Η Γιάνα Παρτάνεν είναι μια 59χρονη οδοντίατρος που ζει στην πόλη Μικέλι της Φινλανδίας. Μέχρι πέρυσι δεν είχε ιδέα για «μηχανές που μαθαίνουν» ή «τεχνητά νευρωνικά δίκτυα». Τώρα, περνά τα απογεύματά της μαθαίνοντας τις βασικές αρχές προγραμματισμού και το πώς θα ενσωματώσει την τεχνητή νοημοσύνη στη δουλειά της. Είναι μια από τους δεκάδες χιλιάδες Φινλανδούς που παίρνουν μέρος σε ένα μεγάλο πείραμα με στόχο την αλλαγή κατεύθυνσης της οικονομίας της χώρας. Στόχος είναι να μετεκπαιδευθούν οι πολίτες της Φινλανδίας ώστε να εφαρμόζουν στη ζωή και τις δουλειές τους την τεχνητή νοημοσύνη.

Η αρχική ιδέα ήταν απλή: Ας ξεκινήσουμε, σκέφτηκε η φινλανδική κυβέρνηση, να διδάσκουμε στο 1% του πληθυσμού, δηλαδή περίπου 55.000 άτομα, τις βασικές αρχές της τεχνητής νοημοσύνης και στα επόμενα χρόνια ας επεκτείνουμε τη διδασκαλία σε όλο τον πληθυσμό. Εκείνο που ξεκίνησε ως δωρεάν μάθημα στα πανεπιστήμια, το πρόγραμμα «1%», τώρα παίρνει πανεθνικές διαστάσεις με την υποστήριξη ιδιωτικών εταιρειών και της κυβέρνησης.

Για το Ελσίνσι, υπάρχει ένα ξεκάθαρο οικονομικό κίνητρο στην εκπαίδευση της πλειονότητας των Φινλανδών στις βασικές αρχές της τεχνητής νοημοσύνης: επιτρέπει στη χώρα να παραμείνει ανταγωνιστική εν μέσω αυξανόμενου ανταγωνισμού και μάλιστα μετά την κατάρρευση της Nokia που επηρέασε αρνητικά τη φινλανδική οικονομία. Καθώς ΗΠΑ και Κίνα ανταγωνίζονται για τεχνολογική ανωτερότητα, η Φινλανδία ξέρει πως δεν μπορεί να τις συναγωνισθεί. Μπορεί όμως, σύμφωνα με τον υπουργό Οικονομικών Μίκα Λιντίλα, να γίνει παγκόσμιος ηγέτης στην πρακτική εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης. «Ποτέ δεν θα έχουμε τόσα χρήματα ώστε να ηγηθούμε στην τεχνητή νοημοσύνη. Ομως το πώς θα χρησιμοποιείται – αυτό είναι κάτι διαφορετικό».

Αυτό το πείραμα αλλαγής της κατεύθυνσης της οικονομίας μέσα από τη μετεκπαίδευση των πολιτών στις νέες τεχνολογίες, όπως πολλές άλλες ιδέες, δεν ξεκίνησε από την κυβέρνηση. Ξεκίνησε από το τμήμα επιστήμης των υπολογιστών του Πανεπιστημίου του Ελσίνκι και τη συμβουλευτική εταιρεία REaktor, ως προωθητικό μέσο για το δωρεάν διαδικτυακό μάθημα «Αρχές της Τεχνητής Νοημοσύνης». Το μάθημα ξεκίνησε τον περασμένο Μάιο με την πρόθεση «να υποστηρίξει τη δημοκρατία», σύμφωνα με τον υπεύθυνο καθηγητή Τίμου Ρόος.

Χωρίς να απαιτεί γνώσεις προγραμματισμού, η τάξη παρουσιάζει τις βασικές αρχές της τεχνητής νοημοσύνης, δεν έχει όμως στόχο να εκπαιδεύσει μια νέα γενιά στις πιο προηγμένες τεχνολογίας. Εκείνο που επιδιώκει είναι να αποκτήσουν γνώση των ευκαιριών και των ρίσκων της τεχνητής νοημοσύνης, πολίτες που δεν γνωρίζουν την επιστήμη των υπολογιστών, ούτως ώστε να αποφασίσουν μόνοι τους τι τους ωφελεί και σε ποιους τομείς θα ήθελαν να κάνει η κυβέρνηση επενδύσεις. «Ετσι θα έπρεπε να λειτουργεί μια κοινωνία» σχολιάζει ο Ρόος, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα το καλοκαίρι του 2017, όταν άκουσε ότι η φινλανδική κυβέρνηση ζητούσε προτάσεις από ακαδημαϊκά ιδρύματα για να αναπτύξει τη «διά βίου μάθηση» σχετικά με την τεχνητή νοημοσύνη.

