Μετά τις χθεσινές καταγγελίες του πρώην «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος» Μανιαδάκη (αν αληθεύουν βεβαίως), τίθενται ορισμένοι σοβαροί προβληματισμοί για τους δικονομικούς χειρισμούς οι οποίοι υιοθετήθηκαν στην περίφημη υπόθεση Novartis. Και δυστυχώς για μια ακόμη φορά ανιχνεύονται – κατά τη γνώμη μου – οι σοβαρές ευθύνες της εισαγγελέως Εγκλημάτων Διαφθοράς κ. Τουλουπάκη. Και εξηγούμαι:

1Γιατί δόθηκε στον καθηγητή Μανιαδάκη η ιδιότητα του μάρτυρα «δημοσίου συμφέροντος»; Οπως είναι γνωστό με το άρθρο 45Β του ΚΠΔ εισήχθη στη Δικονομία μας ο διεθνής – αλλά κυρίως αμερικανικός θεσμός – του whistle blower. Μέσω του θεσμού αυτού ο σκοπός ήταν να καταπολεμηθεί η διαφθορά στο Δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα.

Υπό αυτήν την έννοια κάποιος υπάλληλος που καταγγέλλει ότι ο προϊστάμενός του δωροδοκείται από έναν επιχειρηματία, μπορεί να προσλάβει την ιδιότητα του «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος» (ώστε χωρίς κίνδυνο αντεκδικήσεων να αποκαλύψει τη διαφθορά του διευθυντή του).

Ομως ο νόμος θέτει δύο βασικές προϋποθέσεις: α) Το πρόσωπο το οποίο θα αποκτήσει την ιδιότητα του «μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος» να μην εμπλέκεται και το ίδιο στην εγκληματική δραστηριότητα που καταγγέλλει και β) να μπορεί το ίδιο άτομο να παράσχει συγκεκριμένες πληροφορίες για τη δωροδοκία λ.χ. του διευθυντή του (ή ενός υπουργού).

Ενόψει των ανωτέρω – και μετά τις καταγγελίες Μανιαδάκη, αν αληθεύουν – φαίνεται ότι καμία από τις ανωτέρω προϋποθέσεις δεν συνέτρεχαν για να του αποδοθεί η επίμαχη ιδιότητα. Το ότι ήταν ειδικός στην κοστολόγηση των φαρμάκων δεν είχε καμία σημασία. Ομως το πιο σημαντικό είναι το εξής μέγεθος:

Ο ίδιος καταγγέλλει ότι δεν γνώριζε συγκεκριμένα πραγματικά γεγονότα για την ενδεχόμενη δωροδοκία πολιτικών προσώπων (Σαμαρά, Λοβέρδου κ.λπ.) και ότι «πιεζόταν» από τις εισαγγελικές Αρχές προς τον σκοπό αυτό!

Εάν αληθεύουν όλα αυτά είναι προφανές ότι καθ’ υπέρβαση εξουσίας – ή από πολιτικές σκοπιμότητές – αποδόθηκε στον καθηγητή Μανιαδάκη η ιδιότητα του μάρτυρα δημοσίου συμφέροντος (από τη στιγμή μάλιστα κατά την οποία ήταν γνωστό στις εισαγγελικές Αρχές ότι υπήρχε καταγγελία εναντίον του για δωροδοκία)!

Επομένως είναι απαραίτητο να ελεγχθεί σε αυτό το επίπεδο εάν υφίσταται πειθαρχική ευθύνη της εισαγγελέως Εγκλημάτων Διαφθοράς κ. Τουλουπάκη (ή οποιουδήποτε άλλου που συναίνεσε σε κάτι τέτοιο). Με άλλα λόγια: Γιατί δόθηκε «καθεστώς προστασίας» στον καθηγητή Μανιαδάκη; Για να διευκολυνθεί στην ενοχοποίηση πολιτικών προσώπων;

Εάν αληθεύει κάτι τέτοιο, τότε προφανώς βρισκόμαστε έξω από το πλαίσιο ενός Δυτικού κράτους δικαίου (και θυμίζουμε περισσότερο μια διεφθαρμένη τριτοκοσμική χώρα).

2Ομως προβληματισμό εκκολάπτει και ο τρόπος εξετάσεως του καθηγητή Μανιαδάκη (ως μάρτυρα). Τι εννοώ; Είναι γνωστό ότι οι εισαγγελικές ή ανακριτικές Αρχές δεν μπορούν να υποβάλλουν «επιτήδειες ή παραπειστικές ερωτήσεις», ώστε να χειραγωγείται μια μαρτυρική κατάθεση. Επομένως είναι αναγκαίο να διερευνηθεί εάν «πιεζόταν» επιτήδεια ο ανωτέρω μάρτυρας για να αποκαλύψει την ενδεχόμενη δωροδοκία πολιτικών προσώπων!

Κάτι τέτοιο προσκρούει έντονα στην αρχή της δίκαιης δίκης (άρθρο 6 της ΕΣΔΑ) και θυμίζει περισσότερο σταλινικές πρακτικές παρά ευνομούμενη πολιτεία!

3Τέλος, η όψιμη κίνηση της ποινικής δίωξης εναντίον του Μανιαδάκη για δωροληψία και η Εισαγγελική Διάταξη απαγόρευσης εξόδου από τη χώρα  (Ν. 2475/1920) κυοφορεί ακόμη περισσότερες αμφιβολίες για τι πράγματι συνέβη σε αυτή την υπόθεση. Και τούτο, γιατί ο Μανιαδάκης επί καιρό πήγαινε στο εξωτερικό (με την ανοχή των εισαγγελικών Αρχών) και επομένως δεν υπήρχε σκοπός φυγής ή άλλη ανάγκη προστασίας του δημοσίου συμφέροντος!

Το συμπέρασμα; Είναι σαφές ότι σε αυτή την υπόθεση υπερίσχυσαν οι πολιτικές σκοπιμότητες, παρά η φιλοσοφία ενός κράτους Δικαίου!

Ο Γρηγόρης Καλφέλης είναι καθηγητής Νομικής Σχολής του ΑΠΘ kalfelis@law.auth.gr