Η βιταμίνη D – γνωστή και ως βιταμίνη του ήλιου – είναι απαραίτητη στα παιδιά ώστε να χτίσουν γερά οστά αλλά και στους ενηλίκους ώστε να διατηρήσουν υψηλή πυκνότητα οστικής μάζας. Μια νέα, ελληνική μελέτη εντούτοις αποκαλύπτει και άλλα ιδιαίτερα σημαντικά οφέλη: βοηθά στην απώλεια του σωματικού βάρους ενώ παράλληλα βελτιώνει παράγοντες καρδιομεταβολικού κινδύνου και ψυχικής υγείας σε υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και εφήβους. Ειδικότερα, τα ευρήματα της ελληνικής μελέτης – παρουσιάστηκαν στο 57ο Ετήσιο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας – υποδηλώνουν ότι η θεραπεία υποκατάστασης με βιταμίνη D, σε περίπτωση έλλειψης ή ανεπάρκειάς της, μπορεί να αποτελέσει μέρος μιας αποτελεσματικής στρατηγικής για την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας κατά την παιδική και την εφηβική ηλικία. Επιπλέον, συντρέχει στη μείωση του κινδύνου σοβαρών επιπλοκών της, όπως είναι η καρδιαγγειακή νόσος και ο διαβήτης τύπου 2, στην ενήλικη ζωή. Κατά τη διεξαγωγή της μελέτης (τη συνυπογράφουν ο Χρήστος Γιαννιός, παιδίατρος, υποψήφιος διδάκτωρ, η καθηγήτρια Παιδιατρικής-Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας, Ευαγγελία Χαρμανδάρη, ο καθηγητής Παιδοψυχιατρικής Γεράσιμος Κολαΐτης και οι συνεργάτες τους στην Ιατρική Σχολή του ΕΚΠΑ στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία») αξιολόγησαν 220 υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και εφήβους με υποβιταμίνωση D.

ΔΥΟ ΟΜΑΔΕΣ. Οι επιστήμονες χώρισαν τους ανήλικους συμμετέχοντες σε δύο ομάδες: την ομάδα παρέμβασης (αριθμούσε 109 παιδιά και εφήβους) και την ομάδα ελέγχου (αριθμούσε 111 παιδιά και εφήβους). Οι συμμετέχοντες στην ομάδα παρέμβασης έλαβαν αρχικά 50.000 IU (διεθνείς μονάδες) βιταμίνης D μία φορά την εβδομάδα για έξι εβδομάδες και στη συνέχεια δόση συντήρησης με βιταμίνη D σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας για την πρόληψη και την αντιμετώπιση της υποβιταμίνωσης D. Οι συγκεντρώσεις της βιταμίνης D, η ηπατική, νεφρική και θυρεοειδική λειτουργία, οι καρδιομεταβολικές παράμετροι, η αρτηριακή πίεση, η σύσταση του σώματος και η ψυχική υγεία αξιολογήθηκαν κατά την έναρξη της μελέτης και 12 μήνες αργότερα. Τα αποτελέσματα ήταν εντυπωσιακά: Τα παιδιά και οι έφηβοι που έλαβαν θεραπεία υποκατάστασης με βιταμίνη D είχαν σημαντικά χαμηλότερο δείκτη μάζας σώματος (ΔΜΣ) και σωματικό λίπος, χαμηλότερες συγκεντρώσεις ολικής χοληστερόλης και υψηλότερες συγκεντρώσεις HDL-χοληστερόλης συγκριτικά με την ομάδα ελέγχου. Επιπλέον, σε σύγκριση με την ομάδα ελέγχου, οι ανήλικοι που έλαβαν θεραπεία με βιταμίνη D παρουσίαζαν σε σημαντικά μικρότερο βαθμό άγχος, έλλειψη προσοχής, υπερκινητικότητα και επιθετική συμπεριφορά, γεγονός που υποδεικνύει ότι η βιταμίνη D βελτίωσε τα προβλήματα που σχετίζονται με το άγχος, τη συμπεριφορά και το συναίσθημα στα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά και εφήβους.

