Αλλο ένα όριο κατέκτησε η ανθρωπότητα την πρώτη ημέρα του 2019. To διαστημικό όχημα «New Horizons» της ΝΑSA έφθασε σε απόσταση 6,5 δισεκατομμυρίων χιλιομέτρων από τη Γη, στην πιο μακρινή εξερεύνηση αντικειμένου του ηλιακού μας συστήματος, στον παγωμένο κόσμο της Εσχατης Θούλης.

Στο πλησιέστερο σημείο προσέγγισης, η κάμερα υψηλής ανάλυσης του «New Horizons» τράβηξε χιλιάδες φωτογραφίες από τον σκοτεινό, παγωμένο διαστημικό βράχο της Εσχατης Θούλης, μήκους 35 μέτρων, που βρίσκεται στα όρια του ηλιακού μας συστήματος. Επίσης, τα όργανα μέτρησης του διαστημικού σκάφους συνέλεξαν στοιχεία χωρίς το σκάφος να τεθεί σε τροχιά γύρω της. Η επαφή με το «New Horizons» είχε χαθεί επί 10 ώρες, όμως οι επιστήμονες στο κέντρο ελέγχου του Πανεπιστημίου Τζονς Χόπκινς στο Μέριλαντ ξέσπασαν σε χειροκροτήματα την Τρίτη το πρωί, όταν άρχισαν να έρχονται στη Γη τα στοιχεία που συνέλεξε το ρομποτικό σκάφος.

«Με μεγάλο ενδιαφέρον θα μελετήσουμε όλα αυτά τα στοιχεία ώστε να κατανοήσουμε πώς δημιουργήθηκε το ηλιακό μας σύστημα» δήλωσε ο επικεφαλής της αποστολής, καθηγητής Αλαν Στερν στο Εργαστήριο Εφαρμοσμένης Φυσικής του πανεπιστημίου, ο οποίος είπε πως είναι ιδιαίτερα χαρούμενος για το γεγονός ότι το σκάφος είναι σε καλή κατάσταση, μιας και οποιοδήποτε αντικείμενο βρίσκεται στο Διάστημα θα μπορούσε να του προκαλέσει βλάβη. To «New Horizons» ήταν το πρώτο σκάφος που επισκέφθηκε τον Πλούτωνα το 2015. Για να φτάσει στη Θούλη ταξίδεψε 1,5 δισεκατομμύριο χιλιόμετρα βαθύτερα στο Διάστημα.

Η Εσχατη Θούλη βρίσκεται στη λεγόμενη Ζώνη του Κάιπερ, που αποτελείται από ένα σύνολο μικρών σωμάτων, παρόμοιων με τον πλανήτη – νάνο Πλούτωνα, κινούμενων σε αργή τροχιά γύρω από τον Ηλιο, από πυρήνες κομητών και παγωμένους βράχους που έχουν απομείνει από τη δημιουργία του ηλιακού μας συστήματος πριν από 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Θεωρείται και δεύτερη ζώνη αστεροειδών, πέρα από την «κύρια ζώνη των αστεροειδών». Αυτοί οι αστεροειδείς και πυρήνες κομητών, τα Αντικείμενα Διασκορπισμένου Δίσκου και το Νέφος του Οορτ είναι γνωστοί ως μεταποσειδώνια αντικείμενα.

Κάπως έτσι, με το ταξίδι του «New Horizons» σε ακόμα πιο μακρινές περιοχές του Διαστήματος, η Εσχατη Θούλη θα μετατραπεί από μια μικρή κουκίδα σε κάποιες μακρινές φωτογραφίες, σε έναν «εντελώς καινούργιο κόσμο», σύμφωνα με τη NASA. Οι πρώτες φωτογραφίες αναμένεται να δημοσιοποιηθούν σε μερικές ημέρες.

Η μυστηριώδης Εσχατη Θούλη (Ultima Thule) – επίσημα γνωστή ως 2014 MU69 – ανακαλύφθηκε από το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ» πριν από τέσσερα χρόνια. Εγινε δημόσια διαβούλευση για το όνομα που έπρεπε να της δοθεί και τελικά επικράτησε το όνομα της αρχαίας Θούλης, ενός νησιού που είχε αναφέρει ο αρχαίος έλληνας εξερευνητής Πυθέας τον 4ο αιώνα π.Χ. ότι βρισκόταν βόρεια της Βρετανίας (ίσως επρόκειτο για την Ισλανδία ή τη Γροιλανδία). Από τότε το όνομα της Θούλης συμβολίζει αυτό που βρίσκεται στην εσχατιά του κόσμου.

Δεν ήξεραν ότι υπάρχει

Το διαστημικό όχημα «New Horizons» βρίσκεται τόσο μακριά ώστε οι επιστήμονες δεν είχαν κανέναν τρόπο να το βοηθήσουν σε ό,τι κι αν προέκυπτε. Ολα τα προβλήματα αντιμετωπίστηκαν με το λειτουργικό σύστημα του οχήματος. Ο Τζιμ Μπράιντστιν, στέλεχος της αμερικανικής διαστημικής υπηρεσίας ανέφερε σε μήνυμά του: «Εκτός του ότι ήταν το πρώτο που εξερεύνησε τον Πλούτωνα, σήμερα το “New Horizons” πέταξε δίπλα από το πιο μακρινό ουράνιο σώμα που έχει φθάσει ποτέ διαστημικό όχημα και έγινε το πρώτο που εξερεύνησε ένα αντικείμενο που έχει απομείνει από τη γέννηση του ηλιακού μας συστήματος».

