Οι ηρωίδες του Κ. Θεοτόκη

Hταν ευτύχημα για τον ενημερωμένο αναγνώστη ήδη από τον πρώτο τίτλο («Φθινόπωρο» του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου) η σειρά «Παλαιά κείμενα, νέες αναγνώσεις» την οποία καθιέρωσαν οι Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης. Ακολουθώντας τη στυλιζαρισμένη παράθεση του πρωτότυπου μαζί με μία ανάλυση που φωτίζει το ιστορικό πλαίσιο και τη λογοτεχνική του αξία, αισίως φτάνουμε στον έκτο τίτλο: «Η τιμή και το χρήμα» του Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872 – 1923), επηρεασμένου αρχικά από τον Νίτσε και τον αισθητισμό πριν στραφεί στα έργα κοινωνικού ρεαλισμού. Η υπόθεση του συγκεκριμένου «είναι εξαιρετικά απλή», όπως σημειώνει η Eρη Σταυροπούλου, ομότιμη καθηγήτρια Νεοελληνικής Φιλολογίας, η οποία ανέλαβε την ανάλυση του έργου (1914) με θεματικό άξονα τις «Ερωτευμένες ηρωίδες στην πεζογραφία του Κωνσταντίνου Θεοτόκη». Μια νεαρή και φτωχή κοπέλα, η Ρήνη, ερωτεύεται έναν επίσης φτωχό νέο, από ανώτερη όμως τάξη, τον Αντρέα Ξη, ο οποίος για να επιβιώσει κάνει λαθρεμπόριο με το καΐκι του, μαζί με τον θείο του. Οι περιπέτειές τους αρχίζουν όταν η μητέρα της Ρήνης, σιόρα Επιστήμη, αρνείται να δώσει προίκα, ενώ ο ενωμοτάρχης της χωροφυλακής κατάσχει το καΐκι. Η μελέτη της Σταυροπούλου ανοίγεται στο θέμα της ερωτευμένης γυναίκας στην ελληνική και ευρωπαϊκή λογοτεχνία, από τα μέσα του 19ου αιώνα ώς τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Υποδεικνύοντας τις αναφορές σε πραγματικά πρόσωπα της εποχής (ανάμεσά τους, τον πρωθυπουργό Γιώργο Θεοτόκη), στον Σαίξπηρ (το όνομα Τρίνκουλος προέρχεται από την «Τρικυμία», την οποία ο συγγραφέας είχε μεταφράσει), τις αφηγηματικές τεχνικές και το ύφος, ο Κ. Θεοτόκης αναδεικνύει τη Ρήνη ως μια ηρωίδα που υπερασπίζεται το δικαίωμα στη ζωή, σε μια εποχή αγώνων για μόρφωση, ισότητα και απελευθέρωση της γυναίκας. Στο πλαίσιο αυτό, ξεχωρίζουν τα παραδείγματα που επικαλείται από έργα των Κωστή Παλαμά, Καλλιρρόης Παρρέν, Γρηγορίου Ξενόπουλου, Κώστα Χατζόπουλου, Νίκου Καζαντζάκη, Μπαλζάκ, Ντοστογιέφσκι, Τολστόι, Ιψεν, Χάρντι, Στρίντμπεργκ, Τσέχοφ κ.ά. Για την ιστορία, στην ίδια σειρά ανήκουν η «Πρώτη αγάπη» του Ιωάννη Κονδυλάκη (Κέλη Δασκαλά), η «Κερένια κούκλα» του Κωνσταντίνου Χρηστομάνου (Αγγέλα Καστρινάκη), «Η ζωή μου» του Μήτσου Μυράτ (Ανδρέας Δημητριάδης) και «Ητον πνοή, ίνδαλμα αφάνταστον, όνειρον… – Διηγήματα ερωτικά» του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη (Αγγέλα Καστρινάκη).