Σύμφωνα με τη μεταφορική απόδοση του συστήματος του Lorenz, αν μια μικρή πεταλούδα κουνήσει τα φτερά της στον Αμαζόνιο, μπορεί να προκαλέσει βροχή στην Κίνα. Το φαινόμενο της πεταλούδας, που πατάει πάνω στη θεωρία του χάους, αναφέρεται επί της ουσίας στις μεταβολές μιας αρχικής κατάστασης. Ακόμα και η μικρότερη, απειροελάχιστη κίνηση μπορεί να αλλάξει τις συνθήκες, να διαμορφώσει τις εξελίξεις και, εν τέλει, να αλλάξει τον ρου της Ιστορίας. Δεν μπορεί κανείς να γνωρίζει τι θα είχε συμβεί χωρίς αυτήν – και, σίγουρα, κανείς δεν μπορεί να την προβλέψει. Οι πολιτικές πεταλούδες, βέβαια, δεν είναι τόσο ντελικάτες. Η στρατηγική των κομμάτων βασίζεται στην επεξεργασία των δεδομένων και στις σωστές εκτιμήσεις. Κάθε κίνηση οφείλει να είναι μελετημένη και να προσφέρει μακροπρόθεσμα οφέλη. Σπάνια ένα κλείσιμο του ματιού είναι αρκετά ισχυρό για να αλλάξει τα δεδομένα. Οι σημαντικές κινήσεις οφείλουν να έχουν απήχηση και, επομένως, είναι πάντα πιο στακάτες.

Το αποτέλεσμα, όμως, δεν παύει να είναι το ίδιο. Δεν έχει σημασία αν πρόκειται για σκληρά, υπολογιστικά βήματα ή γυρίσματα της τύχης. Το 2018 ήταν μια χρονιά γεμάτη από τέτοιες κινήσεις και γεγονότα. Σημεία καμπής, που άλλαξαν τη δημόσια ζωή και, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, καθορίζουν τη χρονιά που έρχεται. Λίγο πριν από τις κάλπες, κυβέρνηση και αντιπολίτευση μαζεύουν τις δυνάμεις τους και ψάχνουν το νικηφόρο αφήγημα. Και ενώ ο κόσμος αλλάζει, στην Ελλάδα, παραδόξως, δεν ήταν ένας επικός λόγος ή ένα δημοψήφισμα που έκαναν τη διαφορά. Ηταν ένα φύσημα του αέρα, που άφησε πίσω του συντρίμμια. Ενα πολιτικό διαζύγιο, που διαμορφώνει καθοριστικά το πολιτικό σκηνικό. Μια λίμνη ανάμεσα σε δύο χώρες που στιγματίστηκε από μια συμφωνία. Είναι το πιο γνωστό ποίημα του Καβάφη και ο Μανώλης, ο «φίλος για όλες τις δουλειές». Ολα κουκίδες του ίδιου χάρτη, που συνδέονται η μία με την άλλη. Στοιχεία που θα διαμορφώσουν καθοριστικά τις τρεις εκλογικές αναμετρήσεις που έρχονται.

Το ραντεβού στις Πρέσπες

Κυριακή, 17 Ιουνίου: εκείνο το καλοκαιρινό μεσημέρι, στους Ψαράδες των Πρεσπών, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Νίκος Κοτζιάς συναντούσαν τους ομολόγους τους για την υπογραφή της συμφωνίας ανάμεσα στην Ελλάδα και την ΠΓΔΜ. Στην Αθήνα είχαν αποφασίσει να τελειώνουν μια και καλή με το Σκοπιανό. Το τελικό κείμενο, ωστόσο, δεν καθησύχασε όσους μιλούσαν για «γκρίζες ζώνες» που αφορούν την εθνότητα και τη γλώσσα. Αυτά τα δύο σημεία μπλέχτηκαν με το μελάνι – σε τέτοιο βαθμό, που το ένα μετά το άλλο τα αντιπολιτευτικά κόμματα δήλωσαν πως δεν πρόκειται να στηρίξουν τη συμφωνία. Το πρόβλημα, όμως, για τον Αλέξη Τσίπρα δεν είχε να κάνει με τους πολιτικούς του αντιπάλους, αλλά με την αρνητική στάση που εξακολουθεί να κρατά μέχρι σήμερα ο Πάνος Καμμένος.

Στις αρχές του νέου έτους, έπειτα από διαπραγματεύσεις και εσωτερικές αναταράξεις, η συμφωνία των Πρεσπών αναμένεται να εγκριθεί από τη Βουλή της γείτονος χώρας. Κανείς ωστόσο δεν μπορεί ακόμα να προβλέψει τι θα συμβεί στο ελληνικό Κοινοβούλιο, καθώς ακόμα και Το Ποτάμι αποσυνδέει το «ναι» στις Πρέσπες από την κυβερνητική στήριξη – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη συνέχεια. Με δεδομένες μόνο τις ψήφους της Κοινοβουλευτικής Ομάδας και κάποιων μεμονωμένων βουλευτών, η κυβέρνηση ψάχνει να βρει την πλειοψηφία για να «περάσει» τη συμφωνία. Αν κάτι τέτοιο δεν συμβεί, τότε το σενάριο των πρόωρων εκλογών φαντάζει πιο κοντινό από ποτέ.