Οι επιστήμονες δεν γνώριζαν την ύπαρξη της Εσχατης Θούλης στην Ζώνη του Κάιπερ όταν είχε απογειωθεί το «New Horizons» – τον Ιανουάριο του 2006. Ομως το 2014 οι αστρονόμοι εντόπισαν τον διαστημικό αυτό βράχο χρησιμοποιώντας το διαστημικό τηλεσκόπιο «Χαμπλ». Και είναι συγκινητικό το γεγονός ότι η αστρονόμος Νάνσι Γκρέις Ρόμαν, γνωστή με το προσωνύμιο «Μητέρα του “Χαμπλ”», που έγινε η πρώτη γυναίκα επικεφαλής τμήματος στη NASA και ουσιαστικά ηγήθηκε των προσπαθειών για τη δημιουργία του τηλεσκοπίου, έφυγε από τη ζωή πριν από λίγες ημέρες, ανήμερα τα Χριστούγεννα, σε ηλικία 92 ετών.

Το 2014 λοιπόν, εντοπίστηκε η Εσχατη Θούλη και τότε οι επιστήμονες αποφάσισαν να επεκτείνουν την αποστολή του «New Horizons» και αφού φθάσει στον Πλούτωνα το 2015. Μετά την άφιξή του διαστημικού οχήματος στον Πλούτωνα, ο επικεφαλής της αποστολής Αλαν Στερν ζήτησε από τον Μπράιαν Μέι, τον διάσημο κιθαρίστα του συγκροτήματος Queen που είναι και γνωστός αστροφυσικός, να συνθέσει ένα κομμάτι προς τιμήν του περάσματος από την Εσχατη Θούλη. «Μου πήρε αρκετά», λέει ο Μέι. «Το όνομα μου φάνηκε πολύ ιδιαίτερο. Ομως μετά σκέφτηκα ότι όλο αυτό αφορά την επιθυμία του ανθρώπου να εξερευνήσει το Σύμπαν και να δει πράγματα που δεν έχει δει ποτέ μέχρι σήμερα». Στο κομμάτι για το «New Horizons», που είναι και το πρώτο σόλο του Μέι εδώ και δύο δεκαετίες, περιλαμβάνεται ένα μήνυμα του εκλιπόντος αστροφυσικού Στίβεν Χοκινγκ το οποίο ακούστηκε στο κέντρο ελέγχου όταν το όχημα πλησίαζε τον παγωμένο διαστημικό βράχο.

Τις τελευταίες εβδομάδες οι επιστήμονες της αποστολής μελετούσαν λεπτομερώς τις φωτογραφίες που έστελνε το όχημα για να εντοπίσουν πιθανόν εμπόδια στην πορεία του. Με την ταχύτητα με την οποία ταξιδεύει το «New Horizons», ακόμα και ένα κομματάκι διαστημικού βράχου μεγέθους κόκκου ρυζιού μπορεί να του προκαλέσει μεγάλες ζημιές. «Τα πάντα είναι πιθανά εκεί έξω σε αυτή την εντελώς άγνωστη για εμάς περιοχή», δήλωσε ένας από τους επικεφαλής της αποστολής, ο Τζον Σπένσερ, εξηγώντας πώς το διαστημικό όχημα θα ίπταται περίπου 3.500 χιλιόμετρα πάνω από την επιφάνεια του βράχου. Οι επιστήμονες ξέρουν πως πιέζουν στα όρια των δυνατοτήτων του το «New Horizons», αλλά γνωρίζουν επίσης πολύ καλά ότι αυτή είναι, προς το παρόν, η μοναδική ελπίδα της ανθρωπότητας να μάθει κάποια από τα μυστικά της προέλευσής της και της δημιουργίας του κόσμου στον οποίο ζούμε. «Δεν υπάρχουν δεύτερες ευκαιρίες», λέει χαρακτηριστικά ο Σπένσερ.

Περιμένουν εκπλήξεις

Παρ’ ότι κάποιοι κομήτες που διέρχονται από το ηλιακό μας σύστημα μπορεί να προέρχονται από τη Ζώνη του Κάιπερ, αντικείμενα τόσο μακρινά όσο η Εσχατη Θούλη παραμένουν στα όρια του ηλιακού μας συστήματος από τη γέννησή του. Θεωρείται ότι περιέχει μονοξείδιο του άνθρακα, διοξείδιο του άνθρακα, άζωτο και μεθάνιο. «Ποτέ δεν έχουμε εξετάσει ένα σώμα τόσο αρχέγονο ή τόσο μακριά από τον Ηλιο όσο αυτό» λένε οι επιστήμονες κι έτσι περιμένουν εκπλήξεις. Κοιτούν δηλαδή στα βασικά συστατικά του ηλιακού μας συστήματος. Ελπίζουν να μάθουν πώς δημιουργήθηκε, για τις συνθήκες που επικρατούσαν τότε, καθώς και να συλλέξουν πληροφορίες και για άλλα ηλιακά συστήματα.