Εάν κατά τη διάρκεια των μουντών, βροχερών χειμωνιάτικων ημερών νιώθετε την ανάγκη να κοιμάστε περισσότερο, εάν έχετε έντονη επιθυμία να καταναλώσετε ψωμί, γλυκά και αμυλούχες τροφές, με αποτέλεσμα να τσιμπολογάτε συνεχώς και να παίρνετε βάρος, και εάν, τέλος, επιθυμείτε διακοπές σε έναν τροπικό, ηλιόλουστο τόπο, ίσως ο «ένοχος» να μην κρύβεται στη μελαγχολία των γιορτών – δεδομένου ότι δεν πρόκειται για τη μοναδική εποχική μελαγχολία.

Ειδικότερα και σύμφωνα με τη ψυχολόγο – ψυχοθεραπεύτρια δρα Λίζα Βάρβογλη, η παραπάνω περιγραφή μπορεί να αποδοθεί «στο φαινόμενο που ονομάζεται χειμερινή μελαγχολία.

Στα αγγλικά, η επίσημη ορολογία είναι “seasonal affective disorder”, που στα ελληνικά θα μπορούσε να αποδοθεί ως “σύνδρομο εποχικής συναισθηματικής διαταραχής”, αν και προτιμώ το απλούστερο “χειμερινή μελαγχολία”. Πρόκειται για μια μορφή μελαγχολίας που συνήθως ξεκινά στο τέλος του φθινοπώρου και εξαφανίζεται στην αρχή του καλοκαιριού».

ΤΙ ΤΗΝ ΠΡΟΚΑΛΕΙ. «Η έλλειψη του ηλιακού φωτός μεταφράζεται σε ορισμένα άτομα σε υπερπαραγωγή μελατονίνης και συμπτώματα που θυμίζουν χειμερία νάρκη» εξηγεί η ειδικός. Ερευνες δείχνουν ότι το ηλιακό φως είναι υπεύθυνο για τους βιολογικούς κύκλους και την εποχική συμπεριφορά στα ζώα, όπως η αναπαραγωγή, η χειμερία νάρκη και η αποδημία.

«Πιθανότατα, λοιπόν, το φως του ήλιου να επηρεάζει και την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ετσι, η φυσιολογική αντίδραση ορισμένων ανθρώπων στην έλλειψη ηλιακού φωτός κατά τη διάρκεια του χειμώνα είναι αντίστοιχη με αυτήν που παρατηρείται στη φύση. Βέβαια, για μερικούς ανθρώπους, μια ήπια μορφή λήθαργου ή ατονίας είναι ευπρόσδεκτη μετά τον έντονο καλοκαιρινό ρυθμό» σημειώνει η δρ Βάρβογλη. Και συνεχίζει: «Γι’ αυτούς όμως που επηρεάζονται ψυχολογικά και σωματικά είναι μαρτύριο να κάνουν ακόμα και τα πιο απλά πράγματα, όπως να ντυθούν, να πάνε στη δουλειά τους και να έχουν κοινωνικές επαφές. Μια ζωή με συνεχή κούραση έχει αποτέλεσμα την αδιαφορία για το σεξ, για τους φίλους, για τα χόμπι και τα ενδιαφέροντα».

ΠΟΣΟ ΣΥΧΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΤΑΙ. Το φαινόμενο της χειμερινής μελαγχολίας είναι συχνό και έχει καταγραφεί από πολύ νωρίς. Είναι ήδη γνωστό ότι οι άνθρωποι που ζουν στην Αρκτική περνούν μερικές ημέρες χειμερινής «τρέλας» ή, αλλιώς, ετήσιας αρκτικής ψύχωσης, η οποία παρέρχεται από μόνη της.

Ο δρ Rosenthal του Εθνικού Ιδρύματος Ψυχικής Υγείας των ΗΠΑ (ΝΙΜΗ) διαβεβαιώνει ότι η χειμερινή μελαγχολία είναι σύνηθες φαινόμενο, διευκρινίζει η ειδικός. Η ίδια, δε, επικαλείται αμερικανικές έρευνες που δείχνουν ότι τέσσερα με έξι άτομα στα 100 μπορεί να υποφέρουν από αυτήν. Επιπρόσθετα, άλλο ένα 10% με 20% του πληθυσμού εμφανίζει μια πιο ελαφριά μορφή χειμερινής μελαγχολίας. Επιπλέον, μια πρόσφατη έρευνα στη Φινλανδία κατέδειξε ότι τα παιδιά και οι έφηβοι αυτής της χώρας μπορεί να υποφέρουν από χειμερινή μελαγχολία σε ποσοστό πάνω από 60%. Γενικά, με την πάροδο της ηλικίας αυξάνεται η πιθανότητα να παρουσιάσει κάποιος χειμερινή μελαγχολία.

Μολονότι τα φάρμακα και η ψυχοθεραπεία μπορεί να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, το κλειδί της επιτυχημένης θεραπείας βρίσκεται αλλού. «Ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι αντιμετωπίζεται αποτελεσματικότερα με τη φωτοθεραπεία, η οποία πράγματι ανακουφίζει τους πάσχοντες από χειμερινή μελαγχολία» εξηγεί η ειδικός.

Ο δρ Rosenthal, επικεφαλής μιας μεγάλης έρευνας για την επίδραση της φωτοθεραπείας σε εθελοντές που έπασχαν από χειμερινή μελαγχολία, διαπίστωσε ότι μέσα σε λίγες μόνο ημέρες τα άτομα της πειραματικής ομάδας παρουσίασαν μετρήσιμες αλλαγές στη διάθεσή τους και τα συμπτώματά τους μειώθηκαν, ενώ η ενεργητικότητά τους αυξήθηκε.

Υπάρχουν βέβαια και άλλες λύσεις, που κοστίζουν λιγότερο και είναι πιο εύκολο να υλοποιηθούν. «Περίπατοι με το φως της ημέρας και συμμετοχή σε χειμερινά σπορ είναι δύο καλοί τρόποι για να εκτεθείτε στο φως του ήλιου. Το τεχνητό μαύρισμα αποτελεί μια άλλη πηγή τεχνητής έκθεσης σε περισσότερο φως» προτείνει η δρ Βάρβογλη.

«αποδραση». Ακόμη, «μπορείτε να παραχαϊδέψετε τον εαυτό σας με ένα καινούργιο κούρεμα, με μία ημέρα σε ένα spa, με ένα απρογραμμάτιστο ταξιδάκι. Αξιοποιήστε τον χρόνο σας στο σπίτι ώστε να έχετε πάντα κάτι να κάνετε και να μην καταλήγετε στον καναπέ βλέποντας τηλεόραση και μασουλώντας. Οι κοινωνικές επαφές βοηθούν επίσης σημαντικά στην καταπολέμηση της μελαγχολίας.

Αν δεν νιώθετε έτοιμοι για μια μεγάλη έξοδο, μπορείτε να τηλεφωνήσετε σε έναν καλό φίλο ή σε κάποιον που έχετε να δείτε καιρό. Επίσης, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε την τεχνολογία και να στείλετε κάποιο e-mail ή να μπείτε σε ένα δωμάτιο συζήτησης στο Διαδίκτυο».

Τέλος, όπως προσθέτει η ίδια, η ψυχοθεραπεία και η συζήτηση με έναν ειδικό «μπορεί να σας βοηθήσουν να διαχειριστείτε καλύτερα την πεσμένη σας διάθεση και να μπορέσετε να ζήσετε τη ζωή σας με όσο το δυνατό λιγότερη στενοχώρια και κακοκεφιά».