ΕΘΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Η μεγάλη μετακόμιση

Με χαμηλόφωνο σχεδιασμό, ο οποίος αναμένεται να ξεδιπλωθεί εντός της ερχόμενης χρονιάς, η Εθνική Βιβλιοθήκη έκανε το βήμα εμπρός από την οδό Πανεπιστημίου στο Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Και είναι πλέον ανοιχτή στη νέα της στέγη, αλλά και στο Βαλλιάνειο Μέγαρο, στο κέντρο της πόλης. Ηδη από τις 17 Δεκεμβρίου οι αναγνώστες μπορούν να έχουν πρόσβαση στις συλλογές περιοδικών, χειρογράφων και στο Δανειστικό Τμήμα. Από τις 14 Ιανουαρίου 2019 θα έχουν πρόσβαση και στο σύνολο των συλλογών της ερευνητικής βιβλιοθήκης. Επίσης, την ίδια μέρα επαναλειτουργεί και το Βαλλιάνειο ως αναγνωστήριο εφημερίδων και ως πύλη πληροφόρησης με υπηρεσίες της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΜΠΕΝΑΚΗ

Αναφορά στον Μόραλη

Από τις μεγαλύτερες και σημαντικότερες εκθέσεις της χρονιάς είναι η αναδρομική παρουσίαση της δουλειάς τού εκ των κορυφαίων ζωγράφων και δασκάλων Γιάννη Μόραλη στο Μουσείο Μπενάκη της οδού Πειραιώς. Μέσα από 200 έργα του, από τα μαθητικά του χρόνια έως και το τέλος της ζωής του, 200 κοστούμια και σκηνικά – τα οποία εκτίθενται για πρώτη φορά –, ταπισερί, αρχιτεκτονικές συνθέσεις μαζί με αρχειακό υλικό, γίνεται σαφής η θέση του Γιάννη Μόραλη στο εικαστικό στερέωμα. Η επιτυχία της από πλευράς προσέλευσης κοινού μπορεί να μην αγγίζει την «έκρηξη» που είχε προκαλέσει η έκθεση του Γιάννη Τσαρούχη με τους 102.000 επισκέπτες, ωστόσο τα 35.000 άτομα που την έχουν δει στους τρεις μήνες λειτουργίας της, σε συνδυασμό με τη διαρκώς αυξανόμενη προσέλευση, οδήγησαν τους αρμόδιους να δώσουν παράταση στη λειτουργία της κατά έναν μήνα, με καταληκτική ημερομηνία τη 10η Φεβρουαρίου.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Η «επιστροφή» του Ιόλα

Σε αντίθεση με την Αθήνα, τα μουσεία σύγχρονης τέχνης στη Θεσσαλονίκη διάγουν περίοδο άνθησης. Το Μακεδονικό φιλοξενεί μέχρι και τις 20 Ιανουαρίου 2019 τη μεγαλύτερη έκθεση – αφιέρωμα παγκοσμίως που έχει γίνει ώς τώρα στον Αλέξανδρο Ιόλα (επάνω), περίπου 110 χρόνια από τη γέννησή του (1907), 30 από τον θάνατό του και τέσσερις δεκαετίες μετά την ιστορική δωρεά εκ μέρους του 47 έργων προς το Μακεδονικό Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, που αποτέλεσε τη μαγιά για τη δημιουργία του πρώτου ιδρύματος ανάλογου περιεχομένου στην Ελλάδα. Το Κρατικό από την πλευρά του δήλωσε «επανεκκίνηση» μέσω της έκθεσης «Restart» και της Συλλογής Κωστάκη με έργα της αφρόκρεμας της ρωσικής πρωτοπορίας. Εδώ και περίπου δύο μήνες άλλωστε προχωρά επισήμως η συνένωσή τους. Υστερα από μία οκταετία ζυμώσεων, το MOMus, δηλαδή ο Μητροπολιτικός Οργανισμός Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης, ο οποίος περιλαμβάνει ακόμη το Μουσείο Φωτογραφίας Θεσσαλονίκης, το Κέντρο Σύγχρονης Τέχνης, αλλά και το Μουσείο Αλεξ Μυλωνά στην Αθήνα, κάνει ήδη τα πρώτα του βήματα.

