Η Ελλάδα και ο Νέος Ψυχρός Πόλεμος

Ο πολιτικός βίος της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας – από την πρώτη κιόλας στιγμή της ύπαρξής της ως ανεξάρτητου κράτους – είναι συνυφασμένος με την επιρροή μεγάλων δυνάμεων. Αν και το επαναστατικό και εθνοαπελευθερωτικό κύμα του 19ου αιώνα είχε τεράστια δυναμική, η Ελλάδα σε μεγάλο βαθμό οφείλει την ανεξαρτησία της στην υποστήριξη της Βρετανίας, της Γαλλίας και της Ρωσίας. Από τα τρία αντίστοιχα κόμματα (Αγγλικό, Γαλλικό, Ρωσικό) που κυριάρχησαν στο πολιτικό σύστημα τα πρώτα 40 χρόνια του νέου κράτους, μέχρι τη βασιλεία του (Βαυαρού) Οθωνα (1832-1862) και από την δυναστεία των Γλίξμπουργκ (1863-1974) μέχρι τις μεταπολεμικές παρεμβάσεις των ΗΠΑ, ο «ξένος παράγοντας» εκπροσωπείται σταθερά στα υψηλότερα πολιτειακά και πολιτικά κλιμάκια. Στα μέσα της δεκαετίας του 1910 και στα τέλη αυτής του 1930, η Αθήνα και η Θεσσαλονίκη γίνονται εστίες δράσης ξένων πρακτόρων. Οι πρεσβείες των μεγάλων δυνάμεων της εποχής αποτελούν σημαντικά κέντρα αποφάσεων, ενώ βασιλιάς και πρωθυπουργός προσπαθούν να «δέσουν» την Ελλάδα στο άρμα συγκρουόμενων δυνάμεων. Ολα αυτά ίσως ξενίζουν· ίσως μοιάζουν με παρακμιακά φαινόμενα μιας άλλης εποχής που έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Σύμφωνα με μία ρομαντική, ιδεαλιστική θεώρηση, η Ελλάδα θα έπρεπε να είναι «πραγματικά ανεξάρτητη»· ελεύθερη από οποιουδήποτε είδους επιρροή τρίτων. Η ψυχρή πραγματικότητα όμως είναι ότι η Ελλάδα είναι ένα μικρό κράτος, με περιορισμένους πόρους, πορώδη σύνορα, σε μία διαχρονικά κρίσιμη και ασταθή περιοχή. Η επιρροή πρεσβειών και ξένων παραγόντων στο εσωτερικό είναι συνάρτηση αφενός μεν της ισχύος μιας χώρας, αφετέρου δε του γεωστρατηγικού διακυβεύματος της εκάστοτε εποχής. Η ανεξαρτησία δεν είναι μια αφηρημένη έννοια· αλλά σίγουρα δεν είναι και μια απόλυτη έννοια με μόνο δύο πιθανές καταστάσεις (ανεξάρτητος/υπόδουλος).