1989-2019: Νέα πολλαπλά τείχη στην Ευρώπη

Η μεγάλη αλλά και ιδιαίτερα θλιβερή ειρωνεία των ημερών είναι ότι, ενώ η Ευρώπη γιορτάζει τα τριάντα χρόνια από την πτώση του Τείχους του Βερολίνου (1989), νέα πολλαπλά τείχη υψώνονται στη Γηραιά Ηπειρο. Τα τείχη κάθε μορφής πολλαπλασιάζονται «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς αιδώ». Οι διαιρέσεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο αυξάνονται. Το μήνυμα της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου για μια «Ευρώπη ενωμένη και ελεύθερη» μόνο εν μέρει έχει πραγματωθεί και τώρα φαίνεται να κλονίζεται. Στα πολλαπλά τείχη περιλαμβάνεται κατ’ αρχάς το Brexit, η επικείμενη έξοδος του Ην. Βασιλείου από την Ευρωπαϊκή Ενωση (ΕΕ). Ουσιαστικά η Βρετανία υψώνει ένα τείχος διανοητικό, οικονομικό και πολιτικό με την υπόλοιπη Ευρώπη, προβάλλοντας μια κατασκευασμένη ιδιαιτερότητα. Και το ακόμη πλέον αδιανόητο, οικοδομεί ένα πραγματικό τείχος (τελωνειακής μορφής) με τη Β. Ιρλανδία, ενώ κινδυνεύει να οδηγήσει σε πλήρη διάλυση το Ην. Βασίλειο με την ενδεχόμενη ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας. Από την άλλη μεριά, χώρες όπως οι Ουγγαρία και Πολωνία υψώνουν τα πολιτικά τείχη του αυταρχισμού που αγγίζουν τα όρια ενός νέου ολοκληρωτισμού, σε πλήρη σχεδόν αναίρεση του «μηνύματος του 1989». Προς την ίδια κατεύθυνση κινούνται και οι ποικιλόμορφες ακροδεξιές ή ακροαριστερές λαϊκιστικές δυνάμεις του ευρωπαϊκού χώρου. Κατασκευάζουν κάθε είδους επονείδιστα τείχη, τείχη διανοητικά ενάντια στον «άλλον», είτε πρόκειται για πρόσφυγα, μετανάστη, αλλόθρησκο, ξένο γενικά, τείχη γεωγραφικά με την προσπάθεια επιστροφής στα περιχαρακώματα του εθνικού κράτους και τη διάλυση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, τείχη οικονομικά με την αναβίωση του εμπορικού προστατευτισμού και των λογικών της οικονομικής αυτάρκειας. Ο Β. Χάβελ έλεγε ότι το σημαντικότερο τείχος για την Ευρώπη βρίσκεται μέσα στο μυαλό των Ευρωπαίων – είναι το πολιτιστικό τείχος του «Εμείς και Αυτοί, οι Αλλοι». Ο Χάβελ νόμισε ότι μετά το 1989 και όσα ακολούθησαν ξεπεράσαμε αυτό το τείχος. Δυστυχώς, όπως δεν ξεπεράσαμε την ιστορία με το «τέλος της», δεν ξεπεράσαμε και το πολιτιστικό τείχος, στον βαθμό τουλάχιστον που να αποκλείει οριστικά και τελεσίδικα την επιστροφή στο επαχθές  παρελθόν.