεν είχε καν δουλειά. Ετσι τον Οκτώβριο του ίδιου έτους πήρε την απόφαση να καταταγεί στη Λεγεώνα των Ξένων…» λέει στα «ΝΕΑ» ο Maurice Born, o άνθρωπος που πραγματοποίησε έρευνα στα Ιστορικά Αρχεία του Γαλλικού Στρατού στο Παρίσι για τις πολεμικές περιπέτειες ενός Κρητικού, του Στέλιου Αμανάκη, στη Λεγεώνα των Ξένων.

Η ιστορία του έρχεται στη δημοσιότητα με αφορμή μια ενδιαφέρουσα περιοδική έκθεση και μια εκδήλωση του Ιστορικού Μουσείου Κρήτης στο πλαίσιο του πλούσιου προγράμματος του μουσείου για τα 100 χρόνια από τη λήξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου. Ο Αμανάκης ήταν ένα ανήσυχο πνεύμα. «Σκεφτείτε ότι γεννήθηκε στο Καλό Χωριό της Πεδιάδας το 1896 και έφυγε από την Κρήτη επειδή μια μέρα μάλωσε με τον πατέρα του. Μπήκε σε ένα καΐκι που πήγαινε στην Αλεξάνδρεια και από εκεί συνέχισε το ταξίδι καταλήγοντας στη Μασσαλία» συνεχίζει ο Maurice Born, εθνολόγος και σπουδαίος ιστορικός ερευνητής, ο οποίος αύριο το πρωί θα παραθέσει σχετική ομιλία στο Ιστορικό Μουσείο της Κρήτης.

«Οταν ξεκίνησε ο πόλεμος, στη Γαλλία συνέβη κάτι αξιοπερίεργο: οι άνθρωποι είχαν έναν ασυγκράτητο ενθουσιασμό. Ξεκινούσαν για το μέτωπο με λουλούδια. Ετσι, την περίοδο εκείνη 45.000 άτομα αιτήθηκαν να ενταχθούν στη Λεγεώνα των Ξένων. Εγινε δεκτό το 1/3 αυτών, ανάμεσα στους οποίους, με βάση την έρευνά μου, ήταν και 300-400 Ελληνες. Συνολικά στους δύο παγκοσμίους πολέμους, με τη Λεγεώνα των Ξένων πολέμησαν περισσότεροι από 4.000 Ελληνες – οι περισσότεροι από την Κρήτη και τη Βόρεια Ελλάδα – και είναι κρίμα που ποτέ δεν έγινε κάποια σοβαρή ελληνική μελέτη για αυτούς τους ανθρώπους. Ολα τα στοιχεία που έχουμε προέρχονται από γαλλικές πηγές».

Με το Σύνταγμα Πορείας της Λεγεώνας, ο Στέλιος Αμανάκης πολεμά στο Δυτικό Μέτωπο λαμβάνοντας μέρος στις πιο μεγάλες και πολύνεκρες μάχες: στο Artois το 1914, στη Champagne το ίδιο έτος, στις μάχες του Somme αλλά και του Verdun το 1916, στην αναμέτρηση του Arras το 1917. Κατά τη διάρκειά τους τραυματίζεται σοβαρά. Αναγκάζεται να νοσηλευτεί για μεγάλα χρονικά διαστήματα σε νοσοκομειακά ιδρύματα της Γαλλίας. «Πολεμούσε στις πρώτες γραμμές της μάχης» λέει ο Maurice Born. «Τραυματίστηκε τρεις φορές. Στον λαιμό, στο αφτί, στον δεξιό βραχίονα… Οι στρατιώτες της Λεγεώνας ήταν, άλλωστε, εκείνοι που στέλνονταν στις πιο επικίνδυνες μάχες. Και παρότι η προετοιμασία στον γαλλικό στρατό διαρκούσε τέσσερις μήνες, στη Λεγεώνα κρατούσε μόνο 20 ημέρες…».

