Η προϊσταμένη χαμογελά

Τι να σκέφτονται οι νοσοκόμες που φωτογραφίζονται χαμογελαστές στο προαύλιο του Δρομοκαΐτειου το 1949; Οι μακριές σκιές στη χαλικόστρωτη αυλή και τα ελαφρά ρούχα τους (μόνο μια κοπέλα φορά ζακέτα∙ οι υπόλοιπες ποζάρουν μονάχα με τη στολή τους) μας παραπέμπουν σε ανοιξιάτικο απόγευμα. Αν δεν γνωρίζαμε πού τραβήχτηκε η φωτογραφία, βλέποντας τα κορίτσια έτσι εύθυμα, ανέμελα, θα μπορούσαμε να υποθέσουμε πως εμπρός μας στέκουν οι τελειόφοιτες ενός οικοτροφείου θηλέων ή μιας νοσηλευτικής σχολής σε πρωτομαγιάτικη εκδρομή. Τα πεύκα και οι βράχοι στο βάθος προδίδουν τοπίο νοτιοελλαδίτικο, αττικό. Φάληρο; Γλυφάδα; Βουλιαγμένη; Πιο κάτω, ίσως, θορυβεί με το γραμμόφωνό της μια παρέα νεαρών που κατέβηκαν κιόλας στην παραλία για τις πρώτες βουτιές – «Τους είδες; Τι ανόητοι!». Τα κορίτσια θα σκέφτονται πως σύντομα τελειώνουν οι μέρες του σχολείου. Σε λίγο θα πρέπει να πιάσουν δουλειά, να τακτοποιηθούν. Στο μεταξύ ο Εμφύλιος συνεχίζεται. Ισως ανάμεσα στις μαθήτριες, παρά το συντηρητικό περιβάλλον της σχολής, κάποιες να έχουν συγγενείς στο βουνό. Στα αριστερά, μια νεαρή κοιτά σχεδόν λυπημένα τον φακό και η διπλανή της, με το βλέμμα χαμηλωμένο, την κρατά από το χέρι («Μα, δεσποινίδες μου – ναι, σ’ εσάς τις δυο μιλάω. Χαμογελάστε! Αυτή τη στιγμή σάς απαθανατίζω, θέλετε να σας κοιτούν αιωνίως συνοφρυωμένες;»). Τι χωρίζει τα δυο κορίτσια από τη γύρω αμεριμνησία; Και η προϊσταμένη – ή καθηγήτρια του οικοτροφείου -, που δεσπόζει στο μέσον μαυροντυμένη, φιγούρα μητρική, προστατευτική και καταπιεστική συγχρόνως; Το χαμόγελό της διαγράφεται βεβιασμένο, αυστηρό. «Συντομεύετε», μοιάζει να λέει στον φωτογράφο, «έχουμε καθυστερήσει» («Ασφαλώς, κυρία μου, μια στιγμή ακόμα. Πιστέψτε με, η υπομονή σας θα ανταμειφθεί, η μηχανή μου είναι η τελευταία λέξη της τεχνολογίας»). Ο ήλιος γέρνει στη δύση και, αίφνης, μόλις ο φωτογράφος δώσει στα κορίτσια το σύνθημα («Αγαπητές μου, τους ζυγούς λύσατε. Σας ευχαριστώ θερμά»), μια πολύχρωμη μπάλα – οι νεαροί παίζουν τώρα ποδόσφαιρο στην άμμο – προσγειώνεται, έπειτα από ένα καλά υπολογισμένο χτύπημα, στα γόνατα της κοπέλας εμπρός αριστερά («Συγγνώμη, δεσποινίς, ορκίζομαι πως μου ξέφυγε». Υποκλίνεται με κάποια συγκινητική αμηχανία. «Νίκος Ιωάννου, φοιτητής Νομικής. Το όνομά σας;») κι εκείνη παίρνει το χέρι από το τακούνι της και επιστρέφει την μπάλα χαμογελώντας.