«Ποιαι αι ευχαί σας διά το νέον έτος;»

Υφασμάτινα εξώφυλλα, χαραγμένες ράχες, κιτρινισμένες σελίδες… Ξεφυλλίζοντας τα ημερολόγια των αρχών του προηγούμενου αιώνα ξεδιπλώνονται καρέ καρέ τα μεγάλα γεγονότα που απασχόλησαν κατά καιρούς την ελληνική κοινωνία: χρεοκοπία, Μικρασιατική Καταστροφή, δικτατορίες… Εξαιρετικά τεκμήρια Ιστορίας, τυπωμένα με αξιοσημείωτη φροντίδα, με πλούσια ποικίλη ύλη, με αρθρογραφία επιφανών προσωπικοτήτων, αλλά και με διαφημίσεις που κλείνουν το μάτι στον σημερινό αναγνώστη, αποκαλύπτουν παράλληλα τις απλές, ανθρώπινες προσδοκίες για το «νέο έτος που φτάνει». «ΤΑ ΝΕΑ» επέλεξαν και παρουσιάζουν τέσσερα ημερολόγια ηλικίας από 90 έως 129 ετών που διαθέτει ο Οίκος Δημοπρασιών Α. Καραμήτσος και που περιμένουν να συνεχίσουν την πορεία τους στα χέρια ενός νέου ιδιοκτήτη…

Το «Πανελλήνιον και Μικρασιατικόν Ημερολόγιον», τρία μόλις χρόνια μετά τη μεγάλη Καταστροφή και ενώ η Ελλάδα κλυδωνίζεται από πολιτική αστάθεια, οικονομικές δυσκολίες και ζητήματα κοινωνικής ενσωμάτωσης, αποφασίζει να απευθύνει «προς πάντας τους πολιτικούς και λόγιους της χώρας το κάτωθι ερώτημα: Ποιαι αι ευχαί σας και ποιαι αι προβλέψεις σας διά το 1926;». «Οι πλείστοι των πολιτικών μας απέφυγον να απαντήσουν» γράφει το ημερολόγιο, αλλά οι διανοούμενοι γεμίζουν με τις απαντήσεις τους σχεδόν τέσσερις σελίδες. «Προβλέψεις μου οι πόθοι της ψυχής μου για μια ενωμένη, καινούργια και καλύτερη Ελλάδα» γράφει ο Παύλος Νιρβάνας, ενώ άλλοι όπως ο Ι. Στογιάννης επιλέγουν τόνους πιο σατιρικούς: «Εύχομαι: στο 1926 να ‘χουν καταργηθεί τα Πρωτοχρονιάτικα Ημερολόγια για ν’ απαλλαγούμε από τις σχετικές ευχές. Προβλέπω ότι: κι αν καταργηθούν οι ευχές, τα Ημερολόγια μπορεί πάλι να βγαίνουν με κατάρες. Τότε ευχαρίστως θα δίνω την δικήν μου»…

Στο ημερολόγιο αυτό περιλαμβάνεται αρθρογραφία σπουδαίων μορφών της πνευματικής και κοινωνικής ζωής της εποχής: του Μ. Μαλακάση, του Κ. Αθάνατου, του Ν. Λαπαθιώτη, του Κ. Μισαηλίδη, του Μ. Ροδά και πολλών άλλων. Μία από τις σπουδαιότερες, όμως, αναφορές του είναι η λεπτομερής καταγραφή, σε επίπεδο ιστορικού ντοκουμέντου, της διαδικασίας ανέγερσης της γειτονιάς της Νέας Σμύρνης «παρά την Λεωφόρο Συγγρού», που συντελείται την περίοδο εκείνη: στο ημερολόγιο παρατίθενται λίστα με τα ονόματα των δικαιούχων οικοπέδων στη Νέα Σμύρνη, σχεδιάγραμμα της περιοχής και αριθμητικά στοιχεία, ενώ παρουσιάζονται φωτογραφίες και περιγραφές από τις εργασίες στους προσφυγικούς οικισμούς της Νέας Κοκκινιάς, της Κομοτηνής και αλλού.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν και τα τοπικά ημερολόγια, όπως το «Μακεδονικόν Ημερολόγιο του 1959» ή το «Ημερολόγιο του Αιγαίου» εκδοθέν το 1905 από τον Θεμιστοκλή Μάλη, δικηγόρο, και την ποιήτρια Ελένη Σβορώνου. Στο τεύχος που έχει ο Οίκος Καραμήτσος υπάρχει ιδιόχειρη αφιέρωση των δύο συγγραφέων. Στα περιεχόμενά του περιλαμβάνονται κείμενα ποιητών, μεταξύ των οποίων ο Μπάμπης Αννινος και ο Αγγελος Τανάγρας, ενώ ξεχωρίζει πολυσέλιδη αναφορά στην οργάνωση της Σαμιακής Πολιτείας, από την οποία μαθαίνουμε ότι «εκ της απογραφής του 1903 η Σάμος έχει 31 δήμους και 53 συνοικισμούς», με μεγαλύτερο το Βαθύ με 53.051 κατοίκους, ότι τα έσοδα της Ηγεμονίας προϋπολογίσθηκαν στα 3,7 εκατ. γρόσια, αλλά ανήλθαν στο 1 εκατομμύριο, και ότι «η Σάμος κατέβαλλεν άλλοτε εις το Αυτοκρατορικόν Ταμείον 400.000 γρόσια. Αλλ’ η ανεξάντλητος προς την Σάμον γενναιοδωρία και ευμένεια της Πύλης ηλάττωσε εις το ήμισυ την δόσιν ταύτην και ούτω νυν καταβάλλει ετησίως 200.000 γρόσια των λοιπών διατεθειμένων προς κατασκευήν δημοσίων έργων…».

