Την οπτική των Ελλήνων την ξέρουμε. Γι’ αυτούς τα πράγματα είναι λίγο – πολύ ξεκάθαρα: η συμφωνία των Πρεσπών επιλύει ένα εθνικό ζήτημα ετών – με περισσότερη ή λιγότερη επιτυχία, ανάλογα ποιος απαντάει στο ερώτημα. Τι συμβαίνει όμως με τους Σκοπιανούς; Γι’ αυτούς η συμφωνία είναι, ίσως, πιο σημαντική, αποτελεί θέμα επιβίωσης. Για την ακρίβεια, είναι η επιλογή που θα τους φέρει ένα βήμα πιο κοντά στο ΝΑΤΟ και την Ευρωπαϊκή Ενωση, δένοντάς τους για τα καλά στο άρμα της Δύσης. Και αυτό γίνεται περισσότερο ξεκάθαρο στην κοινοβουλευτική προσπάθεια του Ζόραν Ζάεφ να διασφαλίσει τις απαραίτητες ψήφους για τη συνταγματική αναθεώρηση. Ο σκοπιανός πρωθυπουργός έχει επενδύσει στην συμφωνία. Ολο του το πολιτικό πρόγραμμα και η κατεύθυνση που θέλει να δώσει στην ΠΓΔΜ περνούν μέσα από την επικύρωσή της. Και γι’ αυτό είναι διατεθειμένος να χρησιμοποιήσει κάθε μέσο για να την πετύχει.

Στρατηγική οµοψυχία

Σταθμός πρώτος: έπρεπε να αποδομήσει τα επιχειρήματα του VMRO. Το εθνικιστικό κόμμα της αντιπολίτευσης, με βασικό επιχείρημα τη «μακεδονική» ταυτότητα που χάνεται, κατάφερε να αυξήσει το ποσοστό αποχής στο δημοψήφισμα. Ετσι, προσήλθε στη συζήτηση για τη συνταγματική αναθεώρηση τονίζοντας πως η κυβέρνηση δεν έχει τη νομιμοποίηση για τις αλλαγές – που, μεταξύ άλλων, περιλαμβάνουν την αλλαγή του συνταγματικού ονόματος της χώρας. Για να αποφύγει τα προβλήματα, ο Ζόραν Ζάεφ εφάρμοσε διπλή τακτική. Από τη μία, κάθε φορά που μιλούσε σε εσωτερικό ακροατήριο καθιστούσε σαφές πως οι «Μακεδόνες» θα συνεχίσουν να είναι «Μακεδόνες»: «Είμαστε Μακεδόνες και μιλάμε μακεδονικά. Κανείς δεν θα το αμφισβητήσει αυτό ξανά», «με τη συμφωνία των Πρεσπών η μακεδονική ταυτότητα και η μακεδονική γλώσσα προστατεύονται όσο ποτέ άλλοτε». Ο Ζάεφ έπαιξε με την «γκρίζα ζώνη», με τα σημεία που ενοχλούν περισσότερο την ελληνική πλευρά. Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι αναλυτές τοποθετούν και τις δηλώσεις του για τους «Μακεδόνες του Αιγαίου» – οι οποίες, με τον αλυτρωτικό τους υπαινιγμό, επιτρέπουν στον σκοπιανό πρωθυπουργό να προσεγγίσει ένα μέρος του ακροατηρίου του VMRO.

Η στροφή σε έναν πιο εθνικό λόγο, όμως, δεν ήταν από μόνη της αρκετή. Γι’ αυτό και ο Ζάεφ επέλεξε το κλασικό πολιτικό κόλπο της συναλλαγής. Η σκληρή στάση της σκοπιανής κυβέρνησης απέναντι στον Νίκολα Γκρούεφσκι και τα μέλη του κόμματός του που έχουν μπλεξίματα με τη Δικαιοσύνη δεν έχει αλλάξει. Χρησιμοποιώντας το αφήγημα της εθνικής ομοψυχίας, όμως, και τονίζοντας ότι με την υπερψήφιση της συμφωνίας η χώρα αλλάζει σελίδα, ο Ζάεφ προχώρησε στη χορήγηση αμνηστίας σε ορισμένους εκ των συμμετεχόντων στα βίαια επεισόδια της περασμένης άνοιξης μέσα στο Κοινοβούλιο – όπου, μετά την εκλογή τού αλβανικής καταγωγής Ταλάτ Τζαφέρι στο αξίωμα του προέδρου της Βουλής, εθνικιστές και μέλη του VMRO εισέβαλαν, τραυματίζοντας τόσο τον Ζάεφ όσο και βουλευτές που προέρχονταν από την αλβανική μειονότητα. Παρότι η αμνηστία δεν εκτείνεται στους υποκινητές των επεισοδίων, το VMRO υπερψήφισε την απόφαση. H οποία, συν τοις άλλοις, ήταν ένας από τους όρους που έθεσαν οι οκτώ βουλευτές της αντιπολίτευσης για να πάνε κόντρα στο κόμμα τους και να υπερψηφίσουν τη συμφωνία. Οι ψήφοι τους θα χρειαστούν και τώρα, καθώς για να περάσουν οι συνταγματικές αλλαγές απαιτείται αυξημένη πλειοψηφία δύο τρίτων.

