Επί 50 χρόνια μαζεύει γραμματόσημα με το σχεδόν ερωτικό πάθος που διακρίνει τους συλλέκτες ανά τη γη. Στη διαδρομή αυτή έκπληκτος διαπίστωσε κάποια στιγμή τον θησαυρό που περνούσε αθόρυβα από τα χέρια του ενώ εκείνος στόχευε στο σπάνιο γραμματόσημο: Επιστολές του Καποδίστρια προς τον Εϋνάρδο, του Φαβιέρου λίγο πριν σπάσει την πολιορκία της Ακρόπολης, του Δεριγνύ από το Ναυαρίνο στο Παρίσι, όλες άγνωστες στους ιστορικούς και συνήθως αγνοημένες από τους συλλέκτες λόγω της μηδαμινής φιλοτελικής τους αξίας. Γράμματα και φάκελοι αλληλογραφίας – μοναδικά ιστορικά τεκμήρια.

Δεκάδες επιστολές που ταχυδρομήθηκαν από το 1824 ώς το 1967, με συντάκτες και παραλήπτες σημαντικούς πρωταγωνιστές της Ιστορίας ή ανώνυμους ανθρώπους που οι καθημερινές διηγήσεις τους αντανακλούν τα μεγάλα γεγονότα της εποχής. Ξεκίνησε να τα συλλέγει και πλέον τα παρουσιάζει για πρώτη φορά στο κοινό ως Σελίδες Ταχυδρομημένης Ιστορίας στο Κέντρο Ιστορίας Θεσσαλονίκης όπου θα εκτίθενται μέχρι τις 20 Φεβρουαρίου. Ο συλλέκτης Γιώργος Θωμαρέης, ένας από τους πιο έμπειρους έλληνες φιλοτελιστές εξηγεί στα «ΝΕΑ» πώς το κυνήγι του θησαυρού συχνά σε οδηγεί σε απρόσμενα μονοπάτια μεγάλης ιστορικής αξίας…

ΟΙ ΣΗΜΑΙΕΣ ΣΤΑ ΨΑΡΑ. «Σε μια δημοπρασία στη Βαλτιμόρη, από τη διάλυση μιας βιβλιοθήκης, πριν από 20 χρόνια ανακάλυψα μια εξαιρετική δισέλιδη επιστολή που γράφτηκε στις 28 Ιανουαρίου 1824 από έναν αμερικανό φιλέλληνα με τα αρχικά J.J.L και εστάλη σε κάποιον Gracie στη Βαλτιμόρη. Στην επιστολή αυτή αναφέρονται πολλά σημαντικά στοιχεία για τον Απελευθερωτικό Αγώνα και κυρίως για τα εμβλήματά του, τους συμβολισμούς του ενώ υπάρχουν και σχέδια με τις σημαίες του Αγώνα. Μάλιστα αναφέρεται ότι τις πληροφορίες αυτές ο συγγραφέας της επιστολής τις άντλησε από συμπατριώτες του Αμερικανούς, οι οποίοι είχαν δει τις σημαίες στα Ψαρά. Συνταρακτικό για μένα είναι το γεγονός ότι τα σχέδια των σημαιών και τα συνθήματα είναι ζωγραφισμένα με σινική μελάνη του 1824» λέει ο Γιώργος Θωμαρέης. «Την επιστολή αυτή κατάφερα και την αγόρασα σε πολύ ευτελές τίμημα ενώ για κάποιες άλλες δεν πλήρωσα τίποτε, διότι τη δεκαετία του ’70 και του ’80 επιστολές όπως αυτές του Φαβιέρου και του Καποδίστρια, οι οποίες δεν είχαν γραμματόσημα ούτε σφραγίδες, είχαν μηδενική αξία από φιλοτελικής πλευράς. Επίσης πάντα παίζει σημαντικό ρόλο και η ιστορική γνώση, δηλαδή να δεις μια υπογραφή και να πεις αυτό μου θυμίζει Φαβιέρο. Μπορεί κάτι να περάσει από 50 χέρια, να μην αντιληφθεί κανείς την αξία του και να ανταλλάσσεται για ένα ευρώ…». Η συλλογή καλύπτει ένα ευρύ φάσμα της Ιστορίας: καρτ ποστάλ του 1920 με τόπο αποστολής «Σμύρνη, Ελλάδα», μια περιγραφή αμερικανού περιηγητή που διεκτραγωδεί τη «δυσωδία της Θεσσαλονίκης» το 1877, ταχυδρομημένα ντοκουμέντα από τους Βαλκανικούς Πολέμους, επιστολές αιχμαλώτων από τη Μάχη της Κρήτης, ένας φάκελος με εσώκλειστη προκήρυξη του ΠΑΜ και ημερομηνία 12 Οκτωβρίου 1967.