Η «καθαρή έξοδος» του Αυγούστου

Με συμβολικό φόντο το λιμάνι της Ιθάκης, ο Αλέξης Τσίπρας ανακοίνωσε πως «φτάσαμε στον προορισμό μας». Και για όποιον σκαμπάζει περισσότερο από οικονομία παρά από ποίηση, τόνισε πως ήρθε πλέον η ώρα η Ελλάδα να βγει από τα προγράμματα επιτήρησης. «Δεν θα ξεχάσουμε ποτέ τα πρόσωπα που οδήγησαν τη χώρα στα Μνημόνια» επισήμανε, παραλείποντας να μιλήσει για τα επιτεύγματα των πρώτων έξι μηνών της δικής του διακυβέρνησης. Πάνω σ’ αυτή την «καθαρή έξοδο» βασίζεται ολόκληρο το αφήγημα της κυβέρνησης, που οδεύει στο 2019 φωνάζοντας πως πέτυχε εκεί όπου όλοι οι προηγούμενοι απέτυχαν.

Υπάρχουν όμως κι αυτά που δεν ακούστηκαν ποτέ στην Ιθάκη. Οπως, για παράδειγμα, ότι η επιτυχία της Ελλάδας βασίζεται κατά κύριο λόγο στα πλεονάσματα, τα οποία είναι αποτέλεσμα της υπερφορολόγησης – καθώς, όταν η συζήτηση γυρνάει στις μεταρρυθμίσεις, οι Βρυξέλλες συνεχίζουν να αντιλαμβάνονται μια κάποια απροθυμία. Τα αναδρομικά που οφείλονται αποτελούν, κατά το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής, «εστίες αβεβαιότητας». Τα επιτόκια δανεισμού δεν έχουν πέσει και, ως αποτέλεσμα, η Ελλάδα δεν μπορεί ακόμα να βγει στις αγορές. Και ενώ τίποτα ακόμα δεν έχει τελειώσει, η κυβέρνηση εξαγγέλλει παροχές και προσλήψεις, μαζί με μέτρα που θα τεθούν σε εφαρμογή είτε το 2019 είτε το 2020. Μήπως, τελικά, η Ιθάκη μάς γέλασε; Το οικονομικό ταξίδι της χώρας, άλλωστε, μόνο «ωραίο» δεν μπορεί να το πει κανείς.

Η αποχώρηση του Ποταμιού από το ΚΙΝΑΛ

Πριν το Σκοπιανό αποσυνδέσει δύο κυβερνητικούς εταίρους, άλλαξε τη μορφή ενός φορέα υπό διαμόρφωση. Το Κίνημα Αλλαγής ξεκίνησε το 2018 με άλλη σύνθεση, με το ΠΑΣΟΚ και Το Ποτάμι να συνυπάρχουν (όχι πάντα ειρηνικά) στα σπλάγχνα του. Αφορμή για το διαζύγιο στάθηκε η αρνητική στάση της ηγεσίας στη συμφωνία των Πρεσπών. Οι αιτίες όμως ήταν βαθύτερες, καθώς, όπως έγινε σαφές την επόμενη μέρα, πολλά από τα στελέχη του Ποταμιού ένιωθαν άβολα στο νέο σχήμα – άλλες φορές με λόγο κι άλλες χωρίς.

Και κάπως έτσι, ο χώρος της Κεντροαριστεράς και του προοδευτικού Κέντρου βρέθηκε πάλι να έχει δύο διαφορετικούς κοινοβουλευτικούς εκπροσώπους. Και οι δύο φιλοδοξούν να κρατήσουν την πολιτική τους αυτονομία, ενώ συζητούν την είσοδό τους σε μια μελλοντική κυβέρνηση, βασισμένοι σε μια προγραμματική συμφωνία. Είναι σχηματισμοί πιο συμπαγείς, με πολιτική κατεύθυνση και στόχο. Το Κίνημα Αλλαγής, με βάση τις δημοσκοπήσεις, αγγίζει ένα ποσοστό που του επιτρέπει να διεκδικεί την τρίτη θέση και με οδηγό την παράδοση της δημοκρατικής παράταξης θέλει να αποδείξει πως δεν αποτελεί «συμπλήρωμα» του δικομματισμού. Το Ποτάμι μένει πιστό στις ιδέες του και στην πολυφωνική του φύση, όμως οι ίδιες έρευνες το δείχνουν να συρρικνώνεται ολοένα και περισσότερο. Το 2019 θα αποδειχθεί έτος – σταθμός και για τα δύο. Και ως εκ τούτου, για τον ευρύτερο κεντροαριστερό χώρο – για τον οποίο δεν υπάρχει μεγαλύτερος εχθρός από τον κατακερματισμό και την εσωστρέφεια.

