Περιέτρεχα πάλι το υπέροχο βιβλίο του Κωνσταντίνου Πίττα, όπως κυκλοφόρησε πριν από λίγες εβδομάδες σε δεύτερη, εμπλουτισμένη (αυτο)έκδοση. Κοιτάζοντας τις φωτογραφίες από τη Δυτική και την Ανατολική Ευρώπη στα χρόνια που προηγήθηκαν της πτώσης του Τείχους, αποζητούσα να μοιραστώ με τον δημιουργό αυτό που αναφέρει στην εισαγωγή, την «αίσθηση ότι είσαι μόνος στο δάσος» (Waldeinsamkeit). Βοηθάει πολύ αυτή η αίσθηση για να μαλακώσεις και να καταλάβεις τι συμβαίνει γύρω σου.

Κόλλησα σε τρία βλέμματα. Μιας κοπέλας στο Ανατολικό Βερολίνο το 1987. Ενός παιδιού στη Δουνκέρκη, την ίδια χρονιά. Κι ενός γέρου που πουλούσε κάτι πλαστικά παπάκια παραμονή Χριστουγέννων του 1986 στο Βουκουρέστι, την πρωτεύουσα της χώρας που μόλις ανέλαβε την προεδρία της ΕΕ. Είχε πολικές θερμοκρασίες, ο Πίττας πέρασε από το σημείο αυτό πολλές φορές, κάθε φορά μετρούσε τα παπάκια, δεν έλειπε κανένα. «Οι λιγοστοί περαστικοί περπατούσαν στο παγωμένο χιόνι ψάχνοντας μάταια να βρουν τα στοιχειώδη τελευταία στιγμή. Δεν ακουγόταν τίποτα».

Κι ύστερα έπιασα να διαβάζω το ρεπορτάζ του «Spiegel» για τις συστηματικές, βίαιες και, φυσικά, παράνομες επαναπροωθήσεις σύρων και ιρακινών προσφύγων μέσω του Εβρου πίσω στην Τουρκία. Μόνο τον Δεκέμβριο, το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων κατέγραψε 24 επιχειρήσεις push-back στα ελληνοτουρκικά σύνορα. Αλλες οργανώσεις τις ανεβάζουν σε 39. Σύμφωνα με καταγγελία δύο δικηγόρων, έλληνες αστυνομικοί κακομεταχειρίστηκαν πρόσφυγες, τους λήστεψαν και τους έστειλαν πίσω με τα εσώρουχα. Ναι, με τα εσώρουχα, σε θερμοκρασίες κάτω από το μηδέν.

Εχουν υπάρξει τα τελευταία χρόνια πολλές τέτοιες αναφορές για δράση αστυνομικών και κουκουλοφόρων που φορτώνουν τους πρόσφυγες σε βάρκες και τους στέλνουν στην απέναντι όχθη του Εβρου. Σχετικός φάκελος έχει διαβιβαστεί και στην εισαγγελέα του Αρείου Πάγου Ξένη Δημητρίου. Εχει κάτι να πει η υπουργός Προστασίας του Πολίτη Ολγα Γεροβασίλη, πέρα από ελάχιστα πειστικές διαψεύσεις; Ενδιαφέρεται κανείς από την αριστερή μας κυβέρνηση για την τύχη αυτών των ανθρώπων; Ακούει κανείς τις φωνές τους;

Με εξαίρεση ίσως την Ισπανία, είναι αλήθεια ότι καμιά ευρωπαϊκή χώρα δεν λάμπει στο ζήτημα της αντιμετώπισης του Προσφυγικού. Υπάρχουν διαβαθμίσεις: η Ιταλία και η Ουγγαρία παίρνουν το βραβείο απανθρωπιάς. Υπάρχουν δικαιολογίες: η Ελλάδα έχει δεχθεί πολύ μεγάλο βάρος (αλλά και πολύ μεγάλη οικονομική βοήθεια από την Ευρώπη, χωρίς πάντα να είναι σαφές πώς και πού διατίθεται). Τίποτα δεν δικαιολογεί όμως την παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων έστω και ενός πρόσφυγα. Τίποτα δεν δικαιολογεί την ύψωση νέων τειχών, τριάντα χρόνια μετά την πανηγυρική κατάρρευση του Τείχους που χώριζε στα δύο την Ευρώπη.

«L’Europe vaincra» (Η Ευρώπη θα νικήσει), έγραφε ο Πίττας στην εισαγωγή της πρώτης έκδοσης, τον Νοέμβριο του 2015, λίγες μέρες μετά τις φρικιαστικές επιθέσεις στο Παρίσι. Αμήν. Αλλά οι ενδείξεις είναι άλλες.