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον έχουν και τρεις επιστολές που διηγούνται κάποιες «ταχυδρομικές περιπέτειες», συνήθεις τον 19ο αιώνα: αφού ταξίδεψαν σε ηπείρους, χάθηκαν σε πολέμους, λογοκρισίες και άλλες περιπέτειες, βρήκαν τελικά τον προορισμό τους ακόμη και ύστερα από 61 μήνες. «Εκεί έχουμε μια επιστολή που “κυνηγάει” έναν ναυτικό από το Περναμπούκο της Βραζιλίας στο Σαν Φρανσίσκο, από εκεί στη Γιοκοχάμα και τελικά γυρνάει στη Θεσσαλονίκη το 1894 μετά από 170 μέρες. Είναι συναρπαστικό. Σκεφτείτε, αυτό το γράμμα έκανε τον γύρο του κόσμου σε 170 μέρες» λέει ο Γιώργος Θωμαρέης.

Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ. Συλλέκτης με μεγάλη εμπειρία, διεθνής κριτής φιλοτελισμού – ένας από τους τρεις Ελληνες – και πολλάκις βραβευμένος, ο Γιώργος Θωμαρέης έχει ασχοληθεί επισταμένα με την ταχυδρομική ιστορία της Θεσσαλονίκης από τον 15ο αιώνα ώς τον 20ό, ενασχόληση από την οποία προέκυψε μια μοναδική συλλογή 300 σελίδων για την οποία βραβεύτηκε με Χρυσό Μετάλλιο στην Κίνα. «Η Θεσσαλονίκη έχει μια ιδιαιτερότητα. Τους τελευταίους δύο αιώνες λόγω του καθεστώτος Τανζιμάτ που είχε καθιερώσει η Οθωμανική Αυτοκρατορία επιτρέποντας στις υπό κατοχή εθνότητες και στους Δυτικούς να λειτουργούν επαγγελματικά με τις συνθήκες των χωρών προέλευσής τους, στη Θεσσαλονίκη όπως και σε όλη τη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου ήκμασε το εμπόριο και η αλληλογραφία. Από τα μέσα του 19ου αιώνα μέχρι το 1914 στη Θεσσαλονίκη λειτουργούσαν 84 διαφορετικά ταχυδρομικά γραφεία», λέει. «Ετσι μου δημιουργήθηκε η ιδέα να κάνουμε ένα πέρασμα στην πραγματική Ιστορία μέσα από τα γράμματα. Και ξεκίνησε αυτό το γοητευτικό ταξίδι ελληνικής Ιστορίας από το 1824 ώς τις μέρες μας…».