Σκάνδαλα και σκανδαλολογία

ΚΕΕΛΠΝΟ, Novartis, C4I: Η κυβέρνηση ήθελε με κάθε τρόπο η νοητή γραμμή που τράβηξε ανάμεσα στον εαυτό της και τους πολιτικούς της αντιπάλους να βασίζεται σε επιχειρήματα. Και το «παλιό, διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα», σε αντιδιαστολή με τη σημερινή κατάσταση, δεν προσέφερε μόνο αυτό, αλλά και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για ποινικοποίηση της πολιτικής ζωής. Δέκα κάλπες στήθηκαν στη Βουλή για πρώην κυβερνητικά στελέχη. Οχι ένας, αλλά δύο πρώην πρωθυπουργοί, ο Παναγιώτης Πικραμμένος και ο Αντώνης Σαμαράς, αναγκάστηκαν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους από το βήμα. Ο Κώστας Σημίτης είδε τη φωτογραφία του να κρέμεται στα μανταλάκια, με αφορμή μια μαρτυρία βασισμένη σε προσωπικές εκτιμήσεις.

Από τα σκάνδαλα, όμως, κανείς δεν ξεφεύγει. Και το Μέγαρο Μαξίμου βρέθηκε αντιμέτωπο με τα δικά του. Τα υπέρογκα χρέη της εταιρείας ELFE προς τη ΔΕΠΑ, η σιωπή της κυβέρνησης και η παρουσία του Μανώλη Πετσίτη ως «αντ’ αυτού» του Νίκου Παππά δημιουργούν νέα ερωτήματα για το πολυσυζητημένο «ηθικό πλεονέκτημα» – και επιτρέπουν στην αντιπολίτευση να κάνει λόγο για το «παλιό» που ποζάρει ως «νέο». Στην προεκλογική περίοδο που έρχεται, και η οποία προμηνύεται ιδιαίτερα πολωμένη, τα σκάνδαλα θα έχουν τον πρώτο λόγο. Το ίδιο ισχύει, όμως, και για την επομένη των εκλογών, καθώς δεν είναι λίγες οι φωνές στη ΝΔ που ζητούν, εφόσον το κόμμα κερδίσει, σύσταση Προανακριτικής Επιτροπής για τη ΔΕΠΑ.

Εθνική τραγωδία

Η πιο φονική πυρκαγιά στα ελληνικά χρονικά συνέβη μερικά χιλιόμετρα μακριά από το κέντρο της Αθήνας. Αυτό που στο τέλος έμεινε δεν είναι ο άνεμος που έτρεχε με τεράστια ταχύτητα. Ούτε η κεντρική λεωφόρος που έκλεισε χωρίς προειδοποίηση. Ούτε το σήμα εκκένωσης που δεν εστάλη ποτέ. Είναι η φρικτή εικόνα ανθρώπων που κάηκαν ζωντανοί, προσπαθώντας να προστατεύσουν ο ένας τον άλλον. Οσα συνέβησαν στο Μάτι κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς στοιχειώνουν ακόμα την τοπική κοινωνία. Οχι μόνο οι ζημιές δεν έχουν αποκατασταθεί, αλλά και όσοι επέζησαν δεν έχουν καταφέρει να ξεπεράσουν τις τραγικές συνθήκες κάτω από τις οποίες χάθηκαν οι δικοί τους άνθρωποι.

Το Μάτι είναι η εθνική μας τραγωδία, με αιτία και υπευθύνους. Την επιχειρησιακή ευθύνη ανέλαβε ο Νίκος Τόσκας, που παραιτήθηκε από τη θέση του. Την πολιτική ο Αλέξης Τσίπρας, που δεν παραιτήθηκε από τη δική του. Ο δήμαρχος Μαραθώνα Ηλίας Ψινάκης παρέμεινε δήμαρχος, ενώ η Ρένα Δούρου ετοιμάζεται να διεκδικήσει μία ακόμα θητεία ως περιφερειάρχης – καταγγέλλοντας, μάλιστα, προσπάθεια στοχοποίησής της. Στις αυτοδιοικητικές εκλογές που έρχονται, όμως, οι νεκροί θα είναι παρόντες. Οχι μόνο εν είδει μνημοσύνου. Οχι μόνο για την ανευθυνότητα των σημερινών Αρχών. Κυρίως, για τα αντανακλαστικά που πρέπει να επιδεικνύει η Αυτοδιοίκηση τις κρίσιμες στιγμές, αντάξια της εξουσίας που ζητεί από την κεντρική διοίκηση.