Μαζί με την εταιρεία Reaktor πήρε την εισαγωγή στην τεχνητή νοημοσύνη που δίδασκε επί 6 χρόνια στους φοιτητές του και αφαίρεσε όλα τα στοιχεία που απαιτούσαν προγραμματισμό. Ομως υπήρχε ανησυχία ότι δεν έφθανε στο ευρύ κοινό και έτσι έθεσαν έναν φιλόδοξο στόχο: να πείσουν μερικές από τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις της χώρας να ενωθούν μαζί τους και να ανακοινώσουν ότι έως το τέλος του 2018 η πρωτοβουλία θα οδηγούσε στο να εκπαιδευθεί στην τεχνητή νοημοσύνη τουλάχιστον το 1% των Φινλανδών.

Πολύ σύντομα η πρωτοβουλία «Πρόκληση Τεχνητής Νοημοσύνης» απέκτησε απήχηση. Περισσότερες από 250 εταιρείες ανακοίνωσαν ότι θα πάρουν μέρος, εκπαιδεύοντας πολλούς από τους εργαζομένους τους, με τις επιχειρήσεις Elisa και Nokia να ανακοινώνουν ότι θα εκπαιδεύσουν όλους τους υπαλλήλους τους. Γρήγορα ακολούθησαν και κυβερνητικές υπηρεσίες όπως το υπουργείο Εξωτερικών και η Εφορία. Στην αποφοίτηση της πρώτης φουρνιάς πριν από δύο μήνες, παρέστη και ο πρόεδρος της χώρας Σάουλι Νιινίστο. Μεταξύ των «πτυχιούχων» ήταν και η Γιάνα Παρτάνεν.

Ολα αυτά αποτελούν απλώς ένα κομμάτι του εθνικού σχεδίου για να εξελιχθεί το Ελσίνκι σε ηγετική δύναμη στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης παγκοσμίως. Τον Οκτώβριο του 2017 η Φινλανδία έγινε η πρώτη χώρα που κατέγραψε την εθνική στρατηγική για την τεχνητή νοημοσύνη. Σε δεύτερη έκθεση που δημοσιοποιήθηκε τον περασμένο Ιούνιο, η κυβέρνηση υπολόγισε ότι περίπου 1 εκατομμύριο από τα 5,5 εκατομμύρια των πολιτών της χώρας θα χρειασθεί να εκπαιδευθούν στην τεχνητή νοημοσύνη.

Η τελική έκθεση στρατηγικής προβλέπεται να δοθεί στη δημοσιότητα τον Απρίλιο και θα περιγράφει πώς θα εμπλακούν στην προσπάθεια μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις σε όλη τη χώρα «οι οποίες αυτή τη στιγμή δεν έχουν ιδέα ότι το μέλλον τους μπορεί να έχει οποιαδήποτε σχέση με την τεχνητή νοημοσύνη» λέει η Ιλόνα Λάντσρομ, διευθύντρια του υπουργείου Οικονομίας. Ταυτόχρονα η Φινλανδία σκοπεύει να συνεργασθεί με γειτονικές χώρες όπως η Εσθονία και η Σουηδία προκειμένου να γίνουν το νούμερο 1 «εργαστήριο» της Ευρώπης για πειράματα στην τεχνητή νοημοσύνη. Επίσης το Ελσίνκι, που αναλαμβάνει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Ενωσης το επόμενο εξάμηνο, σκοπεύει να προωθήσει τη χαλάρωση κάποιων αυστηρών κανονισμών στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης. «Στις εκκλησίες παλιά, υπήρχε κάποιος που ξυπνούσε όποιον τον έπαιρνε ο ύπνος ενώ άκουγαν το κήρυγμα» προσθέτει η Λάντσρομ. «Αυτός είναι ο ρόλος μας: να σκουντάμε τους άλλους και να τους λέμε “Μη χαζεύετε, μείνετε ξύπνιοι, βάλτε στόχους και ας προχωρήσουμε”».