1824

Αμερικανός φιλέλληνας καταγράφει τις σημαίες της Ελληνικής Επανάστασης: η φιλελληνική κίνηση στην Αμερική την περίοδο 1823 – 1824 βρίσκεται στο ζενίθ της. Στις εκκλησίες γίνονται κηρύγματα υπέρ της Επανάστασης, Αμερικανοί πηγαίνουν στην Ελλάδα για να πολεμήσουν, θεατρικές παραστάσεις και χοροεσπερίδες διοργανώνονται για τη στήριξη του ελληνικού πληθυσμού. Τον Ιανουάριο του 1824 η Επιτροπή Φιλελλήνων της Βαλτιμόρης ετοιμάζεται να διοργανώσει σχετική χοροεσπερίδα, όταν ένα μέλος της απευθύνεται σε φιλέλληνα της Νέας Υόρκης ζητώντας συμβουλές για τη διακόσμηση της αίθουσας. Ο νεοϋορκέζος φιλέλληνας J.J.L με την παρούσα επιστολή με ημερομηνία 28 Ιανουαρίου 1824 περιγράφει αναλυτικά τις σημαίες της Επανάστασης με τις οποίες τελικά στολίζεται η αίθουσα χορού στη Βαλτιμόρη σύμφωνα με δημοσιεύματα της εποχής. Πρόκειται, ίσως, για την πρώτη επίσημη καταγραφή της ελληνικής σημαίας επί χάρτου. «Δεν υπάρχει ακόμη εθνική σημαία της Ελλάδας. Κάθε νησί ή περιοχή έχει τη δική της. Υπάρχουν τρεις γνωστές σε εμάς: Γαλανός σταυρός σε λευκό φόντο, γαλανές και λευκές ρίγες εναλλάξ, γαλάζια άγκυρα σε λευκό πεδίο. Η πρώτη από αυτές είναι η μόνη που εκτέθηκε (στον χορό της Νέας Υόρκης) ως η πιο ταιριαστή με τη δική μας και δεδομένου ότι είναι η μόνη που την έχουν δει κάποιοι συμπατριώτες μας στα Ψαρά» διαβάζουμε μεταξύ άλλων στην επιστολή. «Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι με ευχαρίστηση η Επιτροπή θα ήθελε να αποστείλει την Ελληνική Σημαία που κατασκευάστηκε για εμάς αλλά το μέγεθος του θεάτρου απαιτούσε μια σημαία με 80 πόδια μήκος (!) και για λόγους οικονομίας ράψαμε πολλά κομμάτια υφάσματος μαζί, τα οποία μετά χωρίστηκαν και πουλήθηκαν…».

1826

Επιστολή του Φαβιέρου: στις 30 Νοεμβρίου 1826 ο φιλέλληνας συνταγματάρχης Κάρολος Φαβιέρος, διασπά με 530 άνδρες του την πολιορκία της Ακρόπολης και παραμένει εκεί πολιορκημένος μέχρι τον Μάιο του 1827 οπότε αναγκάζεται να συνθηκολογήσει. Μόλις 26 μέρες πριν, στέλνει αυτή την επιστολή στον ελβετό τραπεζίτη Εϋνάρδο ζητώντας του να βοηθήσει στις σπουδές του στην Ευρώπη έναν νεαρό Υδραίο, τον Βασίλειο Αναγνώστη Παπαμανώλη, για τον οποίο εγγυάται ο ίδιος. «Παίρνω το θάρρος να σας συστήσω θερμά αυτόν τον νεαρό άνδρα στις κρίσιμες στιγμές. Οι Υδραίοι ξεσηκώνονται και δείχνουν μια αυξανόμενη αποφασιστικότητα» γράφει μεταξύ άλλων. Ο Φαβιέρος ήταν ένας από τους πιο αγαπητούς φιλέλληνες αξιωματικούς που αγωνίστηκαν στο πλευρό των Ελλήνων, φορούσε φουστανέλα και σαρίκι όμοιο με του Μακρυγιάννη και είχε προσαρμοστεί τόσο στη ζωή των αγωνιστών που δύσκολα γινόταν αντιληπτό ότι δεν ήταν Ελληνας.

1828

Επιστολές Καποδίστρια προς Εϋνάρδο: το 1828 είναι χρονιά κρίσιμη για την έκβαση της Επανάστασης. Ο Καποδίστριας έχει επιστρέψει στην Ελλάδα προσπαθώντας να οργανώσει κράτος πάνω σε ερείπια, οι οικονομικές δυσκολίες είναι σοβαρότατες ενώ η Επανάσταση κινδυνεύει να καταπνιγεί από την παρουσία του Ιμπραήμ στην Πελοπόννησο. Γράφει ο Καποδίστριας σε κάποιο σημείο προς τον ελβετό φιλέλληνα και τραπεζίτη Ιωάννη – Γαβριήλ Εϋνάρδο: «Σε γράφω καθ’ ην στιγμήν τρεις αξιολογότατες ειδήσεις λαμβάνω. Την μεν περί της εις Ελλάδα γαλλική εκστρατείαν γνωρίζεις. Χαρήθι δε μαθών ότι την 9 του παρόντος ο Μεχμεταλής υπέγραψε μετά του Ναυάρχου Κοδριγκτόνως σύμβασιν τινά δι’ ης υπόσχεται να ελευθερώσει όλους τους εν Αλεξανδρίαι αιχμαλώτους Ελληνας, να προστάξει δε τον υιόν του να εκχωρήσει των Μεσσηνιακών φρουρών (…). Και αλλού: «Ελαβον τα γράμματά σου των 15 και 28 Ιουλίου. Αρισται αι γνώμαι σου περί ελαττώσεως του ελληνικού χρέους και των μετά ταύτα διαπράξεων αλλ’ έτι καιρός δεν είναι να τας ενεργήσωμεν…».