Τζένι Σάβιλ, η ακριβότερη εικαστικός

Σχεδόν τα μισά χρόνια του Χόκνεϊ έχει η εικαστικός που κατέκτησε τον ίδιο τίτλο με αυτόν, με καταγωγή επίσης από τη Βρετανία. Ο λόγος για τη 48χρονη Τζένι Σάβιλ. Ο υπερμεγέθης πίνακάς της, όπου απεικονίζεται το θολό γυμνό είδωλό της στον καθρέφτη συνοδευόμενο από φράσεις της φεμινίστριας Λις Ιρίγκαρε, κατάφερε να πωληθεί σε δημοπρασία των Σόθμπις προς 10,7 εκατ. ευρώ. Από τις σημαντικότερες παραστατικές ζωγράφους που έχουν ασχοληθεί με το ανθρώπινο σώμα και τα ζητήματα ταυτότητας, η Σάβιλ – εξέχον μέλος του κινήματος των Νέων Βρετανών Καλλιτεχνών, στο οποίο ανήκουν επίσης ο Ντέμιαν Χερστ και η Τρέισι Εμιν – είναι «παρούσα» στα καθ’ ημάς καθώς έργα της παρουσιάζονται στην Αθήνα και στον εκθεσιακό χώρο της Συλλογής Οικονόμου (Λ. Κηφισίας 80, Μαρούσι) έως τις 19 Μαρτίου 2019.

ΕΘΝΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΤΕΧΝΗΣ

Χωρίς εγκαίνια (και πάλι)!

Σε νέες περιπέτειες μπήκε το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (στη φωτογραφία, άποψη από τη συμμετοχή του στο πρότζεκτ «Η αλήθεια είναι πάντα μια άλλη» στην Εθνική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης στη Ρώμη), καθώς δεν πρόλαβε να πανηγυρίσει την εξασφάλιση της δωρεάς ύψους 3 εκατ. ευρώ από το Ιδρυμα Νιάρχος. Η επιλογή της υπουργού Πολιτισμού Μυρσίνης Ζορμπά να μην ανανεώσει τη θητεία τής διευθύντριας Κατερίνας Κοσκινά και να προχωρήσει σε διαγωνισμό για την κάλυψη της θέσης, όπως και η δημόσια αντιπαράθεσή τους πυροδότησαν σενάρια πως τα εγκαίνια παραπέμπονται στις ελληνικές καλένδες. Ωστόσο, η πρώτη φάση του διαγωνισμού ολοκληρώθηκε με την κατάθεση τουλάχιστον 13 υποψηφιοτήτων για τη θέση, ενώ τα αποτελέσματα αναμένονται εντός του Ιανουαρίου. Οσο για τα πολυπόθητα εγκαίνια, η κατατεθειμένη φιλοδοξία και δέσμευση του ΔΣ του ΕΜΣΤ κάνει λόγο για την άνοιξη του 2019.

Η χρονιά του Ντέιβιντ Χόκνεϊ

Ζει από πλευράς αναγνώρισης τουλάχιστον τη χρυσή του δεκαετία. Πριν από σχεδόν έναν μήνα ο βρετανός ζωγράφος Ντέιβιντ Χόκνεϊ κατέκτησε τον τίτλο του ακριβότερου εν ζωή εικαστικού μετά την πώληση σε δημοπρασία των Κρίστις του έργου «Πορτρέτο ενός καλλιτέχνη (Πισίνα με δύο μορφές)» προς 90,3 εκατ. δολάρια. Η κατάκτηση έρχεται μάλιστα ως συνέπεια των μεγάλων εκθέσεων που έχουν αφιερωθεί στο έργο του από το 2012. Δεν πρόλαβε να ξεθυμάνει ο απόηχος από την έκθεση με 300 έργα που φιλοξενήθηκε στη Βασιλική Ακαδημία του Λονδίνου το 2012, την οποία επισκέφθηκαν 600.000 άτομα σε λιγότερο από τρεις μήνες, και την επόμενη χρονιά διοργανώθηκε η μεγαλύτερη έκθεση – αφιέρωμα στο έργο του στο Σαν Φρανσίσκο με 400 δημιουργίες του, ενώ η αναδρομική του πέρυσι με αφορμή τα 80ά του γενέθλια αναδείχθηκε η δημοφιλέστερη περιοδική στην ιστορία της Τέιτ Μπρίτεν με 5.000 επισκέπτες την ημέρα και ανάμεσα στις 10 δημοφιλέστερες στο Παρίσι, στο Κέντρο Πομπιντού, όπου υποδεχόταν 4.000 ανά ημέρα.

ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΘΗΝΩΝ

«Απομίμηση ζωής» ή «Πόλη»;

Οι γνώμες, όπως πάντα, διίστανται στον απολογισμό για το Φεστιβάλ Αθηνών. Ηταν η δυστοπική «Απομίμηση ζωής» του Ούγγρου Κόρνελ Μουντρούτσου (φωτογραφία επάνω); Ή τα παιδιά που γίνονται υποχείρια των μεγάλων στο «enfant» του γάλλου χορογράφου Μπορίς Σαρμάτς; Η συναυλία του Στινγκ ή η μουσική παράσταση του Μπιλ Μάρεϊ, αμφότερα στο Ηρώδειο; Μήπως τελικά η «Πόλη» (δεξιά), σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόσχου, που εντασσόταν στο μεγάλο αφιέρωμα στη Λούλα Αναγνωστάκη, το οποίο έσωσε εν πολλοίς τα προσχήματα για το «χαμένο συναίσθημα» που αναζητείται στο Φεστιβάλ – ειδικά στην Επίδαυρο;

ΣΥΝΑΥΛΙΑ 1

Η αξία του μετάλλου!

Επτά χρόνια μετά την τελευταία εμφάνιση των Iron Maiden στην Αθήνα και τριάντα από την «παρθενική» (13/9/1988 στο γήπεδο της ΑΕΚ), το αγγλικό θρυλικό συγκρότημα απέδειξε την υπεραξία του για 40.000 ο…παδούς. Τόσοι ήταν όσοι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, εξασφάλισαν ένα εισιτήριο για να τους απολαύσουν στο Terravibe στις 20 Ιουλίου. Και αυτοί τους αντάμειψαν προσφέροντας ένα set list με κομμάτια που είχαν βάλει στην άκρη: όπως το «For the Greater Good of God», «The Clansman», «Sign of the Cross» ή το «Flight of Icarus» που ακούστηκε πάλι έπειτα από 32 χρόνια (1986)!

ΣΥΝΑΥΛΙΑ 2

Ο «ελληνοποιημένος» Νικ Κέιβ

Ερχεται στην Αθήνα από το 1982 σε «περιστασιακά» ραντεβού. Eχει άλλωστε στην μπάντα του ντράμερ ελληνικής κατωγής και είναι φαν του Ψαραντώνη. Δεν είναι όμως αυτοί οι σημαντικότεροι συνδετικοί κρίκοι με το ελληνικό κοινό. Η χημεία αποκαλύπτεται κάθε φορά που η ψιλόλιγνη φιγούρα του Νικ Κέιβ στέκεται στη σκηνή και τραγουδάει σαν να αποκαλύπτει τη μεγαλύτερη αλήθεια. Το ίδιο έκανε και τον Ιούνιο στην Πλατεία Νερού (23 Ιουνίου) – μια βραδιά που δεν είχε καθόλου με το μέρος του τον καιρό. Oμως δεν στάθηκε εμπόδιο ούτε ο κατακλυσμός για να τον χειροκροτήσουν ξανά και ξανά χιλιάδες κόσμου.

ΠΡΟΤΑΣΗ

Στο «Aλσος» του Νιόνιου

Hταν ζήτημα χρόνου να ανακαλύψει μια αφορμή για να συστήσει εκ νέου ένα ξεχασμένο κύτταρο του αστικού ιστού. Ο ανήσυχος τραγουδοποιός ενώθηκε με τον ενημερωμένο πολίτη και, κυρίες και κύριοι, ο Διονύσης Σαββόπουλος εμφανίζεται στο «Aλσος». Λίγο πριν από την εκπνοή του 2018 επιμελείται ένα επταήμερο πρόγραμμα κρατώντας για εκείνον και την μπάντα του το Σάββατο και την Κυριακή. Τραγουδάει – μαζί με νέους καλλιτέχνες τους οποίους συστήνει – κομμάτια που δεν ανήκουν στη δισκογραφία του, αλλά τα είχε ζηλέψει. Οπως όμως έχει ο ίδιος πει, είναι δύσκολο να φύγει από πρόγραμμα χωρίς να πει την «Συννεφούλα».

ΛΥΡΙΚΗ

«Κάρμεν» και «Λουτσία ντι Λαμερμούρ»

Ηταν η πρώτη της χρονιά στη νέα της στέγη: το Κέντρο Πολιτισμού Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Και στο πολυποίκιλο πρόγραμμά της ξεχώρισαν στιγμές, όπως η έκθεση για τον πρώην διευθυντή της Στέφανο Λαζαρίδη (την οποία επισκέφτηκαν πάνω από 80.000 θεατές) και η «Κάρμεν» που παρουσιάστηκε στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών με πρωταγωνίστρια τη σουπερστάρ της όπερας Ανίτα Ρατσβελισβίλι. Μεγάλη επιτυχία, ωστόσο, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής ήταν η συμπαραγωγή της με τη βρετανική Royal Opera House στη «Λουτσία ντι Λαμερμούρ» (δεξιά), που θα επαναληφθεί και το 2019. Η σκηνοθέτρια Κέιτι Μίτσελ χώρισε τη σκηνή στα δύο, ενώ αποκάλυψη ήταν η Χριστίνα Πουλίτση που έκανε το ντεμπούτο της στον ρόλο. Την περίοδο αυτή το κοινό μπορεί να τη δει στην όπερα «Μανόν» της Λυρικής σε διπλή διανομή με τη διεθνή μας υψίφωνο Μυρτώ Παπαθανασίου.

