Υψηλός είναι ο κίνδυνος, σύμφωνα με ειδικούς, για την καταστροφή έργων υποδομής στην Ελλάδα, όπως είναι γέφυρες, φράγματα, παρόχθιοι δρόμοι, ιχθυοκαλλιέργειες και τοίχοι αντιστήριξης (!). Από τι κινδυνεύουν; Οσο κι αν ακούγεται παράξενο, από την κατάρρευση των γιγάντιων πλατάνων. Τα πλατάνια στην Ελλάδα πεθαίνουν, με συνέπεια χιλιάδες στρέμματα πλατανοδάσους σε όλη τη χώρα να αφανίζονται. Και χωρίς πλατάνια τα έργα θα αρχίσουν να παρασέρνονται από τα νερά των ποταμών…

Ο εξολοθρευτής των πλατάνων ονομάζεται μεταχρωματικό έλκος και προκαλείται από τον μύκητα Ceratocystis platani που έχει νεκρώσει χιλιάδες δέντρα. Το πρόβλημα έγινε για πρώτη φορά γνωστό το 2003 όταν η ασθένεια χτύπησε τα πλατάνια στην Πελοπόννησο. Στη συνέχεια, εξαπλώθηκε στην Ηπειρο, για να ακολουθήσει όλη η Δυτική και Στερεά Ελλάδα, η Θεσσαλία, η Εύβοια και άλλες περιοχές σε ολόκληρη τη χώρα.

Οπως λένε οι ειδικοί, η κατάσταση έχει φτάσει στο απροχώρητο και πλέον είναι ανάγκη για την ανάληψη δράσεων σε όλη τη χώρα για τον περιορισμό της ασθένειας. «Είναι απορίας άξιο πώς ένα τόσο σημαντικό περιβαλλοντικό πρόβλημα έμεινε για καιρό στην αφάνεια» λέει μιλώντας στα «ΝΕΑ» ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Δημαράς.

Ετσι, προκύπτει το εύλογο ερώτημα: γιατί το θέμα πήρε έκταση τώρα; «Διότι διάφορες εμπλεκόμενες υπηρεσίες και ιδιαίτερα οι ΟΤΑ δεν το έλαβαν σοβαρά υπόψη και θεώρησαν υπερβολική τη λήψη μέτρων πρόληψης ή φοβήθηκαν ότι η ασθένεια θα εμποδίσει την άμεση υλοποίηση έργων, όπως καθαρισμοί δρόμων, έργα σε κοίτες ποταμών κ.ά.» αναφέρει ο δρ δασολόγος / ειδικός επιστήμονας στο υπουργείο Περιβάλλοντος Ρήγας Τσιακίρης.  «Επιπλέον, δεν εφαρμόστηκαν κατασταλτικά μέτρα και αποτρεπτικά πρόστιμα ώστε να υπάρχει άμεση και σοβαρή οικονομική επίπτωση, δεν τέθηκε το θέμα στις ευρωπαϊκές του διαστάσεις για ανάλογη χρηματοδότηση, με συνέπεια η ανάληψη δράσης να είναι ανεμική».

Μόνο στα Νότια Βαλκάνια. Θα πρέπει να διευκρινιστεί πως φυσικά παρόχθια πλατανοδάση (με αποκλειστικό κυρίαρχο είδος τον πλάτανο) στην Ευρώπη υπάρχουν μόνο στα Νότια Βαλκάνια, ένας σπάνιος δηλαδή οικότοπος που προστατεύεται με προτεραιότητα από την ΕΕ.

Επιπλέον εκεί φιλοξενούνται πολλά είδη πανίδας, όπως κάποια είδη υδρόβιων πουλιών (αποικίες με φωλιές ερωδιών και πελαργών), είδη πουλιών που φωλιάζουν μόνο σε τρύπες και κουφάλες (γκιόνης, κουκουβάγια, χουχουριστής κ.ά.). Ετσι, πέρα από τις προαναφερόμενες επιπτώσεις στη βιοποικιλότητα, η όποια απώλεια των πλατανιών σημαίνει ότι θα υπάρξουν και οικονομικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες, μια και δεκάδες οικονομικές δραστηριότητες λαμβάνουν χώρα κάτω από τα πλατάνια και τα πλατανοδάση (όπως, για παράδειγμα, τα καφενεία και οι ταβέρνες στις πλατείες των χωριών).

