ΗχοΔύναμα

Μπετόβεν: Οι Εννέα Συμφωνίες, Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου, Αντρε Κλιτάνς, 5 CD, Warner

Αν και πριν από λίγους μήνες η «μάχη» ανάμεσα στις νέες ηχογραφήσεις και στις επανεκδόσεις για τα 250 χρόνια από τη γέννηση του Μπετόβεν το 2020 φαινόταν αμφίρροπη, όσο πλησιάζουμε στην επέτειο γίνεται φανερό ότι οι δεύτερες έχουν πλέον σαφές, μη αναστρέψιμο προβάδισμα. Τα κουτιά με τις εκδόσεις των απάντων του συνθέτη από τις λεγόμενες «μεγάλες» πολυεθνικές εταιρείες είναι όλα όχι απλώς βασισμένα σε επανεκδόσεις, αλλά κυριαρχούνται κατά κράτος από αυτές, με ελάχιστες, πρακτικά αμελητέες, προσθήκες που αφορούν τελείως ελάσσονος σημασίας μικρές «ελλείψεις» έργων που έτσι κι αλλιώς παίζονται πολύ σπάνια ή και καθόλου. Την ίδια στιγμή, οι νέες ηχογραφήσεις τους είναι περιορισμένες, μέχρι στιγμής τουλάχιστον, στο ακριβώς αντίθετο: στα πιο βασικά από τα έργα του συνθέτη της Βόννης και της ανθρωπότητας, όπως τα Κοντσέρτα για πιάνο και οι Εννέα Συμφωνίες – τις κυριότερες εξ αυτών είδαμε σε προηγούμενες εβδομάδες. Η φανερή ένδεια νέων εκδόσεων αφήνει λοιπόν μεγάλο χώρο για την επιστροφή παλαιότερων που, για πολλοστή φορά, αποδεικνύουν τη δύναμη και τη διαχρονικότητά τους. Εδώ, οι μεγάλες εταιρείες με τον βαρύ κατάλογο διαθέτουν ισχυρότατο πλεονέκτημα έναντι όλων των άλλων και βρίσκονται σε σκληρό μεταξύ τους ανταγωνισμό, όπως άλλωστε πάντοτε συνέβαινε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 όταν το βινύλιο εδραιώθηκε ως η νέα, τότε, μορφή μουσικής αναπαραγωγής – ανταγωνισμός που επαναλήφθηκε και επιτάθηκε τριάντα χρόνια αργότερα, με την είσοδο του CD στη μουσική αγορά. Το πόση σημασία είχε εκείνη η περίοδος από τα τέλη της δεκαετίας του ’50 για την εξέλιξη της δισκογραφίας το πιστοποιούν και σήμερα, εξήντα χρόνια αργότερα, επανεκδόσεις όπως αυτή της Warner, πρώην EMI, με τον κύκλο συμφωνιών του Μπετόβεν που ηχογράφησε στο Βερολίνο ο μεγάλος βέλγος αρχιμουσικός Αντρε Κλιτάνς. Αυτός ήταν ο πρώτος κύκλος Μπετόβεν που ηχογραφήθηκε ποτέ από τη Φιλαρμονική του Βερολίνου – ο πρώτος από τους τρεις που ηχογράφησε μαζί της ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν το 1963 ήρθε μερικά χρόνια αργότερα. Ο Κάραγιαν «νίκησε» ασφαλώς τον Κλιτάνς, όπως και κάθε άλλον μαέστρο βέβαια, σε πωλήσεις με τους τρεις κύκλους του – ιδίως τον πρώτο του ’63 και τον δεύτερο, στα 1977-78. Ομως είχε χάσει την ιστορική πρωτιά και επίσης, πιθανότατα, και τη μουσική πρωτοκαθεδρία, καθώς ο κύκλος του Κλιτάνς ήταν και παραμένει ακόμα και σήμερα μουσικά αξεπέραστος, ισότιμος εκείνου του Κλέμπερερ με τη Φιλαρμόνια του Λονδίνου, ίσως ακόμα και του κύκλου αναφοράς του Σελ στο Κλίβελαντ, που πάντως κινείται σε εντελώς διαφορετική ερμηνευτική κατεύθυνση από όλους τους παραπάνω. Σε κάθε περίπτωση, το πέρασμα του Κλιτάνς με τον Μπετόβεν από το Βερολίνο έριξε πολύ βαριά τη σκιά του στα έργα, στην ερμηνευτική ιστορία όχι μόνον της σπουδαίας αυτής ορχήστρας, αλλά συνολικά στη δισκογραφία. Το 2017, η Warner εξέδωσε ένα κουτί με το σύνολο των ηχογραφήσεων του μαέστρου στην παλιά EMI. Εκεί βρίσκονται και αυτές οι ηχογραφήσεις με το ίδιο εξαιρετικής ποιότητας remastering που έχουν και σε αυτή την επετειακή έκδοση. Για όποιους όμως δεν έχουν εκείνη την έκδοση, που, όπως είναι φυσικό, σε μεγάλο βαθμό κυριαρχείται από γαλλικό ρεπερτόριο, εδώ υπάρχει μία ευκαιρία που δεν πρέπει να τη χάσουν, καθώς εν προκειμένω συμβαίνει κάτι που μπορεί να το πει κανείς για πολύ λίγους μαέστρους: ότι αν δεν έχεις ακούσει αυτόν τον Μπετόβεν, έχεις ένα πραγματικό, ουσιώδες κενό.