«Μέσα σ’ όλη τη σειρά των αναγνωστικών δεν μπορώ να καταλάβω πώς χώρεσε το Αλφαβητάρι, ένα βιβλίο ολότελα ξένο προς το πνεύμα τους, η πιο ζωντανή άρνηση και διαμαρτυρία στις γλωσσικές οδηγίες του Υπουργείου», καθώς είναι γραμμένο σε «στρωτή δημοτική γλώσσα». Αυτά έγραφε το 1955 ο Αλέξανδρος Δελμούζος με εκτενές άρθρο του στο μηνιαίο περιοδικό «Παιδεία και Ζωή», όπως υπενθυμίζει η Ελένη Κεχαγιόγλου, για το Αλφαβητάριον, που  αποτελεί την εκδοτική προσφορά με «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο». Το αναγνωστικό ήταν προϊόν της μετεμφυλιακής Ελλάδας, όταν η χώρα επιχειρεί να αντιμετωπίσει τις πληγές της και να προχωρήσει στην ανόρθωσή της. «Σε αυτό το πλαίσιο, το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα εμφάνιζε, μοιραία, συμπτώματα διάλυσης· τα σχολεία λειτουργούσαν μάλλον ως χώροι φύλαξης και προστασίας των παιδιών, παρά ως εκπαιδευτικά ιδρύματα… Τα αναγνωστικά του 1955 δέχτηκαν σφοδρή κριτική από τους παιδαγωγούς, γενικότερα, τόσο για τη γλώσσα τους όσο και για το περιεχόμενό τους. Το Αλφαβητάριον του Ι.Κ. Γιαννέλη και του Γ. Σακκά, με εικονογράφηση του Κώστα Π. Γραμματόπουλου – που διδάχτηκε στα σχολεία από το 1955 έως το 1978, με μια σύντομη παρεμβολή άλλου αναγνωστικού το 1973 -, ξεκινά με “εικόνες προφορικής διδασκαλίας”, για την πρώτη εξοικείωση των παιδιών με το βιβλίο, ακολουθεί το “Μέρος πρώτον”, όπου τα παιδιά μαθαίνουν τους φθόγγους και αρχίζουν, σταδιακά, να διαβάζουν σύντομα κείμενα, έπειτα ακολουθούν τα γράμματα, η “Αλφα-Βήτα”, και αμέσως μετά παρατίθεται το “Μέρος δεύτερον”, με πιο εκτεταμένα κείμενα μεν, με σύντομες ωστόσο σε κάθε περίπτωση προτάσεις.

ΟΙ ΧΑΡΑΚΤΗΡΕΣ. Πρωταγωνιστές του, τους οποίους παρακολουθούμε στη διάρκεια μιας χρονιάς, είναι η Αννα, ο Μίμης, η Ελλη και, ασφαλώς, η μικρότερη Λόλα, που ζουν με τους γονείς τους και τη γιαγιά. Δεν μπορεί κανείς να ισχυριστεί ότι οι συγγραφείς του βιβλίου αγνόησαν τη σύσταση του υπουργείου, σύμφωνα με την οποία τα σχολικά αναγνωστικά οφείλουν να φροντίζουν την εθνική, θρησκευτική, οικογενειακή και ηθική μόρφωση. Ωστόσο, κατάφεραν να αποφύγουν τον απλοϊκό ηθικοδιδακτικό χαρακτήρα και τις εθνικοπατριωτικές υπερβολές των αναγνωστικών των άλλων τάξεων, και έδωσαν εικόνες ζωής οικείες στα παιδιά. Σημαντικό μερίδιο της επιτυχίας του συγκεκριμένου Αλφαβηταρίου, του μακροβιότερου αναγνωστικού στην ιστορία της ελληνικής εκπαίδευσης που μεγάλωσε γενιές και γενιές μαθητών, οφείλεται ασφαλώς στον Κώστα Π. Γραμματόπουλο – που διαδέχτηκε τον Γιάννη Κεφαλληνό στην έδρα Χαρακτικής στη Σχολή Καλών Τεχνών – ο οποίος στο σχολικό αυτό βιβλίο σχεδιάζει τους πρωταγωνιστές του με μονοχρωμία και πολύ πιο αφαιρετικά από ό,τι στο Αλφαβητάριο “Τα καλά παιδιά” (1949). Οι φιγούρες είναι λες και έχουν κολληθεί πάνω στις σελίδες, οι κινήσεις τους θυμίζουν χαρακτηριστικά μοτίβα του λαϊκού θεάτρου…».

Το Αλφαβητάριον κυκλοφόρησε επί 23 χρόνια (1955-1978), σε 16 εκδόσεις, κι ωστόσο σήμερα είναι δύσκολο να βρεθεί αντίτυπό του σε καλή κατάσταση. Η προσφορά των «ΝΕΩΝ» είναι φωτογραφική αναπαραγωγή της όγδοης έκδοσής του, το 1969.

INFO

Το Αλφαβητάριον του Ι.Κ. Γιαννέλη και του Γ. Σακκά, με εικονογράφηση του Κώστα Π. Γραμματόπουλου, σε πολυτελή σκληρόδετη έκδοση, το Σάββατο 26 Ιανουαρίου μαζί με «ΤΑ ΝΕΑ Σαββατοκύριακο»