Αλλάζει το μικροκλίμα. Οπως εξηγεί ο Ρήγας Τσιακίρης, σε πρόσφατη μελέτη από τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Γεωπονίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γρηγόρη Βάρρατο διαπιστώθηκε πως εάν χαθούν τα πλατάνια της παραλίμνιας περιοχής των Ιωαννίνων, η θερμοκρασία εδάφους μια τυπική καλοκαιρινή μέρα θα ανέβει από 2 έως 11 βαθμούς Κελσίου (!).

«Σκοπεύουμε να προχωρήσουμε σε τροποποίηση του υπάρχοντος νομικού πλαισίου που θα προβλέπει τοπικά σχέδια δράσης έκτακτης ανάγκης, στην εξασφάλιση χρηματοδότησης, σε έκδοση οδηγίας στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, τους ΟΤΑ α’ και β’ βαθμού, στην ενημέρωση εργολάβων και εργαζομένων στα δάση με πανελλήνια ενημερωτική καμπάνια και εθνικό σχέδιο δράσης» τονίζει ο υφυπουργός Περιβάλλοντος Γιώργος Δημαράς.

Πώς μολύνονται τα δέντρα. Κατά τους ειδικούς, ο μύκητας εισβάλλει στο δέντρο από πληγές στα κλαδιά, στον κορμό ή στις ρίζες. Ο πιο συνηθισμένος τρόπος μόλυνσης των δέντρων είναι με τα πριόνια, τα αλυσοπρίονα και τα τσεκούρια που έχουν χρησιμοποιηθεί σε προσβεβλημένα δέντρα.

Επιπλέον, η ασθένεια μεταδίδεται και από τα εκσκαπτικά μηχανήματα που χρησιμοποιούνται σε κοίτες ποταμών και σε περιοχές με πρόβλημα και ύστερα μεταφέρονται σε νέες περιοχές, αλλά και μέσα από τα ποτάμια / χειμάρρους, όταν τα δέντρα που έχουν προσβληθεί από την ασθένεια σπάζουν και μεταφέρονται με το νερό δημιουργώντας νέες εστίες μόλυνσης.

Μέτρα πρόληψης. Ως μέτρα πρόληψης οι ειδικοί προτείνουν την απολύμανση των εκσκαπτικών μηχανημάτων που χρησιμοποιήθηκαν ή πρόκειται να χρησιμοποιηθούν σε περιοχές με πρόβλημα. Επίσης όλα τα εργαλεία που χρησιμοποιούνται σε πλατάνια πρέπει να απολυμαίνονται πριν και μετά τη χρήση τους.

Σε περιοχές όπου οι εστίες μόλυνσης των δέντρων είναι μικρές μπορεί – κατά τους δασολόγους – να γίνει χρήση ζιζανιοκτόνων (νεκρώνουν τα ασθενή και τα γειτονικά τους υγιή δέντρα και έτσι περιορίζεται η διάδοση της ασθένειας), ενώ προκρίνεται και η καταστροφή των προσβεβλημένων πλατανιών.

Ούτε για καυσόξυλα

Σύμφωνα με ειδικούς, τα νεκρά πλατάνια δεν μπορούν να χρησιμοποιηθούν ούτε για καυσόξυλα. Κι αυτό επειδή υπάρχει κίνδυνος εξάπλωσης του παθογόνου ιού σε νέες περιοχές και απαγορεύεται από τη νομοθεσία. Ελπίζουμε τουλάχιστον να σταματήσουμε άμεσα την εξάπλωση του παθογόνου ιού σε νέες περιοχές και να περιορίσουμε τις επιδράσεις εκεί που η ασθένεια έχει πάρει εκρηκτικές διαστάσεις» επισημαίνει ο Γιώργος Δημαράς. «Μου είναι αδιανόητο να φανταστώ την επόμενη γενιά να βλέπει τα θεόρατα πλατάνια μόνο σε αναμνηστικές φωτογραφίες και τη δροσερή σκιά τους να έχει αντικατασταθεί από πλαστικές ομπρέλες (!)».

Πρόβλημα εισαγόμενο από την Βόρεια Αμερική

O μύκητας που ευθύνεται για την καταστροφή των πλατανιών έχει εισαχθεί, σύμφωνα με ειδικούς,

στην Ευρώπη από τη Βόρεια Αμερική. Κατά πάσα πιθανότητα μεταφέρθηκε με κιβώτια από ξύλο πλατάνου από τα αμερικανικά στρατεύματα, κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, στην Ιταλία και τη Γαλλία. Στην Ελλάδα πιθανολογείται ότι έχει εισαχθεί με φυτά πλατάνου από την Ιταλία.