Το πρωινό της Λάιζα Μάγκριν ξεκίνησε με μια επίσκεψη σε ένα ινστιτούτο αισθητικής, συνεχίστηκε με μια πολύ πιο σύντομη επίσκεψη σε έναν δερματολόγο, ενώ έπειτα ακολούθησαν η βόλτα με τον σκύλο της και ένα πέρασμα από το σπίτι του πρώην φίλου της. Είναι μια διαδρομή που κανονικά θα γνώριζε μόνο η ίδια. Τη γνωρίζουν όμως πολύ περισσότεροι από τα δεδομένα που μεταφέρουν διάφορες εφαρμογές σε εμπορικές και άλλες εταιρείες. Ακόμη χειρότερα, μεταφέρουν τα δεδομένα αυτά εν αγνοία της.

Σύμφωνα με τους «Νιου Γιορκ Τάιμς», η 46χρονη μαθηματικός είναι μόνο ένας από τους τουλάχιστον 200 εκατομμύρια ανθρώπους μόνο στην Αμερική που παρακολουθείται κάθε τους βήμα χωρίς να το ξέρουν. Και μπορεί η πορεία τους να σχηματίζεται με τελείες στον χάρτη, αλλά όπως διαβεβαιώνει η εφημερίδα δεν είναι καθόλου δύσκολο να συνδέσει κανείς τις τελίτσες με το πρόσωπο. Να βρει, με άλλα λόγια, την ταυτότητα του ανθρώπου που κυκλοφορεί με το κινητό του χωρίς να ξέρει ότι η τηλεφωνική συσκευή του είναι στην πραγματικότητα και συσκευή εντοπισμού.

Πώς; Ο άγνωστος κατάσκοπος της υπόθεσης είναι οι εφαρμογές που ζητούν την άδεια του χρήστη για να εντοπίζεται το σημείο όπου βρίσκεται ώστε να ενημερώνεται, για παράδειγμα, για τον καιρό. Η μία άδεια ζητείται από τον χρήστη, όχι όμως και η άλλη. Κι έτσι τα δεδομένα των χρηστών καταλήγουν σε τουλάχιστον 75 εταιρείες που λαμβάνουν ανώνυμα αλλά πολύ ακριβή δεδομένα σχετικά με την τοποθεσία όπου βρίσκεται κάποιος. Ο ψηφιακός κατάσκοπος είναι μάλιστα τόσο ακριβής ώστε ανανεώνει τα δεδομένα της πορείας κάποιου, επομένως και των δραστηριοτήτων του, ακόμη και 14.000 φορές την ημέρα.

Τα δεδομένα αυτά πηγαίνουν σε διαφημιστές, αλυσίδες λιανικού εμπορίου, αλλά ακόμη και hedge funds. Σε τι τους χρησιμεύουν; Μα στην καταγραφή της συμπεριφοράς του καταναλωτή. Οι εταιρείες αυτές ορκίζονται ότι δεν ταυτοποιούν σε καμία περίπτωση πρόσωπα, αλλά μόνο τις διαδρομές που ακολουθεί κανείς καθημερινά και οι οποίες διαμορφώνουν το καταναλωτικό του προφίλ. Υποστηρίζουν ακόμη ότι οι πληροφορίες αυτές δεν συνδέονται με το όνομα κάποιου ή με τον τηλεφωνικό του αριθμό, αλλά μόνο με το ID του. Οι προθέσεις είναι θεωρητικά αγαθές: γνωρίζοντας το καταναλωτικό προφίλ, μπορούν να εξατομικεύσουν υπηρεσίες, προσφορές και εκπτώσεις.

Αλλά ακόμη και αν οι αγαθές προθέσεις δεν οδηγούν πάντα στην κόλαση, έχουν πολλά σκοτεινά σημεία. Κατ’ αρχάς οι υπάλληλοι των εταιρειών που διαχειρίζονται αυτές τις πληροφορίες μπορούν να εντοπίσουν το κινητό οικείων τους προσώπων και επομένως να γνωρίζουν πού ακριβώς κινείται κάποιος και επομένως τι κάνει.  «Οι πληροφορίες για το μέρος όπου βρίσκεται κάποιος μπορούν να αποκαλύψουν πολλές προσωπικές λεπτομέρειες για τη ζωή του. Αν, ας πούμε, κάνει ψυχοθεραπεία ή θεραπεία σε ομάδες ανώνυμων αλκοολικών» δηλώνει στους «ΝΥΤ» ο Δημοκρατικός γερουσιαστής Ρον Γουάιντεν.

