«Τα πιο ωραία λαϊκά» που παρουσιάζετε στο Αλσος πώς προέκυψαν;

Μου το πρότεινε ο Διονύσης Σαββόπουλος το καλοκαίρι, έχοντας στο μυαλό του αυτό που είχα κάνει στο Χάραμα το 1993. Ετσι μου άνοιξε την όρεξη. Από τα προγράμματα που επιμελούμαι δεν έλειπε ποτέ το λαϊκό τραγούδι.

Τι βρίσκετε σε αυτό;

Ομορφιά, τέχνη. Αλλά κυρίως λειτουργώ με το κριτήριο αν κάτι μιλάει μέσα μου, αν αντέχει. Τότε το ανακαλώ. Και αυτό που μ’ ευχαριστεί είναι ότι κάθε φορά βρίσκω άλλα τραγούδια για να βάλω στο πρόγραμμα. Ποτέ δεν είναι ίδια.

Υπάρχει κάποιο που δεν το αποχωρίζεστε;

Το «Πεπρωμένο» του Βασίλη Δημητρίου. Δεν το βαριέμαι ποτέ!

Τι άλλο μένει αναλλοίωτο για σας στο πέρασμα του χρόνου;

Πολλά πράγματα, αλλά θα επιλέξω να πω ο ήχος της θάλασσας όταν χτυπάει στα βότσαλα και στα βράχια. Σε αυτή τη μελωδία ακουμπάω, οτιδήποτε και να συμβαίνει στη ζωή μου. Είναι για μένα η στιγμή της απλούστερης χαράς και όλης της ομορφιάς. Σκέφτομαι τώρα ότι ίσως δεν είναι τυχαίο! Γιατί έχει στοιχεία της έκφρασής μου: τον ήχο και τον παλμό που έρχεται και φεύγει. Αυτή η συνεχής επαφή του νερού με τον βράχο, με τα βότσαλα, με την ακτή! Ο,τι περιγράφω τώρα είναι ένας μικρός κανόνας για το τι θεωρώ εγώ γαλήνη.

Και τι άλλο περιλαμβάνει η γαλήνη σας;

Μπορώ να προσθέσω επίσης τη μαγεία που μου ασκούσαν κάποιες ταινίες στην εφηβεία μου, όταν πήγαινα στον κινηματογράφο Αλκυονίς, στην Ιουλιανού. Ηταν από τους πρώτους κινηματογράφους που έφερνε ταινίες τέχνης. Εκεί ανακάλυψα τη μαγεία του Ταρκόφσκι ή του Γιάντσο. Με συντάραξαν και με δίδαξαν οι ταινίες τους. Εβλεπα να ξεδιπλώνεται μια ποίηση μέσα στο σινεμά τους, η οποία μου επαλήθευε ότι αυτά που έχω μέσα μου υπάρχουν. Σαν ν’ αναζητούσα τους συγγενείς μου.

Η σύνδεση που έχετε με το κοινό σας είναι μια μορφή συγγένειας;

Βεβαίως, και τους το λέω και κατά πρόσωπο όταν μου λένε «τι ωραία αυτά που γράφετε» κ.λπ. Τους απαντώ ότι «αν δεν ήσασταν έτσι μέσα σας, δεν θα τα καταλαβαίνατε».

«Καθρεφτιζόμαστε» σε αυτά που μας αρέσουν;

Μα γι’ αυτό και η τέχνη είναι σημαντική κατά τη γνώμη μου. Γιατί σε βοηθάει να βλέπεις τον εσωτερικό σου εαυτό. Αυτό που έχεις μέσα σου. Για μένα η τέχνη ήταν η μοναδική οδός που μπορούσα να φανταστώ τον εαυτό μου μέσα στον κόσμο. Να οικοδομήσω μια πολιτεία έτσι όπως την κουβαλούσα μέσα μου. Και φυσικά κάτι στο οποίο θα μπορούν να στεγάζονται κι άλλοι. Να είναι  «υπαρκτό» μέσα στην πραγματικότητα.

Εσείς πότε αισθάνεστε συγγένεια με άλλους ανθρώπους;

Από το βλέμμα, από τον λόγο του άλλου, από το πώς θα γελάσει, από το χιούμορ του. Κυρίως δηλαδή με ευχαριστεί να διακρίνω μια εσωτερική ευγένεια, την οποία όταν τη βλέπω, την αναγνωρίζω. Το ένιωσα για παράδειγμα όταν συνεργάστηκα με τόσους διαφορετικούς ανθρώπους για το 2004, χωρίς να δημιουργηθεί μια ρωγμή. Αναδείχθηκαν η σοφία του Δημήτρη Παπαϊωάνου και η ικανότητά του να επιλέγει άτομα που έχουν αρμονικές ματιές και ας προέρχονται από διαφορετικά περιβάλλοντα.

Εχει διαταραχθεί η δυνατότητά σας να βρίσκεστε αρμονία ανάμεσα στον εσωτερικό σας κόσμο και στην πραγματικότητα;

Πολλές φορές. Αλλά αυτό που μου δίνει  ισορροπία είναι το «γηράσκω αεί διδασκόμενη». Ο εαυτός μας επιζητά συνεχώς παρακολούθηση. Να είσαι άγρυπνος σε σχέση με αυτά που έχεις «φορέσει» για αξίες ή για κανόνες ζωής.

Υπάρχουν πράγματα τα οποία σας απασχολούν αλλά δεν καταφέρνετε να τα μεταφράσετε σε στίχους;

Οταν τα συναισθήματα – λύπη, πικρία κ.λπ. – είναι πάνω από την ποσότητα που μπορώ να διαχειριστώ! Το αφήνω και δεν τα «πλησιάζω» καθόλου για όσο καιρό αισθάνομαι αδύναμη.

