«Ο “Ανθρωπος της βροχής” είναι το καλύτερο πράγμα που θα μπορούσε ποτέ να συμβεί στον αυτισμό. Καμία γιγαντιαία δημόσια εκπαίδευση ή δημοσιοσχεσίτικη προσπάθεια δεν θα μπορούσε να έχει την εντυπωσιακή ευαισθητοποίηση που ο “Ανθρωπος της βροχής” έφερε σε εθνικό και διεθνές προσκήνιο». Για τον δρα Ντάρολντ Τρεφέρτ, ειδικό στον αυτισμό και το σύνδρομο Savant, η ταινία του Μπάρι Λέβινσον έχει μείνει στην κινηματογραφική ιστορία. Αν και η γνώμη του δεν μπορεί να θεωρηθεί αντικειμενική μια και ο ίδιος ήταν επιστημονικός σύμβουλος στην παραγωγή, ωστόσο είναι ενδεικτική της κοινής πεποίθησης που έχει κυριαρχήσει τις τελευταίες δεκαετίες σχετικά με το περιεχόμενο της ταινίας. Η ταινία συμπληρώνει αυτή την εβδομάδα 30 χρόνια από την πρώτη κυκλοφορία στους αμερικανικούς κινηματογράφους και παραμένει σημείο αναφοράς. Θεωρείται η πρώτη που ανέδειξε το ζήτημα της διαταραχής του αυτισμού, παρόλο που η έμπνευση των δημιουργών του ξεκίνησε αλλιώς. «Η λέξη αυτισμός δεν υπήρχε πουθενά στο σενάριό μου. Κοιτώντας πίσω, ο “Ανθρωπος της βροχής” δεν ήταν ποτέ μια ιστορία για τον αυτισμό. Ηταν το παραμύθι δύο χαμένων αδελφών, το ταξίδι τους και μετά η εύθραυστη λύτρωσή τους» ανέφερε ο Μπάρι Μόροου, βραβευμένος με Οσκαρ σεναριογράφος της ταινίας, μιλώντας στη βρετανική εφημερίδα «Guardian» με αφορμή την επέτειο. Η πλοκή είναι σχετικά απλή. Ο εγωκεντρικός Τσάρλι Μπάμπιτ ανακαλύπτει ότι έχει έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Ρέιμοντ, ο οποίος νοσηλεύεται σε ίδρυμα αφού πάσχει από αυτισμό. Ο πατέρας τους τον έχρισε μοναδικό κληρονόμο της οικογενειακής περιουσίας ύψους 3 εκατομμυρίων δολαρίων. Γι’ αυτό και ο Τσάρλι μπαίνει σε μια κάμπριο Μπιούικ του 1949, απάγει τον Ρέιμοντ και μαζί ξεκινούν να κάνουν ένα roadtrip που θα τους αλλάξει τη ζωή. Τον Ρέιμοντ ενσάρκωσε ο 50χρονος τότε Ντάστιν Χόφμαν και τον αδελφό του ο ανερχόμενος Τομ Κρουζ. Στην πειστικότητα του Χόφμαν ως άνδρα στο φάσμα του αυτισμού συνέβαλε και η ροϋπηρεσία του ως υπαλλήλου στο Ψυχιατρικό Ινστιτούτο της Νέας Υόρκης. Επιπλέον, πέρασε έναν χρόνο ερευνώντας εις βάθος τις αντιδράσεις ατόμων που πάσχoυν από αυτισμό και σύνδρομο Savant.