Ο ίδιος έχει προτείνει να περιοριστούν νομοθετικά η συλλογή και το εμπόριο αυτών των δεδομένων, να μπει δηλαδή μια τάξη σε έναν νέο κλάδο της οικονομίας που δεν υπόκειται σε καμία ρύθμιση. «Δεν είναι σωστό να κρατάμε τους καταναλωτές στο σκοτάδι σχετικά με το πώς πωλούνται τα δεδομένα τους και να τους αφήνουμε σε προφανή αδυναμία να κάνουν κάτι γι’ αυτό» λέει. Και είναι πολλοί αυτοί που συμμερίζονται την άποψή του. Οπως η Ελάιζα Λι, νοσοκόμα στο Μανχάταν, που δεν είδε με καθόλου καλό μάτι το γεγονός ότι οι εφαρμογές που είχε στο κινητό της για τον καιρό ή την κίνηση στους δρόμους την εντόπισαν στη χειρουργική αίθουσα του νοσοκομείου όπου εργάζεται. Στην περίπτωση αυτή, δεν παραβιάζεται μόνο η δική της ιδιωτικότητα, αλλά και εκείνη των ασθενών. «Είναι τρομακτικό» ήταν το σχόλιό της. «Ενιωσα σαν να με παρακολουθεί κάποιος προσωπικά».

«Ζούμε το “1984” με πολλούς τρόπους» λέει στους «ΝΥΤ» ο Μπιλ, στέλεχος διαφημιστικής εταιρείας. Σε μία από τις εκδοχές του «1984», για παράδειγμα, κάποιοι μπορεί να γνωρίζουν ότι ένας χρήστης αναζητά πληροφορίες για υγιεινή διατροφή στο Διαδίκτυο, αλλά και ότι τρώει σε ένα φαστ φουντ. Ποια ασφαλιστική εταιρεία δεν θα ήθελε να έχει στη διάθεσή της αυτές τις πληροφορίες;

Οι δημοφιλείς εφαρμογές που χρησιμοποιούν πληροφορίες σχετικά με το πού βρίσκεται κάποιος ξεπερνούν τις χίλιες. Οι ρεπόρτερ των «ΝΥΤ» δοκίμασαν είκοσι εφαρμογές που χρησιμοποιούν ανάλογες πληροφορίες. Οι δεκαεπτά από αυτές στέλνουν σε περίπου εβδομήντα εταιρείες το ακριβές γεωγραφικό μήκος και πλάτος του σημείου όπου βρίσκονται οι χρήστες. Μόνο η εφαρμογή WeatherBug στέλνει τα στοιχεία που συλλέγει σε σαράντα εταιρείες.

Από αυτές τις δεκαεπτά εφαρμογές που χρησιμοποιούν τα δεδομένα των χρηστών, μόνο οι τρεις (δύο της iOS και μία της Android) ζητούν την άδεια των χρηστών για την επιπλέον χρήση των δεδομένων – μία από αυτές, η GasBuddy, ενημερώνει τους χρήστες ότι τα δεδομένα τους μπορούν να κοινοποιηθούν για την «ανάλυση των τάσεων στον κλάδο». Μια άλλη εφαρμογή για τον καιρό ενημερώνει τους χρήστες ότι τα δεδομένα τους χρησιμοποιούνται για να λαμβάνουν εξατομικευμένη πρόβλεψη. Οι περισσότερες από αυτές διατείνονται ότι η χρήση των δεδομένων γνωστοποιείται μέσω της λεγόμενης «πολιτικής προσωπικών δεδομένων». Είναι δηλαδή στα λεγόμενα «ψιλά γράμματα» που συνήθως δεν διαβάζει κανείς. Κι αν τα διαβάσει, συνήθως δεν καταλαβαίνει τη στρυφνή και ακατανόητη γλώσσα τους.

Είναι ένα πρόβλημα που αναγνωρίζουν και κάποιοι που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον κλάδο της επικοινωνίας. «Ο περισσότερος κόσμος έχει πλήρη άγνοια» παραδέχεται ένας από αυτούς. Στην πραγματικότητα έχει άγνοια για έναν προσωπικό θησαυρό που διαθέτει όχι μόνο χωρίς να το γνωρίζει, αλλά και χωρίς να αμείβεται. Μόνο μία από αυτές τις εταιρείες που αναλύουν δεδομένα εισέπραξε 27 εκατομμύρια δολάρια για τις υπηρεσίες της από κολοσσούς όπως η Goldman Sachs και η Nasdaq Ventures. Και το κυνήγι του θησαυρού από τις εφαρμογές που ξέρουν τι έκανες χθες το βράδυ συνεχίζεται…