Ανάµεσα σε ΗΠΑ και Ρωσία

Παράλληλα με το εσωτερικό μέτωπο, στα Σκόπια έχουν να αντιμετωπίσουν και ένα εξωτερικό, καθώς βρίσκονται στον πυρήνα μιας γεωστρατηγικής μάχης ανάμεσα στη Μόσχα και την Ουάσιγκτον. Η επέκταση του ΝΑΤΟ στα Δυτικά Βαλκάνια είναι μη αποδεκτή από τη Ρωσία. Τη στάση αυτή επιβεβαίωσε και ο ρώσος πρεσβευτής στην Ελλάδα Αντρέι Μασλόφ, ο οποίος δήλωσε πρόσφατα σε δημοσιογράφους πως η Ρωσία δεν είναι αντίθετη σε οποιαδήποτε νέα ονομασία της ΠΓΔΜ, χαρακτηρίζοντας την επίλυση του ονοματολογικού «θετικό γεγονός». Σε αντίθεση με την ένταξη των Σκοπίων στη Βορειοατλαντική Συμμαχία – «επειδή η ρωσική στάση είναι καταρχήν κατά της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ, επειδή θα προκαλέσει και τα ρωσικά αντίμετρα», ανέφερε χαρακτηριστικά. Δεν είναι λίγοι εκείνοι που στη γείτονα χώρα επηρεάζονται ακόμη από τη Μόσχα. Ενας από αυτούς θεωρείται ο πρόεδρος της Δημοκρατίας Γκεόργκι Ιβάνοφ, που προέρχεται από τον σκληρό πυρήνα του VMRO και είναι ένας από τους πιο ισχυρούς πολέμιους της συμφωνίας των Πρεσπών.

Από την άλλη, η δυτική πλευρά κάνει τα πάντα για να διευκολύνει το έργο του Ζάεφ. Οι δηλώσεις επί δηλώσεων των αξιωματούχων συμπληρώθηκαν από μια πρόταση για Νομπέλ Ειρήνης, την οποία μοιράζονται ο Ζάεφ με τον Αλέξη Τσίπρα. Και, κυρίως, έχει γίνει πια σαφές πως με την ολοκλήρωση της αναθεώρησης στα Σκόπια, ανάβει το πράσινο φως τόσο για τις ενταξιακές διαδικασίες στο ΝΑΤΟ όσο και στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Σύμφωνα με το κείμενο της συμφωνίας, άλλωστε, η κάλπη της επικύρωσης της συμφωνίας στην Ελλάδα δεν μπορεί να απέχει πολύ χρονικά από την ψηφοφορία για την ένταξη της ΠΓΔΜ στο ΝΑΤΟ. Οσον αφορά την ΕΕ, πηγές που γνωρίζουν τα τεκταινόμενα στην Ενωση αναφέρουν πως η διεύρυνσή της στην περιοχή των Δυτικών Βαλκανίων είναι στρατηγική επιλογή – και θα συνεχίσει, παρά τα εσωτερικά προβλήματα που υπάρχουν ενόψει των ευρωεκλογών. «Χρωστάμε σ’ αυτές τις χώρες» ανέφεραν χαρακτηριστικά. Υπό την προϋπόθεση, βέβαια, να προχωρήσουν στις απαιτούμενες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Για τους Ελληνες

Ποιο είναι, όμως, το κύριο πρόβλημα για τον Ζόραν Ζάεφ; Οτι, στην πραγματικότητα, η «αλλαγή σελίδας» για τη χώρα του από τις αρχές Ιανουαρίου δεν θα βρίσκεται πια στα χέρια του. Παρότι όλα δείχνουν πως, εκτός απρόοπτου, η σκοπιανή Βουλή θα επικυρώσει τις αλλαγές στο Σύνταγμα, κανείς δεν μπορεί να εγγυηθεί το ίδιο για την ελληνική – καθώς, όσο περνούν οι μέρες, η εξίσωση αποδεικνύεται ακόμα δυσκολότερη για τον Αλέξη Τσίπρα και τον ΣΥΡΙΖΑ. Οι ΑΝΕΛ επισήμως θα καταψηφίσουν, η Ενωση Κεντρώων αναμένεται να τηρήσει την κομματική γραμμή. Η ΝΔ, το ΚΚΕ και το Κίνημα Αλλαγής τάχθηκαν κι αυτά εναντίον της συμφωνίας – και σ’ αυτήν την περίπτωση η κυβέρνηση δεν μπορεί να υπολογίζει ούτε τις χρυσαυγίτικες ψήφους. Αναμένει, λοιπόν, την απόφαση μεμονωμένων βουλευτών, αλλά και των τεσσάρων του Ποταμιού. Οι τρεις εκ των οποίων, ωστόσο, ίσως τελικά αλλάξουν γνώμη, ειδικά αν η ψήφος στις Πρέσπες εξελιχθεί σε μια ιδιότυπη ψήφο εμπιστοσύνης. Η στήριξη, λοιπόν, δεν είναι δεδομένη, παρότι στο Ποτάμι δεν θέλουν να συνδέουν το εθνικό θέμα με τη στήριξη στη σημερινή κυβέρνηση.

Για να αμβλύνει τις αμφιβολίες των ελλήνων βουλευτών, ο Ζάεφ επιστράτευσε γι’ άλλη μια φορά τους αλβανούς βουλευτές. Η τροπολογία που κατέθεσαν ξεκαθαρίζει πως, από τη μέρα που θα τεθεί σε ισχύ «η υπηκοότητα θα είναι μακεδονική». Με άλλα λόγια, διευκρινίζει πως η συμφωνία δεν αναγνωρίζει την εθνότητα, αλλά μόνο την ιθαγένεια. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και μέσα στο σκοπιανό κοινοβούλιο – όμως η απαραίτητη κίνηση από την πλευρά Ζάεφ δεν φαίνεται να είχε αποτέλεσμα στα κόμματα της ελληνικής αντιπολίτευσης. Οπότε, η κυβέρνηση της ΠΓΔΜ πολύ πιθανό να βασίσει το μέλλον της στην «καλοσύνη των ξένων». Οι οποίοι, όμως, δεν έχουν και τόσο καλοσυνάτες διαθέσεις.