ΣΙΝΕΜΑ

Ο «ευνοούμενος» Λάνθιμος

Με χιούμορ, εξαιρετική χημεία μεταξύ των σταρ ηθοποιών – Ρέιτσελ Βάις και Εμα Στόουν – και με τη διεθνή κριτική στο πλευρό του, ο Γιώργος Λάνθιμος ήρθε για να μείνει στις λίστες των καλύτερων κινηματογραφικών στιγμών του 2018, έχοντας εξασφαλίσει για το «Favorite» (Η ευνοούμενη) το Μεγάλο Βραβείο της Επιτροπής στο Φεστιβάλ Βενετίας, όπου βραβεύτηκε επίσης για την ερμηνεία της η Ολίβια Κόλμαν.

Οι δρόμοι οδηγούν στη «Roma»

Θα ήταν τόσο μοντέρνο το αριστούργημα του Αλφόνσο Κουαρόν αν δεν χρωστούσε στην παράδοση του νεορεαλισμού; Οπως κι αν έχει, ο μεξικανός δημιουργός εφευρίσκει τη δική του γλώσσα συναισθημάτων μέσα σ’ έναν κόσμο ξένο και εχθρικό για την ευαισθησία. Εναν κόσμο αναμνήσεων, γυναικών και επιβίωσης. Ο Χρυσός Λέοντας του Φεστιβάλ Βενετίας.

ΘΕΑΤΡΟ

Κλασικά έργα, μεγάλες ερμηνείες

Η ιδιοσυγκρασιακή «ανάγνωση» σε μια αγαπημένη κινηματογραφική ταινία (ας μη γελιόμαστε, οι περισσότεροι αυτήν θυμούνται και όχι το θεατρικό του Δημήτρη Ψαθά). Η κάμερα στο χέρι και η ζωντανή μουσική επί σκηνής (Φώτης Σιώτας). Ο θίασος που έδεσε κάτω από την κατεύθυνση του Αρη Μπινιάρη. Και ιδού μία από τις θεατρικές «προτάσεις» με νόημα για το 2018. Μαζί με τον «Γυάλινο κόσμο» του Τενεσί Ουίλιαμς, που «ξεψάχνισε» σκηνοθετικά ο Δημήτρης Καραντζάς και υποστήριξαν με τις αντιστικτικές τους ερμηνείες η Μπέτυ Αρβανίτη και ο Χάρης Φραγκούλης. Μαζί με το «Απόψε αυτοσχεδιάζουμε» του Πιραντέλο, στη σκηνοθεσία του Δημήτρη Μαυρίκιου, πάνω στα ίχνη του διπόλου «πραγματικότητα – φαντασία». Με τη σαιξπηρική «Κωμωδία των παρεξηγήσεων» στη σκηνοθεσία της Κατερίνας Ευαγγελάτου και τη μετάφραση του Διονύση Καψάλη. Και μαζί με την ερμηνεία της Μαρίας Ναυπλιώτου ως Μαρίας Κάλλας στο «Masterclass» του Τέρενς ΜακΝάλι, που σκηνοθέτησε με γνήσια συγκίνηση ο Οδυσσέας Παπασπηλιόπουλος.

ΠΟΠ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ

Η Lady Gaga ξαναγεννιέται

Από τις καλύτερες μαθήτριες της Μαντόνα (και του Μάικλ Τζάκσον) η Lady Gaga απέδειξε ότι μπορεί να έχει την κριτική και το ευρύ κοινό με το μέρος της αλλάζοντας «ταυτότητα», όπως επιβάλλει η ποπ κουλτούρα. Ως ηθοποιός και συμπρωταγωνίστρια του Μπράντλεϊ Κούπερ (μαθητή του Κλιντ Ιστγουντ, παρεμπιπτόντως) κέρδισε πολλούς πόντους στο «Ενα αστέρι γεννιέται», ριμέικ της παλιότερης ταινίας (1976) του Φρανκ Πίρσον με την Μπάρμπρα Στράιζαντ και τον Κρις Κριστόφερσον.

