Η κυβέρνηση αποφάσισε να ξεσκονίσει εθνικά θέματα που βρίσκονταν για χρόνια στο συρτάρι. Η πολιτική και οικονομική συγκυρία θέλουν την Ευρώπη, τη Ρωσία και τις ΗΠΑ να στρέφουν την προσοχή τους στα Δυτικά  Βαλκάνια. Και, την ίδια ώρα, η Τουρκία «πατάει πόδι» για τις ενεργειακές έρευνες στην Κύπρο, δοκιμάζοντας τα όρια στο Αιγαίο. Τα μεγάλα, ανοιχτά  μέτωπα που ξεκίνησαν το 2018 ακολουθούν την Ελλάδα και το 2019, με την Αθήνα να φιλοδοξεί να σταθεί αντάξια της φήμης του «περάσματος» – και μαζί, να αναδειχθεί σε παράγοντα σταθερότητας για την ευρύτερη περιοχή.

Οι γείτονες στα βορειοδυτικά

Η υπογραφή της συμφωνίας των Πρεσπών θεωρήθηκε ένα βήμα προς αυτήν την κατεύθυνση. Παρότι, ωστόσο, κέρδισε την έξωθεν καλή μαρτυρία, σκοντάφτει ακόμα στη συζήτηση για τη «μακεδονική» ταυτότητα και γλώσσα. Κι αυτό δημιουργεί ακόμα μεγαλύτερη δυσκολία στην αποδοχή της από το υπόλοιπο πολιτικό σύστημα, που θα κληθεί σε λίγους μήνες να την επικυρώσει. Εκτός των εσωτερικών αναταραχών, όμως, η συμφωνία αλλάζει τα δεδομένα και για τα Βαλκάνια, ανοίγοντας τον δρόμο για την ένταξη άλλης μιας χώρας στην Ευρωπαϊκή Ενωση και το ΝΑΤΟ – διευκολύνοντας έτσι τη διεύρυνση των δυτικών δυνάμεων στην περιοχή. Η Ελλάδα προσπάθησε από την πρώτη στιγμή να παίξει τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στις χώρες των Δυτικών Βαλκανίων και την ΕΕ, με τα σενάρια να θέλουν την Αθήνα να δηλώνει στα Τίρανα την υποστήριξή της στο αίτημά της για έναρξη των ενταξιακών διαπραγματεύσεων. Υπό την προϋπόθεση, βέβαια, πως η Αλβανία θα στηρίξει απ’ την πλευρά της τη συμφωνία των Πρεσπών. Ομως και η σχέση με τους γείτονες στα βορειοδυτικά, μετά την υπόθεση του Κωνσταντίνου Κατσίφα, δεν περνά την καλύτερη φάση της. Οι πληροφορίες θέλουν βασικά διμερή ζητήματα, όπως η οριοθέτηση της ΑΟΖ, να παραμένουν «παγωμένα» – παρότι ο πρώην υπουργός Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς θα τα έλυνε πριν πάει τις καλοκαιρινές του διακοπές.

Η συμφωνία ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ έφερε τη χώρα σε πλήρη σύμπνοια με τις ΗΠΑ σε σχέση με την ισορροπία των δυνάμεων στην περιοχή. Και αυτό, σε συνδυασμό με τους βεβιασμένους χειρισμούς της Αθήνας όσον αφορά τις διπλωματικές σχέσεις με τη Ρωσία, «πάγωσαν» το Κρεμλίνο, που έβλεπε στην Ελλάδα έναν αξιόπιστο συνομιλητή στο εσωτερικό της Ενωσης – οι δύο λαοί συνδέονται, άλλωστε, με ιστορικούς, πολιτιστικούς και θρησκευτικούς δεσμούς. Είναι όμως οι ίδιοι αυτοί δεσμοί που μετρούν σημαντικά για τη Ρωσία. Το πρόσφατο ταξίδι του Αλέξη Τσίπρα στη Μόσχα έγινε σε μια προσπάθεια αναθέρμανσης των σχέσεων, τη στιγμή που η αντιπαράθεση της ΕΕ με τη Ρωσία για το θέμα της Ουκρανίας συνεχίζεται απτόητη. Το επόμενο διάστημα, επομένως, η Αθήνα θα πρέπει να κρατήσει λεπτές ισορροπίες, ώστε να μη χαλάσει τις σχέσεις που έχουν δημιουργηθεί με τις ΗΠΑ – οι οποίες έγιναν παραπάνω από σαφείς στην τελευταία ΔΕΘ, όπου η ΗΠΑ ήταν η τιμώμενη χώρα. Αν κάτι, όμως, συνδέει τις δύο χώρες, αυτό είναι το ενδιαφέρον της Ουάσιγκτον για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, που εντείνεται στον απόηχο της κόντρας του Ντόναλντ Τραμπ με τον Ταγίπ Ερντογάν.

Η προκλητική Τουρκία και οι εστίες έντασης

Για την Ελλάδα, το μέτωπο με την Τουρκία όχι μόνο αυξάνει τις αμυντικές δαπάνες, αλλά δημιουργεί αλυσιδωτές αντιδράσεις που έχουν να κάνουν τόσο με την επίλυση του Κυπριακού όσο και με το Μεταναστευτικό. Στο πρώτο, το τιμόνι των διαπραγματεύσεων κατέχει η κυπριακή πλευρά – της οποίας οι ενεργειακές αναζητήσεις στο οικόπεδο 10 έχουν εξοργίσει την Αγκυρα. Στο δεύτερο, όμως, κύριος αποδέκτης της δυσαρέσκειας Ερντογάν με τις Βρυξέλλες είναι η Ελλάδα. Ενόψει των ευρωεκλογών της άνοιξης, η Ανγκελα Μέρκελ επιχείρησε να προσεγγίσει την Τουρκία, με την Αγκυρα να μένει σταθερή στο αίτημά της για αύξηση της χρηματοδότησης. Παράλληλα, οι συνεχείς προκλήσεις της Τουρκίας όσον αφορά τις διεκδικήσεις της στο Αιγαίο, όχι μόνο δεν βοηθούν στην προσπάθεια να οριοθετηθεί η υφαλοκρηπίδα, αλλά δημιουργούν επιπλέον εστίες εντάσεις που δεν βοηθούν στην εξομάλυνση των σχέσεων των δύο χωρών. «Η Τουρκία δεν θα ανεχθεί τυχόν επέκταση της ελληνικής αιγιαλίτιδας ζώνης στα 12 ναυτικά μίλια στο Αιγαίο» ήταν η αντίδραση του Ταγίπ Ερντογάν στις αποκαλύψεις ότι η Αθήνα προετοιμάζει αντίστοιχη επέκταση στο Ιόνιο, δηλώνοντας αποφασισμένος να διεκδικήσει τα «δικαιώματα» της χώρας του τόσο στο Αιγαίο όσο και στην Κύπρο.

Με λίγα λόγια, το 2019 βρίσκει την Ελλάδα σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι. Σε ένα διαρκώς μεταβαλόμενο τοπίο, η Αθήνα πρέπει να αποφασίσει αν μπορεί, όντως, να λειτουργήσει ως πέρασμα. Η χρονιά, όμως, είναι εκλογική – και όπως συμβαίνει πάντα σε κάτι τέτοια, οι μεγάλες αποφάσεις μετατίθενται για την επομένη της κάλπης.