Το ημερολόγιο της πρώτης φεμινιστικής εφημερίδας, από το 1890

Από τα παλαιότερα ημερολόγια που διαθέτει ο Οίκος Καραμήτσος είναι μια σειρά ημερολογίων της «Εφημερίδος των Κυριών», της πρώτης φεμινιστικής εφημερίδας στην Ελλάδα που δημιουργήθηκε από γυναικεία συντακτική ομάδα και απευθυνόταν μόνο σε γυναίκες. Πρόκειται για σπάνια τεύχη, το παλαιότερο εκ των οποίων χρονολογείται στο 1890. Πέρα από την αρθρογραφία της Καλλιρρόης Παρρέν και χρηστικά θέματα οικοκυρικής ή κοινωνικής μόρφωσης όπως το «Περί ασχημίας» ή το συμβουλευτικό «Προς τας περιποιουμένας ασθενείς» και εκτός από τη λίστα «εσόδων – εξόδων» του νοικοκυριού που προσφέρει το ημερολόγιο, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι διαφημίσεις του. Μέσα από αυτές αναδύεται η Αθήνα του 19ου αιώνα. Ξεχωρίζει το Εργοστάσιον Στηθοδέσμων της Φραγκίσκας Φωσκόλου επί της οδού Αγίας Ειρήνης 13. «Τα υλικά άτινα μεταχειρίζομαι είναι άπαντα εκλεκτά επίτηδες εκ Παρισίων προμηθευόμενα. Γίνεται δε χρήση εν τω εργοστασίω μου μόνον γνησίας μπαλαίνας εκ φαλαινόδοντος με πάσαν εγγύησιν» γράφει η κυρία Φραγκίσκα στη διαφήμιση, ενώ ακολουθεί τιμοκατάλογος ο οποίος διακρίνεται σε κατηγορίες: «Γυναικός», «Νεάνιδος μέχρι 18 ετών», «Κόρης κάτω των 14», «Μελλονύμφου». Αντίστοιχου περιεχομένου είναι και η διαφήμιση του Κομμωτηρίου Χ. Λεούση στην οδό Σταδίου, «απέναντι της Βουλής, αριθμός 10». Διαβάζουμε: «Ο θέλων να λάβη γνώσιν της εντελείας εις ην έφθασαν τα κομμωτήρια εν Ευρώπη, ας μεταβή εις το κατάστημα του κ. Λεούση. Αίθουσα μετά καλλαισθήτου πολυτελείας ηυπρεπισμένη, καθαριότης απαράμιλλος, ξυράφισμα αιθέριον, κτένισμα παντός είδους και συρμού…».

330 σελίδες για το 1929 από την ΕΣΗΕΑ

Ιστορικής σημασίας είναι, επίσης, το «Ελληνικόν Ετος», το ημερολόγιο της Ενώσεως Συντακτών Αθηναϊκών Εφημερίδων του 1929. Η ΕΣΗΕΑ, ιδρυθείσα το 1914 με αφορμή τον θάνατο ενός άπορου δημοσιογράφου που κηδεύτηκε με δημόσιο έρανο, δίνει δυναμικό «παρών» στον δημόσιο βίο της χώρας. Η σατιρική της επιθεώρηση «Φανός των Συντακτών» γνωρίζει μεγάλη απήχηση, ενώ τα ημερολόγιά της δεν είναι απλώς αλμανάκ. Συμπυκνώνουν το πνεύμα της εποχής. Κείμενα που διαβάζονται με ενδιαφέρον, γραμμένα αποκλειστικά για το ημερολόγιο από επιφανείς προσωπικότητες. Στις 330 σελίδες του βρίσκει κανείς διηγήματα, ποιήματα, ιστορίες, ακόμη και μονόπρακτα του Μ. Ροδά, του Αθάνατου, του Αιμ. Βεάκη, του Τ. Μωραϊτίνη, του Ζ. Παπαντωνίου, του Φαλτάιτς, του Π. Νιρβάνα και δεκάδων άλλων. Διεθνείς ειδήσεις, αρχαιολογικά νέα, κοινωνικές και φιλοσοφικές αναλύσεις, επιστημονικές παραθέσεις, οικονομικά στοιχεία για τις αγορές της Αθήνας και του Πειραιά αλλά και για τον «Αυτόνομο Σταφιδικό Οργανισμό συσταθέντα δυνάμει του νόμου της 10ης Αυγούστου 1925. Εδρα εν Αθήναις, οδός Μητροπόλεως 9, τηλέφωνον 7-10, αποθεματικόν κεφάλαιον δραχμαί 150 εκατομμύρια».