Η Φεράντε της HBO

Για πολλούς ήταν ζήτημα χρόνου να μεταφερθεί στην τηλεόραση το υλικό από την «Τετραλογία της Νάπολης» της συγγραφέως-φάντασμα Ελενα Φεράντε. Η HBO συνεργάστηκε με τη RAI και το αποτέλεσμα – «My brilliant friend» – ήταν προορισμένο να διχάσει τους series maniacs. Η σειρά των 8 επεισοδίων, πάντως, στην οποία συμμετείχαν 150 ηθοποιοί και 5.000 κομπάρσοι, ήταν η πολλοστή απόδειξη για την επιρροή της βιομηχανίας των σειρών, που δανείζεται από τα υπόλοιπα είδη τέχνης. Μετά τα 8 επεισόδια η ΗΒΟ σχεδιάζει να συνεχίσει και με τα άλλα τρία μυθιστορήματα της «Τετραλογίας» με σκοπό να ολοκληρωθούν συνολικά 32 επεισόδια.

Η δύναμη του «Πάνθηρα»

Με παγκόσμιες εισπράξεις που έφτασαν τα 1,346 εκατομμύρια δολάρια η 18η ταινία από το σύμπαν της Marvel – σκηνοθεσίας Ράιαν Κούγκλερ – έκοψε δεύτερη το νήμα για το 2018, πίσω από τους «Avengers». Επέβαλε, ωστόσο, τη θεματική της εθνικότητας στην πετυχημένη καμπάνια της, τον πρωταγωνιστή της (Τσάντγουικ Μπόζμαν), αλλά και τον δευτεραγωνιστή Μάικλ Τζόρνταν ως ανερχόμενη δύναμη. Γεγονός που επιβεβαιώθηκε στο «Creed II».

ΜΟΔΑ

Queer ρευστότητα

Ο Αλεσάντρο Μικέλε αναδείχτηκε ο σωτήρας της μόδας. Ο ιταλός σχεδιαστής του οίκου Gucci, με την εμφάνιση Jesus Christ superstar και την εμμονή του προς την ιταλική μπαρόκ γλυπτική και αρχιτεκτονική, έδωσε στη μόδα το φιλί ανανέωσης που την ξύπνησε από τον λήθαργο της περισπούδαστης πολυτέλειας. Μέσα στο 2018 δημιούργησε στις συλλογές του όλους τους πιθανούς και απίθανους συνδυασμούς ρούχων που φοριούνται από όλα τα φύλα. Και με την ίδια άνεση που επέβαλε το άχρονο ύφος ως αρχή του σύγχρονου γούστου, επικοινώνησε την άποψή του για την κατάργηση των ορίων με τις πιο θεατρικές παραγωγές που δήλωναν ότι σημασία έχει να τολμάς.

Τα χέρια έχουν τη δική τους ιστορία

Μια φορά κι έναν καιρό ήταν η χειροτεχνία. Αυτό είναι το μήνυμα που έβγαλε μέσα από διαφορετικά παραδείγματα η μόδα της ελληνικής πραγματικότητας στην προσπάθεια να δείξει ότι μπορεί να επεξεργαστεί και να αγκαλιάσει παραδοσιακές τεχνικές. Και να τις συνδυάσει με τις ιδέες νέων δημιουργών οι οποίοι βλέπουν στο χειροποίητο ρούχο τις δυνατότητες εξέλιξης προσωπικής σχεδιαστικής γλώσσας. Σε αντιδιαστολή με την τηλεοπτική παρωδία από «παράγοντες – περσόνες» της μόδας στα ριάλιτι της σεζόν που τροφοδότησαν τους θεατές με επεισόδια κιτς ναρκισσισμού και ξεσπάσματα αχαλίνωτων ερίδων ως συστατικό καθήλωσης του θεατή στο τηλεοπτικό αυτό περιεχόμενο, οι έλληνες δημιουργοί αναζητούν έμπειρα χέρια τεχνιτών. Το εργαστήριο για μουλάζ που παρέδωσαν σε σπουδαστές ραπτικής, οι δημιουργοί του οίκου Φαλιάκος, ο διαγωνισμός μόδας που συνδιοργανωσε η Σχολή Καλών Τεχνών με τον Σύνδεσμο Κατασκευαστών Ετοίμου Ενδύματος, αλλά και το πρόγραμμα YAYA του Atelier Bartavelle με πλέκτριες της Τήνου να κάνουν τη διαφορά (δεξιά).