Το 1917, ύστερα από τρία χρόνια πολέμου, ο Στέλιος Αμανάκης, με αναγνωρισμένη 70% σωματική αναπηρία, αποχωρεί από τη Λεγεώνα. Επιστρέφει στο Παρίσι, όπου παραμένει τρία χρόνια και μαθαίνει το επάγγελμα του κομμωτή. Στη συνέχεια μετακομίζει στα βόρεια της χώρας, στην πόλη Λίλλη. Το 1925 λαμβάνει τη γαλλική υπηκοότητα. Σύμφωνα με τις καταγεγραμμένες αναφορές, αναπτύσσει πλούσια δραστηριότητα στην τοπική κοινωνία, κυρίως με τις ομάδες των βετεράνων του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ τιμάται με πολλές διακρίσεις και μετάλλια για την πολεμική και κοινωνική του δράση.

Οταν ξεσπά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος, ο Αμανάκης, ήδη 44 ετών, μπαίνει και πάλι μπροστά. «Μόλις ο Σαρλ ντε Γκολ ανακοινώνει ότι ο πόλεμος συνεχίζεται, ο Αμανάκης εντάσσεται στην παράνομη Αντίσταση. Μεταφέρει όπλα και πυρομαχικά, υποκλέπτει πληροφορίες, συμμετέχει σε σαμποτάζ, διακινεί προπαγανδιστικά φυλλάδια και πολλά άλλα. Οταν αργότερα οι ναζί τον αναζητούν για να τον στείλουν σε εργοστάσια της Γερμανίας για δωρεάν εργασία, εκείνος καταφέρνει να ξεφύγει κρυμμένος για καιρό σε ένα μικρό χωριό στο δάσος» λέει ο Maurice Born. Σε αρκετά από τα γαλλικά αρχεία το όνομά του έχει μεταγραφεί ως Helios αντί για Stelios, γεγονός που δυσχέρανε την έρευνα. «Οσοι κατατάσσονταν στη Λεγεώνα δήλωναν, άλλωστε, ό,τι όνομα ήθελαν». Ποιοι, όμως, κατέληγαν σε αυτό το ατσαλένιο μισθοφορικό σώμα που συνιστά μέχρι σήμερα έναν θρύλο;

«Πολλοί από τους μύθους για τη Λεγεώνα των Ξένων δεν ισχύουν» λέει ο Maurice Born. «Για παράδειγμα, υπάρχει η άποψη ότι όλοι όσοι συμμετέχουν εκεί είναι εγκληματίες και δολοφόνοι. Βασικά, είναι άνθρωποι που διώκονται από τις χώρες τους και αυτό εξαρτάται από την κάθε χρονική περίοδο. Αν κοιτάξετε τα αρχεία, θα δείτε ότι πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, την περίοδο 1936-1939, η Λεγεώνα των Ξένων ήταν γεμάτη Ισπανούς – διωγμένους λόγω του ισπανικού εμφυλίου – και Γερμανούς – ανθρώπους που δεν συμφωνούσαν με τον Χίτλερ. Αυτό τα επόμενα χρόνια αλλάζει ανάλογα με τις συγκυρίες…».

Ο Στέλιος Αμανάκης δεν παντρεύτηκε και δεν επέστρεψε ποτέ στην Ελλάδα. Ομως δεν ξέχασε τη χώρα του. Ηταν γνωστός στους κύκλους της Ομογένειας, ενώ διετέλεσε και πρόεδρος σε κάποιες από τις οργανώσεις της στη Γαλλία. Πέθανε εκεί, με έναν θάνατο μυθιστορηματικό όπως η ζωή του. «Ηταν το 1960. Την ημέρα εκείνη στη Λίλλη γινόταν γιορτή» λέει ο Maurice Born. «Κατά τη διάρκειά της μια ομάδα βετεράνων στρατιωτών, ανάμεσα στους οποίους και ο Αμανάκης, θα παρήλαυνε με τη σημαία του στρατού και θα απέδιδε τιμές σε κάποιον στρατηγό. Κι εκεί, την ώρα της παρέλασης, ανάμεσα σε εμβατήρια, μαζί με τη σημαία, μπροστά σε πλήθος κόσμου, ξαφνικά έπεσε ο Αμανάκης. Πέθανε από καρδιά. Σαν σκηνή από κινηματογραφική ταινία, όπως ακριβώς έζησε…».