ΕΠΙΔΗΜΙΑ. Τα νέα αυτά στοιχεία έρχονται σε μια κρίσιμη περίοδο, δεδομένου ότι η επιστημονική κοινότητα προειδοποιεί τα τελευταία χρόνια ότι η παχυσαρκία λαμβάνει διαστάσεις επιδημίας παγκοσμίως (δυστυχώς η χώρα μας δεν αποτελεί εξαίρεση), αποτελώντας ένα από τα πιο σημαντικά προβλήματα δημόσιας υγείας του 21ου αιώνα. Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Οτι μεγαλώνουμε μια γενιά χρονίως πασχόντων. Και αυτό διότι η  παχυσαρκία κατά την παιδική και εφηβική ηλικία οδηγεί σε παχυσαρκία κατά την ενήλικη ζωή. Οι επιπλοκές της παχυσαρκίας περιλαμβάνουν ινσουλινοαντοχή και διαβήτη τύπου 2, υπέρταση, διαταραχές του ενδοθηλίου, καρδιαγγειακά προβλήματα, υπερλιπιδαιμία και διαταραχές της νεφρικής λειτουργίας, ενώ ευθύνονται για σημαντική αύξηση της νοσηρότητας και της θνησιμότητας, καθώς και για σημαντικά υψηλό ποσοστό των δαπανών δημόσιας υγείας για την αντιμετώπιση των επιπλοκών της. «Τα ευρήματα αυτά υποδηλώνουν ότι η θεραπεία υποκατάστασης της βιταμίνης D, σε περίπτωση έλλειψης ή ανεπάρκειάς της, ενδεχομένως να μειώνει τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών και μεταβολικών επιπλοκών στα υπέρβαρα και παχύσαρκα παιδιά στην ενήλικη ζωή, καθώς και να βελτιώνει την ψυχική τους υγεία» δήλωσε η επικεφαλής της ερευνητικής μελέτης Ευαγγελία Χαρμανδάρη. Η ίδια δε επισημαίνει πως «αν και τα αρχικά ευρήματα υποδεικνύουν ότι η βιταμίνη D θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί στην αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, υπάρχει έλλειψη στοιχείων για την ασφάλεια και τις μακροχρόνιες επιδράσεις της υποκατάστασής της, ιδιαίτερα όταν δεν υπάρχει έλλειψη ή ανεπάρκεια βιταμίνης D. Ωστόσο, εάν το παιδί σας είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο, σας συνιστώ ανεπιφύλακτα να συμβουλευτείτε τον προσωπικό σας γιατρό και να προγραμματίσετε μια εξέταση προσδιορισμού των συγκεντρώσεων της βιταμίνης D».

ΨΥΧΙΚΗ ΥΓΕΙΑ. Ποια είναι όμως η σχέση μεταξύ επιπέδων βιταμίνης D και ψυχικής υγείας και πώς λειτουργεί ο μηχανισμός αυτός; «Η σχέση αυτή προκύπτει από έρευνες σε ενηλίκους, καθώς φαίνεται να παίζει ρόλο στις εγκεφαλικές λειτουργίες. Αντίστοιχες μελέτες σε παιδιά και εφήβους είναι πολύ λιγότερες και πιο πρόσφατες» σημειώνει ο καθηγητής Παιδοψυχιατρικής, Γεράσιμος Κολαΐτης. Σύμφωνα με τον ίδιο, η πρώτη τέτοια μελέτη (2012) σε αγγλικό παιδικό πληθυσμό έδειξε ότι οι υψηλότερες συγκεντρώσεις βιταμίνης D στην ηλικία των 9,8 ετών σχετίζονταν με χαμηλότερα επίπεδα συμπτωμάτων κατάθλιψης στην ηλικία των 13,8 ετών. Επιπλέον, μια πρόσφατη (2017) ανασκόπηση 25 συγχρονικών και οκτώ μακροχρόνιων μελετών υποστηρίζει τον ρόλο της βιταμίνης D στην παθογένεση των ψυχικών διαταραχών στην παιδική και εφηβική ηλικία. Επιπλέον ευρήματα από μελέτες στις οποίες χορηγήθηκε βιταμίνη D υποστηρίζουν αυτή την υπόθεση. «Μια μεγάλη γερμανική μελέτη σε αντιπροσωπευτικό δείγμα 5.000 εφήβων 11-17 ετών έδειξε επίσης ευεργετική επίδραση της βιταμίνης D στην ποιότητα ζωής που σχετίζεται με την υγεία (HRQoL), καθώς και συμπτώματα συναισθήματος, συμπεριφοράς, σχέσεων κ.λπ. των εφήβων. Ωστόσο, οι γερμανοί ερευνητές δεν συνιστούν θεραπεία υποκατάστασης σε υγιείς εφήβους» προσθέτει ο κ. Κολαΐτης. Επιπροσθέτως άλλες έρευνες έχουν συνδέσει καταστάσεις όπως π.χ. η διαταραχή ελλειμματικής προσοχής, υπερκινητικότητας και οι διαταραχές του φάσματος αυτισμού με υποβιταμίνωση D και αναφέρουν βελτίωση ύστερα από χορήγηση συμπληρωμάτων (αν και όχι στα κύρια συμπτώματα του αυτισμού αλλά σε θέματα π.χ. συμπεριφοράς, στερεοτυπιών, προσοχής).