Τον Δεκέμβριο 1957 ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και ο Γεώργιος Παπανδρέου (συναρχηγός, τότε, με τον Σοφοκλή Βενιζέλο στο Κόμμα των Φιλελευθέρων) άρχισαν μυστικές διαπραγματεύσεις για τη διαμόρφωση εκλογικού συστήματος, το οποίο θα περιόριζε την κοινοβουλευτική εκπροσώπηση της ΕΔΑ.

Να σημειωθεί ότι στις εκλογές του 1956 Παπανδρέου και Βενιζέλος είχαν συμπράξει με την ΕΔΑ στον Συνασπισμό με τον τίτλο «Δημοκρατική Ενωσις». Είχε τότε – θυμίζω – έλθει πρώτο κόμμα, αλλά με το «τριφασικό» σύστημα, η ΕΡΕ του Καραμανλή: αν και κατέλαβε τη δεύτερη θέση, πήρε 165 έδρες! Αργότερα Παπανδρέου και Βενιζέλος θα χαρακτηρίσουν «λάθος» τη συνεργασία με την ΕΔΑ.

Καραμανλής και Παπανδρέου θα καταλήξουν σε ένα σύστημα με την ψευδεπίγραφη ονομασία «ενισχυμένη αναλογική». Το βασικό στοιχείο ήταν οι προϋποθέσεις συμμετοχής στη Β’ κατανομή. Για το αυτοτελές κόμμα παρέμεινε το 25%. Για τον Συνασπισμό Κομμάτων με πρόταση του Παπανδρέου αυξήθηκε από 35% στο 40%!

Δύο άλλες σημαντικές αλλαγές που ενίσχυαν τον προνομιούχο μηχανισμό της Β’ κατανομής. Η κατάργηση του +1 στον υπολογισμό του εκλογικού μέτρου στην Α’ κατανομή αύξανε τον αριθμό των εδρών για τη Β’ κατανομή. Και η αύξηση των εκλογικών περιφερειών από 41 σε 55 και η διχοτόμηση και τριχοτόμηση των μεγάλων περιφερειών. Ολα αυτά είχαν στόχο την ΕΔΑ και τα μικρότερα κόμματα.

Για τη σύμπραξή του στο πολιτικά «σατανικό» αυτό εκλογικό σύστημα το Κόμμα των Φιλελευθέρων εξασφάλισε και ένα «δώρο»! Εάν ένα μόνο κόμμα ή συνασπισμός μετείχε στη Β’ κατανομή, τότε θα συμμετείχε και το δεύτερο σε ποσοστά αυτοτελές κόμμα!

Το Κόμμα των Φιλελευθέρων βάδιζε προς τις κάλπες με τη βεβαιότητα ότι θα μετείχε στη Β’ κατανομή με την ΕΡΕ… Οι προσδοκίες του, όμως, θα αποδειχθούν «κάλπικες». Η συμφωνία Καραμανλή – Παπανδρέου για το εκλογικό σύστημα προκάλεσε «σεισμό» στην ΕΡΕ και έντονες αντιδράσεις στο Κόμμα των Φιλελευθέρων. Δεν ήταν λίγοι και στα δύο κόμματα που προέβλεπαν την ενίσχυση της ΕΔΑ. Ο Μητσοτάκης και άλλοι στο ΚΦ προειδοποίησαν τον Παπανδρέου ότι θα είναι καταστροφή για το κόμμα.

Στην ΕΡΕ με πρωτοπόρους τους υπουργούς Γ. Ράλλη και Π. Παπαληγούρα θα παραιτηθούν 15 βουλευτές, οι οποίοι την επομένη θα διαγραφούν από το κόμμα με απόφαση του Καραμανλή. Είχαν μείνει 149 με συνέπεια να απολέσει την κοινοβουλευτική πλειοψηφία. Την επομένη επανήλθαν οι τρεις. Ηταν τότε που ο Αβέρωφ είπε το περίφημο: «Οποιος φεύγει από το μαντρί το τρώει ο λύκος».

Στο «Αρχείο Καραμανλή» καταγράφεται η άποψή του ότι η κρίση του 1958 ήταν αποτέλεσμα συνωμοσίας «εις την οποίαν μετείχαν τα Ανάκτορα, οι Αμερικανοί και οι Αγγλοι και ορισμένοι συνεργάτες μου. Ο καθένας από αυτούς επεδίωκε την πτώσιν της κυβερνήσεώς μου διά σκοπούς ιδικούς του. Οι ξένοι ήθελαν να με αναγκάσουν να κάμω κυβέρνησιν με τα άλλα κόμματα, διά να κλείσωμεν το Κυπριακόν. Οι δε άλλοι παράγοντες, διότι με ήθελαν αποδυναμωμένον, εις τρόπον ώστε να με θέσουν υπό τον έλεγχόν τους».

Στις εκλογές της 11ης Μαΐου 1958 η ΕΡΕ με 41,16% των ψήφων θα λάβει 171 έδρες (57% των εδρών), η ΕΔΑ με 24,42% των ψήφων 79 έδρες (27%) και το Κόμμα των Φιλελευθέρων με 20,67% των ψήφων 36 έδρες (12%).

