Ο πρώτος κύκλος παραστάσεων στο Μέγαρο Μουσικής ολοκληρώθηκε τον περσινό Μάιο με απόλυτη επιτυχία ενώ το έργο ταξίδεψε μέχρι το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Τώρα, τα «Μαθήματα πολέμου» επιστρέφουν από τις 10 έως τις 13 Οκτωβρίου για περιορισμένες παραστάσεις, αναδεικνύοντας εκ νέου την πολιτική και στρατιωτική τραγωδία της Αθήνας στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. Ο Γιάννης Λιγνάδης υπογράφει το κείμενο και τη δραματουργία της παραγωγής «Μαθήματα πολέμου ΙΙ: Σικελικά δράματα» όπως είναι ολόκληρος ο τίτλος. Πρωταγωνιστής είναι ξανά ο Δημήτρης Λιγνάδης, ο οποίος κάνει και τη σκηνοθεσία. Αντλώντας ιστορικό υλικό από το 6ο, 7ο και 8ο βιβλίο της θουκυδίδειας συγγραφής, το έργο παρουσιάζει επεισόδια από τη Σικελική Εκστρατεία σε μια δραματοποιημένη εκδοχή του κειμένου. Από τη σκηνή περνάει η μεγαλοϊδεατική φαντασίωση της αθηναϊκής κυριαρχίας στη Δύση, οι περιπετειώδεις τροπές των πολεμικών συγκρούσεων στη Σικελία μέχρι και η τελική συντριβή των αθηναϊκών δυνάμεων και η οριστική ματαίωση του επεκτατικού οράματος. Ο Γιάννης Λιγνάδης μιλάει στο «Νσυν» για την παράσταση, την έμπνευσή του και τη διαχρονική τραγωδία της Αθήνας.

Τι προκλήσεις αντιμετωπίσατε στη συγγραφή των κειμένων;

Μια πρώτη πρόκληση ήταν η απόκτηση εποπτείας και ελέγχου επί του πρωτοτύπου υλικού, λόγω της μεγάλης έκτασης και της πυκνότητάς του. Σημειώνω ότι το κεφάλαιο «Σικελική Εκστρατεία» εκτείνεται σε δύο βιβλία (6ο και 7ο), καλύπτει δηλαδή περίπου το ένα τέταρτο του συνολικού συγγραφικού έργου του Θουκυδίδη. Ακολούθως, έπρεπε να αντιμετωπίσω τα γνωστά προβλήματα (και διλήμματα) της επιλογής του υλικού που θα συγκροτούσε το κείμενο του νέου έργου· δηλαδή, τι θα κρατήσω και τι θα αφήσω έξω. Τέλος, την πάγια πρόκληση: πώς το δραματικό έκδοχο του ιστορικού συγγράμματος θα μπορούσε να λειτουργήσει θεατρικά, χωρίς να αλλοιώνεται κατά μείζονα λόγο η οικεία φύσις, τα βασικά και ουσιώδη ποιοτικά γνωρίσματα του θουκυδίδειου ιστορικού λόγου.

Πώς διαχειριστήκατε το μείγμα της ιστορικής ακρίβειας και των απαραίτητων πινελιών δραματουργίας;

Θεωρώ ότι το έργο του Θουκυδίδη συνδυάζει το επιστημονικό αίτημα της ιστορικής ακρίβειας (και άλλων θεμελιωδών επιστημονικών αρχών) με το αίτημα της λογοτεχνικής ψυχαγωγίας. Εχω πολλές φορές εκφράσει την πεποίθησή μου ότι ο λόγος του Θουκυδίδη έχει μια ισχυρή, πλην λανθάνουσα, δραματικότητα (θεατρικότητα). Επομένως, το έργο μου σε αυτήν την περίπτωση είναι απλώς να την υπηρετώ· να την αναδεικνύω με έναν πιο ανάγλυφο τρόπο, όπου τη διαπιστώνω, και να την ενεργοποιώ μέσα από τους θεατρικούς κώδικες.

Το τραγικό σχήμα άτη – ύβρις – νέμεσις, πώς διαπερνά το έργο;

Η τραγική οικοδόμηση του έργου (της σικελικής «τραγωδίας» όπως την ονομάζω στην εισαγωγή του σχετικού βιβλίου) βασίζεται σε αυτό το τρίπτυχο. Με απλά λόγια, η «τύφλωση του νου», η αλαζονεία οδηγεί νομοτελειακά στην υπέρβαση του μέτρου και τη διασάλευση της ισορροπίας, η οποία, με τη σειρά της, οδηγεί νομοτελειακά στην τιμωρία και τον όλεθρο. Η τραγική αυτή πορεία διαγράφεται σαφώς στην εξέλιξη του έργου της Σικελικής Εκστρατείας με τέτοιο τρόπο που μας επιτρέπει να του αποδώσουμε, καταχρηστικά, τον χαρακτηρισμό «ιστορικό δράμα».

Η μεγαλοϊδεατική φαντασίωση της αθηναϊκής κυριαρχίας στη δύση που τελικά συνθλίβεται, πώς μιλάει στους σημερινούς καιρούς της κρίσης;

Θεωρώ ότι κάθε εκδήλωση ηγεμονικής ισχύος, κάθε επεκτατική φιλοδοξία, κάθε ανάληψη πολεμικής δράσης, κάθε «εκστρατεία» που απεργάζεται την καταστροφή του Αλλου, φέρει πάντα στις αποσκευές της, δίκην προπατορικής κατάρας, τους σπόρους της δικής της αυτοκαταστροφής. Το έχουμε δει πολλές φορές αυτό το έργο και θα συνεχίσουμε να το βλέπουμε.

Η πολιτική και στρατιωτική τραγωδία της Αθήνας του τότε, μετενσαρκώνεται στην Αθήνα του τώρα κατά τη γνώμη σας;

Η πολιτική τραγωδία της αρχαίας Αθήνας κατέστη ιστορικά πιο συγκλονιστικό γεγονός από τη συντριπτική στρατιωτική της ήττα· διότι πληγώθηκε ανεπανόρθωτα η δημοκρατία, τόσο ως σύστημα πολιτικής διακυβέρνησης, όσο και ως όραμα χρυσής ευημερίας της πόλης και του πολίτη. Mετά από αυτή την ήττα, άρχισε σταδιακά να καταρρέει η πίστη στον μύθο της δημοκρατίας μέχρι τελικής εκπνοής· για να αναγεννηθεί αιώνες αργότερα, με διαφορετικά χαρακτηριστικά ως «νέα θρησκεία». Προσωπικά, πιστεύω ότι σήμερα (επι)βιώνουμε πολιτικά σε μία ψευδεπίγραφη δημοκρατία, με χαλκευμένα ιδανικά και οράματα (τύπου american dream). Απόδειξη: η κρίση, αν όχι κατάρρευση, της παιδείας και των ανθρωπιστικών αξιών που θεμελίωσαν και οικοδόμησαν a fortiori τον παγκόσμιο πολιτισμό. Παρήγορο ωστόσο είναι το γεγονός ότι υπάρχει σήμερα στη μικρή Αθήνα ένα μεγάλο κοινό, που προσέρχεται με εκκλησιαστική, θα έλεγα, ευλάβεια για να παρακολουθήσει τα Μαθήματα Πολέμου· για να ακούσει και να νιώσει τον μεταρσιωτικό λόγο του Θουκυδίδη.