1841

Σκωτσέζος περιηγητής στη Θεσσαλονίκη: η επιστολή γράφτηκε στις 2 Αυγούστου στο Χάνι των Τεμπών. Ταχυδρομήθηκε μέσω του Αυστριακού Ταχυδρομείου στη Θεσσαλονίκη, ταξίδεψε διά ξηράς μέσω Σεμλίνου (κοντά στο Βελιγράδι) όπου απολυμάνθηκε, πέρασε στη Γαλλία και έφτασε στη Σκωτία στις 5 Σεπτεμβρίου. Ο περιηγητής, συνοδευόμενος από άλλους δύο περιηγητές, τρεις αγωγιάτες, δύο οπλοφόρους και έναν υπηρέτη, επισκέπτεται τη Θεσσαλονίκη και γράφει ότι η Τουρκία είναι ωραία χώρα, εκφράζει τον θαυμασμό του για τις ανατολίτικες φορεσιές και κυρίως για τους Ισπανοεβραίους της πόλης.

1843

Ο Γεώργιος Σταύρου για την Επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου: μέλος της Φιλικής Εταιρείας και ο πρώτος διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας, ο Γεώργιος Σταύρου γράφει αυτήν την εμπιστευτική επιστολή στη γαλλική γλώσσα τον Δεκέμβριο του 1843, την οποία στέλνει με ιδιωτικά μέσα – για λόγους ασφαλείας – στην Τεργέστη και από εκεί στη Γενεύη. Σε τρεις σελίδες αποδίδει παραστατικά το κλίμα των συνταρακτικών γεγονότων της εποχής. Αναφέρεται σε μέλη του Υπουργικού Συμβουλίου – Παλαμήδης, Μανσόλας κ.ά. – και τις μεταξύ τους προστριβές, στον Μαυροκορδάτο και στον Κωλέττη ενώ λέει ότι τα τραπεζογραμμάτια που βρίσκονταν σε κυκλοφορία τον μήνα εκείνο είχαν αξία 601.575 δραχμών.

1892

Περί χολέρας στην Καβάλα: «Ενταύθα τους πάντας διακατέχει ο φόβος της χολέρας, ήτις φαίνεται ότι εν Κωνσταντινουπόλει εξηπλώθη αρκούντως. Επειδή δε ουδεμία τίθεται κάθαρσις εις τας εκείθεν προελεύσεις και ουδεμία καταβάλλεται φροντίς περί καθαριότητος της πόλεως ενδεχομένως να αναφανεί και ενταύθα και ο Θεός ας μας διαφυλάξη!», γράφει τον Σεπτέμβριο του 1892 το Υγειονομείο Καβάλας προς τοπικό γιατρό για την εμφάνιση χολέρας στην Ευρώπη.

1912

Επιστολή από το Γρίμποβο: ο Α’ Βαλκανικός Πόλεμος ξεκινά στις 9 Οκτωβρίου 1912 με τη μάχη στο Γρίμποβο. Είναι νικηφόρα και ανοίγει τον δρόμο για την απελευθέρωση ολόκληρης της Ηπείρου. Στην επιστολή στρατιώτη με ημερομηνία 17/10/1912 περιέχονται σημαντικές πληροφορίες για τη μάχη. Η αυστηρή λογοκρισία της στρατιωτικής αλληλογραφίας δεν έχει ξεκινήσει ακόμη.