Η ΕΔΑ ΑΞΙΩΜΑΤΙΚΗ ΑΝΤΙΠΟΛΙΤΕΥΣΗ. Η ανατροπή των σχεδιασμών Καραμανλή και Παπανδρέου με την ανάδειξη της ΕΔΑ σε αξιωματική αντιπολίτευση θα σημαδέψει τις πολιτικές εξελίξεις μέχρι τη δικτατορία των συνταγματαρχών.

Ο «αντικομμουνισμός» καθίσταται «κρατική ιδεολογία» με την αστυνόμευση των αριστερών και προοδευτικών και την τρομοκρατική δράση των παραστρατιωτικών οργανώσεων. Η συγκρότηση της Ενώσεως Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου θα προκαλέσει τη βία και νοθεία στις εκλογές του 1961.

Θα εφαρμοστεί η ενισχυμένη αναλογική με επαναφορά του +1 και μείωση των ποσοστών για τη συμμετοχή στη Β’ κατανομή. Η ΕΡΕ και πάλι πρώτο κόμμα με 50,81% και 176 έδρες και η Ενωσις Κέντρου στη δεύτερη θέση με 33,65% και 100 έδρες. Η ΕΔΑ με το Εθνικό Αγροτικό Κόμμα σχημάτισαν το ΠΑΜΕ. Ελαβε 14,62% και 24 έδρες.

Η βία και νοθεία θα προκαλέσει τον ανένδοτο αγώνα με τον Γεώργιο Παπανδρέου, αλλά και την αποθράσυνση των παρακρατικών οργανώσεων, υπό την καθοδήγηση των υπό τον Παπαδόπουλο χουντικών, με τη δολοφονία του συνεργαζόμενου με την ΕΔΑ βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη στις 23 Μαΐου 1963 στη Θεσσαλονίκη.

Από προσωπική παρακολούθηση και καταγραφή των γεγονότων της εποχής εκείνης καταθέτω ότι ο Καραμανλής είχε συνειδητοποιήσει ότι ήταν πλέον «απροστάτευτος». Ανάκτορα και Αμερικανοί τον οδηγούσαν σε «αυτοθυσία» για να εκτονωθεί το πολιτικό κλίμα.

Η σύγκρουση με το βασιλικό ζεύγος για την επίσκεψη στο Λονδίνο ήταν προφανώς το πρόσχημα για την παραίτησή του. Στις 17 Ιουνίου 1963 ορκίζεται η κυβέρνηση Πιπινέλη. Στις 9 Δεκεμβρίου 1963 ο Καραμανλής, συνοδευόμενος από τη σύζυγό του, θα αναχωρήσει για το Παρίσι. Θα επιστρέψει μετά την πτώση της χούντας.

Στις 17 Ιουλίου θα ψηφιστεί νέα τροποποίηση της ενισχυμένης αναλογικής. Η σημαντικότερη παρείχε στα αυτοτελή κόμματα δικαίωμα συμμετοχής σε εφετειακή περιφέρεια εάν είχαν λάβει 10% των ψήφων ή μία έδρα, έστω και αν δεν είχαν λάβει το 15% στην Επικράτεια.

Τα αποτελέσματα: Ενωσις Κέντρου 42% – 138 έδρες, ΕΡΕ 39,37% – 132, ΕΔΑ 14,34% – 28 και Κόμμα Προοδευτικών (Σπ. Μαρκεζίνης) 3,73% – 2 έδρες.

Στις 7 Νοεμβρίου 1964 ορκίζεται η κυβέρνηση της Ενώσεως Κέντρου υπό τον Γεώργιο Παπανδρέου, δώδεκα χρόνια μετά την τελευταία κυβέρνηση των κεντρώων κομμάτων υπό τον Πλαστήρα.

Ξημερώματα της 24ης Δεκεμβρίου η κρίσιμη ψηφοφορία. Ο Καραμανλής απών. Είχε ορίσει διάδοχο τον Π. Κανελλόπουλο. Η κυβέρνηση έλαβε 167 ψήφους (137 της ΕΚ, 28 της ΕΔΑ και δύο βουλευτών της ΕΡΕ Χρ. Γραμματίδη και Φ. Κατσιάμπα).

Στις εκλογές της 16ης Φεβρουαρίου 1964, με το ίδιο εκλογικό σύστημα, ο θρίαμβος της Ενώσεως Κέντρου με 52,72% και 171 έδρες. Ακολουθεί η ΕΡΕ με 35,72 και 107 έδρες και η ΕΔΑ με 11,80% και 22 έδρες.

Ο Γιώργος Ρωμαίος είναι δημοσιογράφος – συγγραφέας.

Βιβλία: Το τετράτομο «Η περιπέτεια του κοινοβουλευτισμού», «Η Ελλάδα των δανείων και των χρεοκοπιών», «Από τον Οθωνα στην καγκελάριο Μέρκελ – 180 χρόνια οι Γερμανοί στην Ελλάδα», «Η Ευρώπη και η Ελλάδα – Από την κρίση στην ελπίδα» (εκδόσεις Πατάκη)