ΟΣΚΑΡ. Η ταινία κυκλοφόρησε τον Δεκέμβριο του 1988 και σύντομα έγινε παγκόσμιο φαινόμενο. Χτύπησε τις περισσότερες εισπράξεις εκείνη τη χρονιά κι έφυγε από την απονομή των Οσκαρ με τέσσερα αγαλματίδια, ανάμεσά τους και στον Χόφμαν ως καλύτερου ηθοποιού. Οπως ήταν αναμενόμενο, η επιτυχία της άμεσα συνδέθηκε και με τη διαταραχή που παρουσίαζε και την ευρεία αποδοχή της. «Από πλευράς ιατρικής έρευνας και χρηματοδότησης, άνοιξε τον ασκό του Αιόλου» τονίζει με νόημα ο Μόροου. Και πράγματι τα επόμενα χρόνια η διάγνωση των προσώπων που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού αυξήθηκε σημαντικά ενώ μια έρευνα του 2010 επιβεβαίωσε πως η χρονιά που άλλαξε την πορεία της διαταραχής ήταν το 1998. «Ισως η αλλαγή στη διάγνωση να είναι κάτι παραπάνω από σύμπτωση» επισήμανε ο Τρεφέρτ, αλλά δεν βγάζει εκτός συνάρτησης και τις συμβατικές αιτίες όπως οι αλλαγές στα διαγνωστικά κριτήρια, η αύξηση των γεννητικών ανωμαλιών και η απεικόνιση των εμβρύων μέσω του υπερήχου.

ΚΡΙΤΙΚΗ. Ακόμα κι έτσι να έχει λειτουργήσει η ταινία ως προς την ευαισθητοποίηση σχετικά με το θέμα του αυτισμού, 30 χρόνια μετά την πρεμιέρα της δεν λείπει η κριτική εναντίον της. «Πολλοί λένε πως έβλαψε την ευαισθητοποίηση για τον αυτισμό και καταλαβαίνω την άποψή τους», αναφέρει ο Κρις Μπονέλο από την οργάνωση Autistic Not Weird, που πάσχει και ο ίδιος από σύνδρομο Ασπεργκερ. Ωστόσο, λέει επίσης πως «η ταινία πρέπει να θεωρείται ιστορία πια». Αρκετοί από τους επικριτές της τα βάζουν με τις υπερβολές ή τις ελλείψεις του υποκριτικού αποτελέσματος του Χόφμαν. Αλλοι στέκονται σε μια πραγματικότητα της διαταραχής δοσμένη μέσα από στερεότυπα ενώ κάποιοι, όπως ήδη από το 1988 η κριτικός κινηματογράφου του «New Yorker» Πολίν Κάελ αναρωτιούνται «γιατί οι άνθρωποι της ταινίας δεν είχαν απλά έναν αυτιστικό να παίζει τον συγκεκριμένο ρόλο». «Καμία παρουσίαση του αυτισμού δεν πρόκειται ποτέ να ικανοποιήσει κανέναν γιατί είναι τόσο ευρύ το φάσμα του αυτισμού και οι αυτιστικοί τόσο πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους», υπεραμύνεται της ταινίας ο Μόροου. Προς όποια πλευρά κι αν γέρνει η πλάστιγγα, η αλήθεια είναι πως μετά τον «Ανθρωπο της βροχής» μια σειρά ταινιών βγήκαν στη μεγάλη οθόνη με θέμα τον αυτισμό. Χαρακτηριστικά παραδείγματα τα φιλμ «Temple Grandin», «Mozart and the whale», «My name is Khan» και «Please stand by». Η σειρά του Netflix «Atypical» και του ABC «A good doctor» θίγουν το ζήτημα ενώ το 2017 η πρεμιέρα του «Keep the change» πέρασε στην ιστορία, μια και όλοι οι πρωταγωνιστικοί του ρόλοι παίζονταν από ηθοποιούς στο φάσμα του αυτισμού. Σε κάθε περίπτωση, η κληρονομία του «Ανθρώπου της βροχής» για τον αυτισμό είναι περίπλοκη: ισορροπεί ανάμεσα στον σημαντικό θετικό αντίκτυπο και την επίμονη καχυποψία ή παρερμηνεία. Την περιέγραψαν οι πρωταγωνιστές σε μια σκηνή του έργου σαν το ποντάρισμα σε ρουλέτα. «Ενα για το κακό, δύο για το καλό» είπε ο Ρέιμοντ όπως επιβιβαζόταν στο τρένο για το Wallbrook. «Πόνταρε δύο καλό» του απάντησε ο Τσάρλι.