Δηλαδή μου λέτε ότι για τις μεγάλες λύπες στη ζωή σας δεν έχετε  γράψει;

Εν σπέρματι μπορεί να υπάρχει παντού μια μικρή δόση. Ουσιαστικά όμως όχι, γιατί δεν έχω πάρει την απόσταση που πρέπει για να τα αγγίξω. Την ώρα που είσαι κάτω από τα ερείπιά σου, το μόνο που σε νοιάζει είναι να αναπνεύσεις για να παραμείνεις ζωντανός μέχρι να βγεις από κει αν βγεις. Μετά, όταν πάρεις απόσταση από τα γεγονότα, μπορείς να μιλήσεις για αυτά.

Θέλετε να μου πείτε ένα τέτοιο γεγονός;

Οχι, γιατί τώρα είμαι σε έναν καινούργιο κύκλο που πιστεύω ότι λίγο λίγο θα τα βγάλω στην επιφάνεια αυτά.

Θα περιμένουμε δηλαδή τα τραγούδια σας για να αρχίσουμε να μεταφράζουμε!

(Γελάει δυνατά) Θα κάνω μια ευχή: Να βρεθεί κάτι που θα δώσει ορμή στο εσωτερικό μου ποτάμι, για να ζήσω τη χαρά αυτής της γέννας όπως την έχω ζήσει πολλές φορές στο παρελθόν.

Υπήρξε και κάποια στιγμή που στέρεψε αυτό το ποτάμι;

Ηταν η εποχή που αισθάνθηκα ότι η πρώτη πλεύση με τον Σταμάτη Κραουνάκη είχε ολοκληρωθεί. Ενιωθα ότι κάτι άλλαζε μέσα μου. Δεν ανήκω στους ανθρώπους που φεύγουν εύκολα. Από τη φύση μου μπορώ να μείνω κάπου για πάντα, και αν μπορούσα θα το έκανα. Αλλά σοφά η ζωή του καθενός μας, η εσωτερική πυξίδα, δείχνει άλλο προσανατολισμό. Εκείνες τις ώρες που το βιώνεις είναι πάντα δύσκολο. Είναι βασανιστικό ν’ αναρωτιέσαι «τώρα αν φύγω από δω πού θα πάω;». Ηταν δύσκολη εποχή, ένιωσα το απόλυτο κενό, δεν ήξερα πώς και προς τα πού θα είναι το επόμενο βήμα. Λυπήθηκα πολύ και πόνεσα.

Πώς το βιώσατε;

Με τις κλασικές ανθρώπινες αντιδράσεις. Υπήρξαν νύχτες ατελείωτης αγρύπνιας και σιωπής. Οπως αντιδρώ δηλαδή πάντα σε κάθε σημαντικό κύκλο που κλείνει. Ενιωθα σαν να έφευγα από την πατρίδα μου. Μπορώ να παραλληλίσω τα συναισθήματα εκείνης της εποχής με κάποιον που μεταναστεύει. Γιατί περί αυτού επρόκειτο. Επρεπε να φύγω από κάπου όπου «ζούσα» χρόνια – από πάντα – και να πάω να ξεκινήσω από το μηδέν κάτι άλλο. Ηταν ένα πολύ δύσκολο πέρασμα.

Πώς το αντιμετωπίσατε;

Με το ίδιο το αγώνισμα! Οταν κατάφερα να γράψω πάνω στις μουσικές του Μπρέγκοβιτς. Ακουσα τις μουσικές του στον «Καιρό των Τσιγγάνων» και ξυπνήσανε μέσα μου πάρα πολλές μνήμες. Βεβαίως εγώ πήγα προς τον Μπρέγκοβιτς, αλλά εκείνη τη στιγμή η συνεργασία μας – και ο ίδιος -λειτούργησε ιαματικά. Μου έδωσε τη δυνατότητα να κάνω το λυτρωτικό άλμα. Να μπορέσω να φύγω από το λιμάνι όπου ήμουν και να κάνω το καινούργιο ταξίδι, που εκείνη τη στιγμή δεν γνώριζα πού θα με βγάλει. Ηταν σημαντικό ότι κατάφερα και κέρδισα την εμπιστοσύνη του Γκόραν. Οταν μου είπε το let’s do it, λύθηκαν όλα με έναν μαγικό τρόπο. Αρχισε να αποκαλύπτεται μια άλλη πλευρά του εαυτού μου, που δεν τη γνώριζα μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Με ποιον τρόπο καταφέρατε και αποσπάσατε το πολυπόθητο ναι;

Του είχα στείλει δίσκους της Αλκηστης (σ.σ.: Πρωτοψάλτη) και τον είχε παραξενέψει γιατί τα τραγούδια που έλεγε μέχρι τότε ήταν περισσότερο -μελωδικά – δυτικά. Η πρώτη του αντίδραση ήταν «μα η φωνή της είναι για άλλα πράγματα». Του απάντησα «θα τα καταφέρει». Ετσι κι έγινε! Από αυτό το σημείο και μετά άρχισε να γίνεται πιο καθαρό πώς ακριβώς θέλω να βαδίσω, πού να βάλω τον εαυτό μου να έχει την προοπτική του ξανά. Γιατί όταν κλείνουν οι κύκλοι, κάτι μέσα σου ολοκληρώνεται. Γίνεται πείρα, γίνεται χαρά ότι το έφερες εις πέρας, αλλά από κει και πέρα ξεκινούν κι άλλες επιθυμίες.